Euskara eta politika

  • Arantza Agirre Elizan zein eskolan dena erdaraz

    Arantza Agirre Uribe (1932) Gernika-Lumo

    Eskolan euskaraz egitea galarazita zegoen. Kredoa eta errezatzen ere ezkondu ostean ikasi zituen euskaraz. Lumon dotrina euskaraz ikasteko aukera zuten, baina ez zuten ezer ere ulertzen.

  • Jesus Mari Agirre-Amalloa Euskaraz entzungo ote zieten beldur

    Jesus Mari Agirre-Amalloa Ozamiz (1931) Gernika-Lumo

    Errepresioa dela-eta, gerraostean kalean ez zen euskararik egiten. Ondorioz, jende askok erraztasuna galdu zuen. Bera Frantzian egon ostean, gurasoekin berreskuratu zuen euskara. Saraspen gerra aurretik euskara zen nagusi.

  • Jesus Mari Agirre-Amalloa Gizarte etxeko ikastola zarratzeko agindua

    Jesus Mari Agirre-Amalloa Ozamiz (1931) Gernika-Lumo

    Venezuelatik bueltatu eta ikastolara joan ziren bere alabak. Gernika-Lumoko lehen ikastola Andra Maria eliza ondoko etxe batean egon zen. Jesukristoren gurutzea kendu zutela-eta, ikastola zarratzeko agindua jaso zuten. Bere emaztea joan zen alkatearengana berbetan eta arazoa konpondu ahal izan zuen.

  • Pili eta Maria Antonia Ikazuriaga Doña Pia maistra

    Maria Antonia Ikazuriaga Ugalde (1930) Gernika-Lumo

    Pasealekuko eskolako maistra doña Pia Obieta izan zen. Euskaraz egitea galarazita zegoen, ezin zuten ezta lagunen artean ere egin. Josten ere ikasi zuten. Maistra gogorra izan arren, ederto erakusten zuen. Eskola-liburu bakarra zuten eta beste batzuekin elkarbanatuta gainera.

  • 1558 Loiolan, militarrez inguratuta

    Jon Ezeiza Areitioaurtena (1936) Donostia

    Oraingo Arrasate kalean jaio zen. Iberduero zegoen, Kutxa... Bi urterekin joan zen Loiolara. Militarrez inguratuta bizi ziren Loiolan. Amarentzat Jaungoikoa, abertzaletasuna eta familia ziren gauzarik inportanteenak. Etxean, beti euskaraz. Kalean debekatua zegoen. Pasadizoa.

  • 1558 Antzerkia, euskara lantzeko bidea

    Jon Ezeiza Areitioaurtena (1936) Donostia

    Irakasleak kanpotarrak ziren. San Antonio ikastetxean bazegoen maisu bat oso gaiztoa. Zigorrik ez, euskaraz egiteagatik. Euskara lantzen antzerkiak lagundu zion. Kursaalean noizen behin jaia antolatzen zuten emakumeek, guraso abertzaleen haurrentzat.

  • 1558 Dantza eta euskal jaiak

    Jon Ezeiza Areitioaurtena (1936) Donostia

    Dantza lehiaketetan hainbat sari irabazia da. Konstituzio plazan txistuarekin egiten zuen dantza, igandero. Oargi taldea. Euskal jaiak nolakoak ziren. Euskal jantzi lehiaketan saria nola irabazi zuen behin. Jose Artetxe idazlea. Sokamuturra.

  • Joxe Mari Zinkunegi Agirre Euskara gutxietsia

    Joxe Mari Zinkunegi Agirre (1932) Julian Zinkunegi Agirre (1930) Lizartza

    Eskolan euskara debekatuta. Euskaraz jakin eta ez hitz egiteko joera omen zegoen. Tolosara neskame joaten ziren neskek erderaz egiteko ohiturarekin bueltatzen ziren herrira. "Caseros tontos" esaten omen zien.

  • Joxe Mari Zinkunegi Agirre 'Frente de juventudes'

    Joxe Mari Zinkunegi Agirre (1932) Julian Zinkunegi Agirre (1930) Lizartza

    Tolosako 'Frente de Juventudes'. Orduko giroa. Falangistek euskaldunak gutxietsi egiten zituzten.

  • 1556 Kaleko hizkuntza, erdara

    Imanol Larrea Aranguren (1934) Donostia

    Hiru senide ziren, zaharrena bera. Anaiak erabat galdu zuen euskara; gero berreskuratu egin zuen. Kaleko hizkuntza erdara zen. Azpeitian pasatzen zituen oporrak.

  • Agurtzane Osa Baserritik Ondarroara etorri eta erdaraz ikasi behar

    Agurtza Osa Etxebarria (1930) Ondarroa

    Bolibarko baserri batean hazi zen bertako familia batekin 10 bat urte izan zituen arte, eta ordura arte ez zuen erdararik entzun. Dena zen euskaraz, eguneroko bizimoduaz gain, baita eskola eta dotrina ere. Ondarroara bueltatu zenean, eskola nazionaletara joan behar izan zuen; han dena zen erdaraz eta ez zuen ezer ulertzen.

  • 1032 Euskaraz abesteko Guardia Zibilen beldur

    Nati Arrieta Larrañaga (1940) Bergara

    Etxean euskaraz kantatzen zuten, baina beldurrez ibiltzen ziren. Aitaren arreba etortzen zenean, euskaraz abestea nahi izaten zuen, baina etxe inguruko zubira begiratzen zuten lehenbizi, Guardia Zibilen beldur.

  • Mahaingurua Villabonan Lagun artean eta etxean euskaraz

    Mahai-ingurua Amasa-Villabonan () Amasa-Villabona

    Dena erdaraz egin behar izaten zuten eskolan eta doktrina ere erdaraz. Umeen artean eta etxean euskaraz egiten zuten. Jose lantokian hasi zen batez ere erdaraz egiten. Irakasleak izendatzen dituzte.

  • 91 Gerra ostean eskolan abesten zituztenak

    Jose Iria Orue (1928) Encarna Orobengoa Orue (1933) Teodora Ugarte Orue (1934) Arrasate

    Gerra ostean, Cara al Sol, Gloria, Por Dios por la patria... ikasi zituzten. Eskua altzatuta eta zutik abestu behar izaten zituzten.

  • Inazio Amenabar Soldadu zeudela, ezin euskaraz hitz egin

    Inazio Amenabar Ibarbia (1922) Azpeitia

    Soldadu zegoela, guardia egiten jarri zituzten bera eta beste gizon bat. Ezin zuten euskaraz hitz egin, eta San Markosen horregatik jasotako zigorraz oroitzen da.

  • Migel Ansa 1966an Urbian bizitakoa

    Migel Ansa Goenaga (1937) Andoain

    Diktadura garaiko kontuak. Mixel Labegerieren kantak hasi ziren modan jartzen. Urriko aurreneko igandean mendizaleen eguna ospatzen zen Urbian. Euskal giroko festa. Euskal kantak abestu zituzten. Hernaniko gudari batek altxatu zuen ikurrina. Jendeak ikurrinak atera zituen.

  • 270 Doktrinaren garrantzia

    Bixente Pagoaga Gallastegi (1946) Arrasate

    Eskola kontuak. Bi eskola desberdin, bata neskentzat eta bestea mutilentzat. Bost-sei urterekin hasten ziren eskolan. Garrantzi gehien zuena, doktrina ikastea. Maisu-maistren inguruko gorabeherak. Eskola erdaraz eman zuten.

  • Migel Okina Salsamendi Euskarazko liburuak erre egin zituzten

    Migel Okina Salsamendi (1924) Bergara

    Euskarazko liburuak erre zituzten, Francoren tropak sartu zirenean, irailaren 22an. Errepublika garaian "Xabiertxo" liburua erabili zuten eskolan. Apaizak ere dena euskaraz egiten zuen elizan.

  • Iñaki Pascual Orokorrean, herri erdalduna

    Iñaki Pascual Erkizia (1941) Pasaia

    Euskarazko mezarik ez du ezagutu. Bestela ere euskara ez zen asko entzuten kalean. Kaniketan ibiltzen ziren batzuetan. Etxean ere gaztelaniaz hitz egiten zuten, diktadurari beldurra zioten eta. Pasaia orokorrean oso erdalduna zen.

  • Iñaki Pascual Lagunekin erdaraz

    Iñaki Pascual Erkizia (1941) Pasaia

    Lagunekin ez zuen sekula euskaraz hitz egiten, guraso erdaldunak baitzituzten gehienek.