Euskara eta politika

  • 906 1960. hamarkada amaieran euskalgintzarekin gozatu zuen

    Serafin Basauri Arteaga (1935) Eibar

    Eibarren alfabetatzeko kanpainak egiten zituzten, tartean hitzaldiak ere antolatzen zituzten. Garaiko jende esanguratsua ekartzen zuten Eibarrera, esate baterako, Villasante, Euskaltzainburu izango zena. Garai hori izan zen Serafinek kulturgintzan gehien disfrutatu zuena. 1960ko hamarkada itxaropen sasoia izan zen. Batez ere, jende eskertzalea eta euskaltzalea izan zen mugimendu horretan murgildu zena.

  • 906 Euskalgintzak sortutako nekeak (1971. urtea)

    Serafin Basauri Arteaga (1935) Eibar

    Garai gogorra izan zen Serafinentzat. ALFAn lanean, Ikastolako ardurak ere berak zituen (idazkari, diruzain�), eta gainera alfabetatzeko kanpainak antolatzen ere murgilduta zegoen. Ikastolarako diruak lortzeko, ikastola legeztatzeko lanak� gogorrak izan ziren. Elizak asko lagundu zuen Ikastolaren lehenengo urteetan, bai lokalak lagatzen, bai legeztatze-prozesuan. 1971. urtean oso nekatuta zegoen hainbeste lanekin eta erabaki zuen alderdi profesionalean murgiltzea, euskalgintzako kontuak alde batera lagata. ALFAn beste lanpostu bat eskaini zioten, prozesu informatikoez arduratzeko, eta bere bizitzako beste fase bat hasi zen, 1972. urtean, lan arloarekin askoz lotuagoa.

  • Maria Jesus Fernandez Euskara debekatuta kalean, baina babestuta bihotzean

    Maria Jesus Fernandez Izagirre (1933) Andoain

    Mojekin dena gaztelaniaz ikasten zuten eta ikasle gehienak erdaldunak ziren. Euskaraz hitz egitea debekatuta zegoen, baita kalean ere. Gaur egun dena euskaraz egiten dute lagunartean.

  • Josu Tellebide Jakintza ikastola sortu eta alfabetizatzen

    Josu Tellabide Azkolain (1943) Donostia

    1960. urtean bukatu zituen oinarrizko ikasketak. Langileen seme-alabek normalean ez zuten batxilerrik egiten eta beraiek kabuz ikasi behar zuten, akademietan-edo. Antiguako Jakintza ikastola egin zutenean alfabetizazioa lantzen hasi ziren "lehen urrats" deituriko programa baten bitartez.

  • Manuel Odria Goizero 'Cara al Sol' plazako arkupetan

    Manuel Odria Ibarguren (1943) Azpeitia

    Auzoko adiskide batekin joaten zen eskolara oinez. Eskolara sartzean, egunero plazako arkupean Cara al Sol abestera behartzen zituzten. Kaletik abesten entzuten zituztenek ez zuten ezer esaten, errepresioa baitzegoen.

  • Roxarito <iradi Eskolan erdaraz, doktrina euskaraz

    Maria Rosario Iradi Abalabide (1933) Hernani

    Eskola hiru mailatan banatuta zegoen. Dena erdaraz izaten zen baina doktrina euskaraz ere ikasten zuten. Hizkuntzak jakitzea aberatsa dela iruditzen zaio.

  • Eulali Aranburu Euskalduna izatearren, arazoak ikastetxean

    Eulalia Aranburu Urkizu (1932) Hernani

    Batxilergoa ikasteko aukera izan zuen. Ahizparekin erdaraz egiten zuen han. Tratu txarra jaso zuen euskalduna izatearren. Etxean ez zen politikaz hitz egiten.

  • Eulali Aranburu Euskaraz irakastearren, errietan

    Eulalia Aranburu Urkizu (1932) Hernani

    Pagoagan euskaraz irakasten zuelako izugarrizko errieta egin zion beste irakasle batek.

  • Ixabel Zubillaga Euskal musika klandestinoa

    Ixabel Zubillaga Huici (1930) Hernani

    Euskal musika. Labeguerieren disko txikia ekarri zutenekoa gogoan du. Guridiren obren diskoa ere bazuten.

  • Elbira Berriotxoa Munoa Mesedetako mojetan ikasia

    Elbira Berriotxoa Muñoa (1925) Arrasate

    Lau-bost urte zituela hasi zen "merzedarietako" eskolan, eta 15 urtera arte ibili zen bertan. Valladolideko moja batekin ikasi zuen gaztelaniaz hitz egiten. Asko kostatu zitzaion gaztelaniaz hitz egiten ikastea; euskaldunak gutxietsi egiten zituzten. Zigortu egiten zituzten.

  • Elbira Berriotxoa Munoa Eskolako oroitzapenak

    Elbira Berriotxoa Muñoa (1925) Arrasate

    Eskola garaiko oroitzapen onak ditu. Lagun onak egin zituen. Ikasgelan, 40 neska inguru ziren, eta moja "pixka bat gogorra" omen zen. Historia sakratua ikasten zuten. Eskolan, moja erdalduna jarri zien erdaraz irakasteko. Elbirak ez zekien gaztelaniaz hitz egiten; lezioa galdetutakoan euskaraz esanez gero, irakasleak iraindu egiten zituen.

  • Elbira Berriotxoa Munoa Amak erdararik ez; aitak, bai

    Elbira Berriotxoa Muñoa (1925) Arrasate

    Elbiraren amak ez zekien gaztelaniaz hitz egiten. Behinola, amak militar bati euskaraz egin zionekoa kontatzen du. Aitak, berriz, bazekien gaztelaniaz. Aita osaba etxegile batekin lanean ibili zen kanpoan, eta horrela ikasi omen zuen.

  • Edurne Galartza Falangea eta ikuskatzaileak eskolan

    Edurne Galartza (1914) Antzuola

    Behin falangekoak Antzuolako eskolara bisita egiten zioten umeek dagokiena ikasi zuten ziurtatzeko. Gerora inspekziokoak pasatzen ziren.

  • Edurne Galartza Antzuolako lehenengo euskara-irakaslea

    Edurne Galartza (1914) Antzuola

    Antzuolan jende askorentzat Edurne izan da lehenengo euskara-irakaslea. Edurnek bere kontura ikasi zuen euskaraz idazten eta irakurtzen, Donostian bizi zela.

  • Asunzion Kortabarria Gabilondo Eskolan euskaraz egiten zuenari kordoia

    Asunzion Kortabarria Gabilondo (1932) Antzuola

    Maistrak dena egiten zien erdaraz, galarazita zegoen euskaraz egitea. Kordoi bat jartzen zien lepotik zintzilik eta aste bukaeran hori zuenak zertxobait ordaindu behar ziaten zuen. Kaletarrak eurak baino azkarragoak ei ziren, eta euskaraz eginarazten zien nahita.

  • Mari Erezuma Euskal izenak galarazita

    Mari Erezuma Elorriaga (1921) Bermeo

    Mariren gizona Andoni Seber deitzen zen. Gerra garaian, Donostian zaurituta zegoela, haren amak telefonoz deitu zion eta "Andoni" esaterakoan deia moztu egin zioten. Euskal izenak galarazi egin zituzten eta denei aldatu zieten izena.

  • Julen Madariaga Xabier Peñarekin eta Alfontso Irigoienekin ikasi zuen euskaraz

    Julen Madariaga Agirre (1932) Bilbo

    Xabier Peñarekin eta Alfontso Irigoienekin ikasi zuen euskaraz Bilbora itzulitakoan. Asko estimatzen zuen Julenek Alfontso (hau ere Ekin-en sortzaileetarikoa, bertsolaritzaren sustatzailea izateaz gain). Txilera joatean ahaztu zitzaion zekien euskara apurra.

  • Julen Madariaga Uda Nabarnizen mintza-praktika egiteko

    Julen Madariaga Agirre (1932) Bilbo

    Ez du oroitzen zein maiztasunekin ziren euskarazko klaseak. Nabarnizen eman zuen uda oso bat euskara praktikatzen. Herri-euskara, jakina, bizkaiera.

  • inaxio-mendiluze Euskararekiko kontzientzia adinaren eta sexuaren arabera

    Iñaxio Mendiluze Elizondo (1937) Andoain

    Gaztetan, kuadrillan ez zuten euskaraz hitz egiten, baina orain bai. Gerra baino lehenago jaiotakoek euskaraz egiten zuten, baina ondorengoek ez. Neskek ez zuten euskaraz egin nahi izaten, hori makurkeria zela uste baitzuten.

  • MirenEgana Elbira Zipitriaren andereñoentzako udako eskolak

    Miren Egaña Goya (1946) Donostia

    Felitxu Eraso andereñoak euskarazko eskolak emateko lokal bat izatea lortu zuen. Mirenek 1960. urtean entzun zuen lehen aldiz euskal gramatika eta euskal aditza lokal hartan Elbira Zipitriaren ahotik. Lokal hartan, Elbirak abuztuko arratsaldetan eskolak ematen zituen andereño zirenentzat edo izango zirenentzat, eta Miren bere amarekin batera joan zen 14 urte baino ez zituela. Gazteluan jolasean aritu ostean, arratsaldeko seietan lokal hartan kuadrilla handia batzen zen. Maria Dolores Agirre, Karmele Esnal, Karmele Mitxelena, Mari Karmen Lasarte eta Izaskun Bustos ere han ziren, besteak beste. Hiru gizonezko baino ez zeuden, kutxako langileak zirenak. Abuztu osoan zehar aritu ziren bertan. Alfabetatuak izan arren, bertaratutakoek ez zekiten gramatikarik.