Euskara eta politika

  • Pakita Penagarikano Eskolako kontuak

    Pakita Peñagarikano Elosegi (1926) Tolosa

    Katona izeneko liburua erabiltzen zuten eskolan. Eskolan, ez zien uzten euskaraz hitz egiten. Erdaraz gaizki hitz egiteagatik barre egiten zien, eta Pakitak nahiago izaten zuten isilik egotea.

  • 529 Gerraosteko eskola urteak

    Rufino Segura Errasti (1937) Eskoriatza

    Eskola kontuak. Sei urte ingururekin hasi zen eskolan, eta normalean 14 urte orduko amaitu egiten zen. Tolosako maistra bat izan zuen denbora askoan. Umetako okerkeriak; zigorrak. Klaseak erdaraz; garai hartan dena erdaraz izaten zen. Euskaraz eginez gero, zigorrak. Cara al Sol. Zer ikasten zuten: matematika, geografia...

  • mariani estanga Eskolako oroitzapenak

    Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

    Eskolako oroitzapenak kontatzen ditu. Andoaingo moja batekin euskaraz hitz egiten zuen: moja horrek, euskaraz hitz egite aldera, ume batzuei eginkizunak jartzen zizkien eskola orduz kanpo.

  • mariani estanga "Nire bihotzekoa da euskaraz egitea"

    Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

    Eskolan, euskaraz hitz egitea debekatua zegoen. Kalean ere ez zen euskaraz hitz egiten. Plazara joaten zenean, baserritarrekin euskaraz hitz egiten zuen; tratua beti euskaraz egiten zuen. Amona batek gaztelaniaz hitz egiten zion Marianiri, eta berak, berriz, gaztelaniaz jakinagatik euskaraz egiten zion; "ni abuela naiz" esaten zion.

  • Paxkual Zabaleta Politikak antzerkia desegin zuenekoa

    Paxkual Zabaleta Zabaleta (1934) Legazpi

    Brinkolako antzerki-taldeak egin zuen azken obran, ez zuen parte hartu. Politika zela-eta, antzerki-taldea desegin egin zen. Erlijioarekin lotutako gauezko bilerak egin ziren Larraitzen;haien aipamena.

  • Rafael Urzelai Euskara debekatuta egon arren...

    Rafael Urzelai Gabiria (1927) Legazpi

    Francok euskara debekatu zuen garaian, kalean euskaraz egiten zen oraindik. Umeei zer erakutsi, hura hitz egiten zuten. Etxean dena euskaraz egiten zuten.

  • Angela eta Joxe Mari Gerra aurretik, erdaldun gutxi

    Angela Galparsoro Larrea (1922) Legazpi

    Gerra ondorenean, Telleriartera jende erdaldun asko joan zen bizitzera. Brinkolako tren tren-geltokian bi "guardaguja" (errailtzain) egoten ziren: erdaldunak ziren, eta haien umeak Telleriarteko eskolara joaten ziren.

  • Xalbadora Roldan Euskara debekatuta, gerra ondoren

    Xalbadora Roldan Iturrioz (1922) Andoain

    Euskararen kontrako neurriak, gerra ondoren. Gurasoekin euskaraz zebilelako poliziak kargu hartu zionekoa, tabernan. Erdaraz ere ondo zekien. Filarmonika jotzen zuten disko saltzaileak. Kalean kontuz ibili behar zen. Batzuek euskara galdu zuten. Amak Goierriko euskara zuen, eta berak ere halakoxea duela uste du. Hitz bereziak bazituen amak.

  • Migel Irazusta "Euskotarrak gera" abestia ikasteko gorabeherak

    Migel Irazusta Larrea (1930) Andoain

    Txistua jotzen zuten. Txistuko irakaslea karlista ote zen susmoa du, ez zien erakutsi nahi izan "Euskotarrak gera" abestia. Azkenean, baina, beren kabuz lortu zuten abesti hura ikastea. "Euskotarrak gera" abestia kantatzen du.

  • Migel Irazusta Euskaraz hitz egitea debekatuta

    Migel Irazusta Larrea (1930) Andoain

    Abesti batzuk debekatuta zeuden Francoren garaian. Behin etxe inguruan jolasten zebilela, soldadu batek euskaraz hitz egitea debekatuta zegoela esan zion Migeli. La Sallen irakasle gehienek euskaraz jakin arren, baziren batzuek inoiz egingo ez zutenak.

  • Kristina Iturrioz Euskaraz egitea debekatuta eskolan

    Kristina Iturrioz Burgoa (1934) Esther Moriones Aurre (1936) Gernika-Lumo

    Eskolan ez zieten uzten euskaraz egiten. Izen euskalduna zutenei aldatu egin zieten. Behin eskolakide batek salatu egin zuen Kristina euskaraz berba egiteagatik, eta maistrak zigortu egin zuen. Gernikarrak ziren bi maistrak. Izenak ematen ditu. Doña Florenciari buruz diote jo ez zuela egiten baina "txitximurke" bai, orratzak bailiran.

  • Jesus Mari Otamendi Euskararekiko maitasuna eta beldurra denboran zehar

    Jesus Mari Otamendi Berasain (1944) Andoain

    Euskararekiko sentimenduaz hitz egiten du. Pena du, gaztea zela, ez euskara gehiago ikasi izanagatik. Gizonek oraindik euskara mantentzen dute; baina beldurra egon izan da euskaraz hitz egiteko.

  • Edurne Bengo Izen euskaldunak erdaldundu beharra

    Edurne Bengoa Clemencot (1931) Gernika-Lumo

    Beraien etxeko umeek izen euskaldunak izan zituzten: Miren Karmele, Gotzon, Agurtzane, Edurne... Galarazita zeuden eta Edurne uste askoan "Nieves" izan zen. Errepublika garaian jaio zenez, berak jaiotzatik du izen euskalduna, garai hartan ez baitzegoen arazorik.

  • Edurne Bengo Mojetan Edurne barik Nieves zen

    Edurne Bengoa Clemencot (1931) Gernika-Lumo

    Karmeldarren ikastetxean Nieves zen eta ez Edurne. Bere ahizpa Agurtzane Rosario zen. Moja bat oso gaiztoa zen eta askotan jotzen zuen. Etxekoek ezin zuten egoera salatu aita kartzelan egondakoa baitzen eta beldurra zen nagusi. Jaunartzea egin barik utzi zuen eskola.

  • Edurne Bengo Euskara galarazita

    Edurne Bengoa Clemencot (1931) Gernika-Lumo

    Kalean euskaraz egitea guztiz galarazita zegoen. Orduko bizipenak kontatzen ditu.

  • Miren Zarraga Gerraosteko euskararen egoera

    Miren Zarraga Pagola (1932) Andoain

    Papeletan Maria jarri behar zuen, bestela ez zuen kobratzen. Etxean gaztelaniaz hitz egiten zuten. Aitak euskaraz jakin arren, gaztelaniaz hitz egiten zuen. Amak euskara gehiago egiten zuen. Gerra denbora eta gerraostean senideak sakabanatuta egon ziren: Bilbon egon zirenek gaztelaniaz egiten zuten bizimodua.

  • Juan Balenziaga Ondarroan euskaraz

    Juan Balenziaga Osa (1931) Ondarroa

    Beste inon ez bezala, Ondarroara heltzen diren guztiek berehala ikasten dute euskaraz. Beti egin izan dute euskaraz. Francoren garaian, eskola nazionalean zigortu egiten zituzten euskaraz egiteagatik.

  • Miren Mendarte Gerra aurretik, euskara nagusi; orain, berriz...

    Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria

    Gerra aurrean euskara zen herriko hizkuntza nagusia baserrian nahiz kalean. Salamancako neskameak ere ikasi zuen. Gero ezin zen: kanpotik jende asko etorri zen eta euskara debekatua zegoen, gainera. Apaizgaiek ere ez zuten euskara ikasten. Orain, ikastolak egon arren, zaila da balantza orekatzea. Erdarara jotzeko joeraren zergatiak.

  • 403 Hezkuntza diktadura garaian

    Antonio Beloki Altuna (1936) Eskoriatza

    Eskola kontuak Frankismo garaian; Cara al Sol abestu behar izaten zuten garai batean.

  • Miren Mendarte Dantza eta mutil kontuak

    Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria

    Alamedara korrika, dantzara. Joakinek jotzen zuen musika. Dantza bidez ligatzen zen. Euskara debekatua zegoen. Ez daki euskaraz idazten. Senarra nola ezagutu zuen, Etxebeste drogeriakoa.