Errepresioa

• Kontzientzia politikoa piztu

  Luis Haranburu Altuna (1947) Alegia

  Urte batean Franco Alegiatik pasa behar zela eta, ume guztiak agurtzera joan zirela oroitzen du. Zigortu egin zuten Luis, Franco galiziarra zela esateagatik, gaizki ikusirik baitzegoen hura.

• Aita gordeta egon zen gerra garaian

  Joxe Ramon Aranburu Ugartemendia (1941) Alkiza

  Joxe Ramonen aita gerra aurretik alkate izan zen; gerra garaian, ordea, alde egin behar izan zuen, nazionalista zelako. Bi edo hiru aldiz etxera bila etorri zitzaizkion.

• Gerra garaian aita mendian gordeta ibili zen

  Joxe Ramon Aranburu Ugartemendia (1941) Alkiza

  Joxe Ramonen aita gerra aurretik alkatea izan zen eta gerra garaian alde egin behar izan zuen, nazionalista zelako. Egunez mendian gordeta egoten zen eta gauez etxera itzultzen zen. Erreketeak bila etortzen ziren. Herriko erretorea ere aitarekin ezkutuan ibili zen.

• Gerra tristea da

  Inaxio Zabala Goikoetxea (1921) Altzo

  Gerra garaian, Alegian gizon bat fusilatu zuten. Gerra tristea dela esaten du, gerrari buruzko hausnarketak adierazten ditu.

• Gerrako paradoxak eta basakeriak

  Inaxio Zabala Goikoetxea (1921) Altzo

  Beraiek Beasaingo tiro-hotsak entzuten zituzten. Beasaingo Guardia Zibilen kapitainari buruz hitz egiten du: karlista amorratua izan arren, Errepublikako gobernuaren alde egin zuen; etsaiek, ordea, harrapatu egin zuten eta hil aurretik torturatu egin zuten.

• Fernando Amezketarra kartzelan

  Joxe Mari Otermin Urtizberea (1948) Amezketa

  Fernando Amezketarra bi ardi lapurtzeagatik harrapatu zituzten. Ondorioz, urtebete inguru pasa zuen kartzelan.

• Zornotzako emakumeak Saturrarango kartzelan

  Pepa Bikandi Ibarretxebea (1922) Amorebieta-Etxano

  Espetxeratutako baserritar batzuek den-dena galdu zuten. Zornotzako emakume asko Saturrarango kartzelan egon ziren, batzuk hiru urte. Batzokiko zerrendatan zeuden emakume guztiak eraman omen zituzten kartzelara.

• Presoak sendatu eta gero fusilatu

  Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

  Reusen (Katalunia) egon zen gero. Presoak ospitalean izaten zituzten zauriak sendatzen, gero fusilatzeko.

• Iheslari bat hil zutenekoa

  Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

  Andorrarekin mugan zeudela, hango nekazari batek jakinarazi zien euren etxeko sabaian gizonezko bat zegoela. Hiru boluntario joan eta han bertan hil zuten.

• Osaba fraidea fusilatu egin zuten

  Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

  Bere aitaren anai bat, fraidea, hil egin zuten milizianoek; bera eta komentuko fraide guztiak. Errusiarrak omen ziren miliziano haiek.

• Hildakoak kamioira botatzen

  Mari Tere Areitioaurtena Bikandi (1930) Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

  Lezaman bondartatu egin zituzten. Hildakoak kamioira botatzen aritu behar izan zuen. Garaiko bizilagunak, ama-semeak eta moja, hil ziren.

• Etxanotarrak preso

  Jesus Zearreta Etxabe (1926) Amorebieta-Etxano

  Hainbat etxanotar kartzelaratu zituzten gerran. Horietako bati 100 urteko kartzela-zigorra ezarri zioten eta epaileari eskua eman zion horrenbeste urte bizitzeko esperantzarik ez zuela esanez.

• Etxanon fusilatu eta preso hartutakoak

  Agustin Legorburu Uriarte (1928) Amorebieta-Etxano

  Hainbat etxanoar preso hartu zituzten. Etxanon egon zen gizonik argiena eta ondratuena fusilatu egin zuten, abadearen, alkatearen eta alkateordearen sinadurak ez zituelako lortu.

• Ama Saturrarango kartzelan gerra garaian

  Josean Lopez Lauzirika (1934) Amorebieta-Etxano

  Ama Saturrarango kartzelara eraman zuten gerra garaian. Amaren familiako emakume ugari egon ziren kartzelan nazionalistak izateagatik; ama Zornotzako batzokiaz arduratu zen gerra aurrean denbora gutxian. Ama ona zen matematiketan, eta horri esker kartzelan kontabilitatea eramaten zuen.

• Etsaia etxean: heriotza-zigor eskaerak hurbilekoak sinatuta

  Agustin Dañobeitia Ugarriza (1937) Amorebieta-Etxano

  Heriotza-zigorerra kondenatua zegoen batek herriko hiru pertsonaren sinadura behar zuen. Horietako batek kondenatutakoaren kontrako gutuna idatzi zuen gorria zela eta ez zelan elizara joaten argudiatuz. Etsai bila ez da zertan kanpora joan behar, askotan herrian edo auzoan bertan ditugu-eta. Idazki horren dokumentua gordeta izan du etxean, "flechas y pelayos"en ikur eta guzti.

• Osaba topatu zuen langile-batailoian

  Daniel Legorburu Uriarte (1914) Amorebieta-Etxano

  Gerran borrokan zebilela, bere osaba Julian, aitaren anaia gazteena, topatu zuen langile-batailoian. Osabagaz batera Arratiako beste preso bat ere egon zen.

• Fusilaketak Larreako komentuan

  Emilio Iturriondobeitia Larruzea (1924) Amorebieta-Etxano

  Komentuan abertzale batailoi asko egon zen. Erreketeak bertara sartu, eta komentuan bertan fusilatu zituzten hainbat abertzale.

• Izeko lapurtzat hartu zuten gerra ostean

  Emilio Iturriondobeitia Larruzea (1924) Amorebieta-Etxano

  Gerratik bueltatu zirenean, izekoren taberna apurtuta topatu zuten. Istilu asko zegoen orduan. Izekok, esaterako, jertse bat aurkitu eta mutiko bati eman zion. Izeko lapurtzat hartu zuten orduan eta beste lapurreta batzuk egotzi zizkioten. Kartzelara eraman zuten eta hiru hilabetean hil zen, disgustuaren disgustuaz.

• Gerrarengatik ihesi Berangora eta aita kartzelara

  Juanita Olariaga Esturo (1928) Amorebieta-Etxano

  Berangora joan ziren gerra hasi zenean. Aterpetxeak eraikitzen zituzten, bonbardaketetarako. Aitaren anai bat desargertu zen gerran. Aita kartzelan izan zuten bolada batez, gerra garaian. Tximeleta beltzak zorte txarra ematen duela kontatzen du.

• Izeba Saturrarango kartzelan

  Krispin Arregi Mendiolagarai (1936) Amorebieta-Etxano

  Bere izeba bat, Frantziska, Saturraranen egon zen kartzelan, semea eta guzti.