Errepresioa

  • Juanito Arantzamendi Gerra garaian lagunak egiten

    Juanito Arantzamendi Mugartegi (1916) Ondarroa

    Ebroko gudaren ostean kostaldera heldu ziren. Kataluniar gizon batekin adiskidetasun handia izan du azken 50 urteetan, bere alaba lagundu zuelako behin. Hiru egunetara Bartzelonara bidali behar zuten Juanito eta bizikleta bat lapurtu zuen familia hau agurtzeko.

  • Juanito Arantzamendi Langileen batailoiko kontakizunak

    Juanito Arantzamendi Mugartegi (1916) Ondarroa

    Pancrudon zegoela, postari lanak egin zituen Juanitok, gudarientzat eskutitzak, paketeak eta medikamentuak eramaten. Kamioiren batek geratzen zuen batzuetan. Behin gaua kanpoan pasa behar izan zuen eta etxe batean lo egiteko eskatu zuen, bertan zeudenak erreketeengandik babestearen truke. Oso pobreak ziren etxe hartan baina jaten eman zieten. Gabean erreketeak agertu ziren eta aldendu egin zituzten. Inoiz ez du ahaztu emakume horien laguntza.

  • Juanito Arantzamendi Disziplinazko langileen batailoia

    Juanito Arantzamendi Mugartegi (1916) Ondarroa

    Langileen batailoia bukatu eta Bilbora itzuli zen. Ondarroan pasatu zituen gabonak eta egun gutxitara bigarren batailoi batera joateko deitu zioten, Erronkarira. Bertan bideak egiten ibili ziren.

  • Juanito Arantzamendi Basarriren langileen batailoiko kantak

    Juanito Arantzamendi Mugartegi (1916) Ondarroa

    Bigarren langileen batailoira bidali zutenean, Juanitok pentsatu zuen soldata jasoko zuela aurrekoagatik. Ezetz esan zioten, soldadua omen zelako. Juanito ez dago ados. 1942an bukatu zituen batailoietako lan guztiak. Basarrirekin batera ibili zen 2. langileen batailoian. Harek sortutako kantak abesten ditu.

  • Juanito Arantzamendi Langileen bataioiarekin bideak egiten

    Juanito Arantzamendi Mugartegi (1916) Ondarroa

    Errenterian eta Oiartzunen zegoela, laguntza asko izan zuen herritarrengandik. Soldadu frankistak harritu egiten ziren, gorriek zuten laguntzaz. Oiartzunen Lekuonaren etxean egon zen. Bideak egiten zituzten (Langileen batailoiarekin).

  • Juanito Arantzamendi Erronkarin bideak egiten langileen bataioiarekin

    Juanito Arantzamendi Mugartegi (1916) Ondarroa

    Erronkarin ere bideak egiten ibili ziren langileen bataoiarekin. Geroago omenaldi bat egin zieteten Bidagoitzen eta gizon batekin hitz egiten ari zela, honek Juanitori buruz hitz egiten zuela konturatu zen. Herritarren laguntza eta babesa beti izan zuten.

  • Juanito Arantzamendi Barrakoietatik ihesi, gaua herrian pasatzeko

    Juanito Arantzamendi Mugartegi (1916) Ondarroa

    Langileen bataioian zeudela, soldaduek presoak ez ihes egiteko egoten ziren, Gabetan zerrenda pasatzen zuten barrakoietan. Zerrenda pasa ostean, barrakoitik irten, sasi artean jantzi eta Errenteriara jeisten ziren, bertako etxeetan lo egitera eta jatera.

  • Juanito Arantzamendi Saturrarango espetxeko presoekin harremana

    Juanito Arantzamendi Mugartegi (1916) Ondarroa

    Saturrarango espetxeko emakumeen berri izan zuen 1.go langileen bataioitik bueltatu zenean. Presoei lanak enkargatzen zizkietela esan zion herriko emakume batek eta Juanitok jertse batzuk eskatu zizkion Pasion izeneko preso bateri. Espetxetik irten zenean, kontaktuan egon ziren Juanito berriz ere langileen bataioira bidali arte.

  • Juanito Arantzamendi Berri txarrak lagunei ematen frontean

    Juanito Arantzamendi Mugartegi (1916) Ondarroa

    Ebron frentean zegoela Ondarroako emakume baten eskutitza jaso zuen (MIren Arrasate) eta esaten zion, berarekin frontean zegoen Tolosako mutil baten (Emilio Peñafiel) andregaia Saturrarango espetxean hil zela. Bienvenida Agirrezabala zuen izena.

  • Juanito Arantzamendi Langileen bataioian egoteagatik soldatarik ez

    Juanito Arantzamendi Mugartegi (1916) Ondarroa

    Langileen bataioietan egon zirenek pentsio bat jasotzen dute baina Juanitok ez du jasotzen, soldadu bezala egon zelako esaten diotelako. Beste batzuei, ordea, eman zieten.

  • Juanito Arantzamendi Langileen bataioian egondakoentzat omenaldia

    Juanito Arantzamendi Mugartegi (1916) Ondarroa

    Langileen bataioian egondako paperak eta dokumentuak gordeta dauzka eta hoien bitartez lagunei esan ahal izan die haien aitak noiz egon ziren bataioietan ere. Erronkarin berarekin bataioian egondako gizon baten semea ezagutu zuenekoa kontatzen du. Gero konturatu zen Erronkarin egin zieten omenaldian bataioian berarekin egondako batzuen seme-alabak ezagutu zituen. Fragako apaiza.

  • Arantxa Goia Musu emanagatik "zinta morea"

    Arantxa Goia Artola (1940) Lezo

    Nobiotan musu ematea gaizki ikusita zegoenez, inork musuka ikusiz gero katekistak zigortu egiten zuen jendea zinta more batekin, eta mezan lehenengo ilaran jartzen zituen, egindakoa denek jakiteko.

  • Frantziska Egiguren Bere neba eta Serrano medikua nola libratu ziren fusilatzetik

    Frantziska Egiguren Bereziartua (1924) Iurreta

    Durangoko Legorburu medikuaren etxean egon zen neskame. Gerra garaian Durangon geratu zen mediku bakarra zen. Amaren medikua Serrano zen eta hark lagunduta jaio omen ziren zazpi neba-arrebak. Serrano medikua bere nebarekin batera harrapatu zuten gerratean eta fusilatzeko puntuan egon ziren. Serrano libre utzi zuten eta neba lan-batailoietara bidali zuten. Azkenean, erreketeetan sartu zen. Gerra sasoian jatekorik ez zuten eta ejertzituak ematen zien jatekoa.

  • Frantziska Egiguren Gerra sasoiko bizipenak: familia sakabantuta, Arriandiko maistraren eskutitza...

    Frantziska Egiguren Bereziartua (1924) Iurreta

    Gerra aurretik Zamudioko maistra euskaldun bat izan zuten Arriandiko eskolan. Gerra sasoian Bilbon egon zen kartzelan. Handik eskutitza bidali zuen, berari zuzenduta. Arriandiko amabirjinari kapa bat egiteko dirua batzeko eskatu zion. Kartzelan josi zion kapa eta prozesioa egin zuten Amabirjinari kapa jartzeko. Etxeko guztiak sakabanatuta egon ziren, baina maistrak nonbaitetik jakin zuen beraiek etxean zeudela. Ama, aizta bi gazteagoak eta neba bat zeuden etxean, baina 17 urteko neba "kamillero" moduan eraman zuten. Bi tropen erdian zeuden eta gauez Durango aldera eramaten zituzten. Jateko eskasia izan zuten. Horrela pasa zuten 1937 urtea. Aitaren berririk ez zuten izan urtebetean. Aita izebaren etxera joan zen, baina baserria bonba batek txikitu zuen izeba bertan zela. Anaia nagusiena Francoren tropekin ibili zen, soldadutza amaitzear harrapatu zutelako, eta bi anaia gazteagoek ez zuten boluntario gisa joan nahi izan, anaiaren kontra ez aritzeko. Bietako bat preso hartu zuten eta Bilbon egon zen fusilatzeko puntuan, Arriandiko maistraren antzera. Durangoko medikuari esker salbatu ziren.

  • Frantziska Egiguren Neba kartzelatik "Trabajadoreetara", eta gero errekete

    Frantziska Egiguren Bereziartua (1924) Iurreta

    Bilbon kartzelan egon zen neba "Trabajadoreetara" eraman zuten gero. Han egoera txarrean zeuden eta errekete gisa sartu zen bere borondatez. Horri esker etxera joan ahal izan zen bisitan. Erreketeen jantzia. Lau nebak ibili ziren gerran eta laurak bizirik atera ziren, nahiz eta anaia nagusiena elbarritu egin zen.

  • Frantziska Egiguren Francok Durango bonbardatu ostean, kartzelan zeudenak fusilatu zituzten

    Frantziska Egiguren Bereziartua (1924) Iurreta

    Francok izugarrizko triskantzak egin zituen, baina bi aldeetan egin zirela gauza itsusiak dio. Iurretako maisua, parrokian doktrina ematen zuena, kartzelan sartu zuten. Francok 1936an Durango bonbardatu zuenean, kartzelan zeuden 21 pertsona fusilatu zituzten, tartean Iurretako maisua, jatorriz Burgoskoa zena. Iurretako eliza munizioa gordetzeko erabili zuten geroago.

  • 806 Erreketeek Oikiako apaiza eraman zuten; haren pistolaren anekdota

    Bartolo Etxabe Oliden (1928) Zumaia

    Gerra hasi zenean, bera mutikoa zen. Mendi gainetik erreketeak azaldu omen ziren lehenbizi. Beren martxan zetozen soldaduak eta pasaeran baserrietan jatekoa lapurtzen zuten. Gogoan du nola komandanteak pistolarekin mehatxatuta eduki zuen Oikiako apaiza, frontoi parean. Azkenean, eraman egin zuten. Apaizak pistola utzi omen zuen elizako aldarearen atzean eta sakristauak lurperatu egin zuen. Berak nolabait enteratu eta pistola lurpetik atera eta urteetan etxean eduki zuen gordeta.

  • 1036 Herriko karlistak preso hartu zituzten udaletxean

    Akelino Elosua Zubimendi (1913) Zumaia

    Udaletxea hartu zuten eta herriko karlista guztiak atxilotu zituzten. Dudakoak ziren "txaperoak" (udaltzainak) eta mikeleteak desarmatu egin zituzten. Frantziatik etorri zenean, atxilotuta egon zirenetako askok eskerrak eman zizkioten ondo portatu zirelako.

  • Edurne Ansorregi Osabaren hezurrak Erorien Haranean

    Edurne Ansorregi Lopez (1935) Mutriku

    Edurneren amonak (amaren amak) zortzi seme-alaba izan zituen. Osaba Jose, Gasteizen fusilatu zuten Ostiral Santu batean eta dirudienez Erorien Haranean daude haren hezurrak. Osaba Vicente, gerra garaian desagertu zen.

  • Tomas Alkorta Burgoan denak karlistak ziren

    Tomas Alkorta Barruetabeña (1937) Mutriku

    Burgoan (Berriatua) karlistak ziren ia denak eta soldadu asko egon ziren bertan. Bertan fusilatzetik libratutako gizon baten istorioa kontatzen du.