Euskara eta politika

• Euskaraz alfabetatua

  Xabier Goenaga Barrena (1937) Donostia

  Xalbador Garmendiarengandik asko ikasi zuen euskararen gramatikaz eta. Patxi Altuna, Paulo Iztueta izan zituen irakasle. Udalak langileak euskalduntzeko plangintzaren barruan alfabetatu zen Xabier, 60-70eko hamarkadan. Euskaltzaindiako euskara gaitasun titulua atera zuen.

• Eskolan ezin euskaraz eta etxean ezin erdaraz

  Anttoni Arrondo Rivas (1929) Maritxu Arrondo Rivas (1930) Donostia

  Ategorrietako eskolan dena egin behar zuten erdaraz. Etxean dena egiten zuten euskaraz, amak ez zekien erdararik. Aitak ea belarri motzak ziren galdetzen zien erdaraz entzunez gero.

• Eskola gutxi, umetatik etxetik kanpo lanera

  Pedro Mari Lizarazu Garmendia (1925) Donostia

  Eskolara gutxi joan zen. Euskara galarazi eta dena zen erdaraz. Maisuak egurra ematen zien, bizkarrean jotzen zituen ikasleak, animaliak bezala; infernua baino gaiztoagoa omen zen. Bederatzi urte zituela, morroi joan zen Aginagara. Neba-arrebak ere horrela ibili ziren etxetik kanpo lanean.

• Euskara ikasteko prozesua

  Koro Muñoz-Baroja (1945) Donostia

  Euskara ikasi egin zuen, etxean ez zutelako hitz egiten. Aitonak bazekien, eta lagun batzuekin erabiltzen zuen. Parisera joan zenean, euskaldunekin egin zuen topo, eta euskara ikastea erabaki zuen. 60ko hamarkadan Maria Dolores Agirrerekin egin zuen lehen ikastaroa, Easo kalean, Circulo de Declamacion Vascan. Senarrarekin ikasi zuen gero, erabiliz, Parisen.

• Euskara zer zen berarentzat umetan

  Koro Muñoz-Baroja (1945) Donostia

  Umetan berarentzat euskarak ez zuen presentzia handirik. Lagun batzuen etxean debekatuta zegoen erdaraz hitz egitea; beraiek joaten zirenean, haien aitari ez zion graziarik egiten.

• Euskaraz kantatzeagatik atxilotuta

  Jose Migel Mendiburu (1934) Donostia

  Igande arratsalde batean tranbia hartu zuten Donostiarako, eta bidean euskaraz kantatu zutelako atxilotu egin zituzten. Zorzti igandetan erdara ikastera joan behar izan zuen. Beste behin, Martuteneko jaietan, berriz atxilotu zuten.

• Eraztuna euskaraz egiteagatik

  Maria Bengoetxea Isasi-Isasmendi (1906) Ermua

  Erdaraz egin behar eskolan. Euskaraz egiten harrapatuz gero eraztuna, eta beste hamabost urtez eraman behar zigor gisa.

• Euskaraz aritzea debekatuta

  Agustin Lasarte Beraza (1930) Donostia

  Etxean euskaraz aritzen ziren arren, kalean euskara gutxi entzuten zela dio Agustinek, debekatua baitzegoen, jendea beldur zen.

• Magisteritza eskolan euskara-irakasle

  Jose Antonio Mujika Casares (1943) Donostia

  Irakasle-eskolan oso giro ona egon zen, Franco hil ostean jendea gogotsu zegoen. 50 ikasleko taldeak izan zituzten, horietako asko orduan hasi ziren euskalduntzen.

• Gazte batzuen artean irratia martxan

  Fermin Muñoz Etxabeguren (1922) Donostia

  Ez du oso ondo gogoratzen nola jarri zuten irratia martxan. Kutxakoen laguntzaz lortu zuten lokala, etxe bat, eta bertatik egiten zituzten saioak, dena euskaraz; antzerkiak, elkarrizketak, eta abar.

• Parrokiako ikastola txikia

  Patxi Mugerza (1936) Donostia

  Parrokian ikastola txiki bat zuten, legalitatearen mugen barruan sartzen zen eta ixtear zegoen ikastetxea, pixkanaka ikastola bilakatu zuten, euskaraz funtzionatuko zuena gero. Istilu ugari izan zituzten, batez ere gurasoen aldetik.

• "Viva España" kantatu behar

  Mahai-ingurua Lizartzan () Lizartza

  Eskola garaiko kontuak. "Viva España" kantatu behar izaten zuten Espainiako banderaren aurrean.

• Ikastolenganako jazarpen poliziala

  Kontxita Beitia Oiarbide (1940) Donostia

  Isilpean ibili behar izaten zuten eta kontrolak izaten ziren. Berarengana ez ziren joan, ezta Gipuzkoako gehienengana ere, baina Bizkaian asko sufritu zuten poliziaren jazarpena.

• Ikastolen mugimenduaren onarpen zabala

  Kontxita Beitia Oiarbide (1940) Donostia

  Frankismoaren aurka zeudenek sinisten zuten ikastolak sortzea beharrezkoa zela eta inguruan onarpena zabalduz joan zen. Estatuak esku hartu nahi izan zuenerako, ikastolen mugimendua eratua,zabaldua eta onartua zegoen.

• Euskararekiko mespretxua oroitzapen gogorrena

  Kontxita Beitia Oiarbide (1940) Donostia

  Hasierako urteetako oroitzapenik gogorrena euskararekiko zegoen mespretxua da. Ikastolako ikasleen aita batzuen atxiloketak ere gogorrak izan ziren. Ikastolen mugimenduak ez dauka atzera bueltarik Kontxitaren ustez.

• Donostian eskolan hasita, euskara galdu

  Kontxita Beitia Oiarbide (1940) Donostia

  Hamar urterekin Donostiara joan zen teresatarren ikastetxera. Urte latzak izan ziren beretzat Donostiako haiek. "Correo" izeneko tren motel batean joan behar izaten zuen goizean goiz. Familiarekin denbora gutxi igarotzen zuen garai hartan eta euskara erabat galdu zuen.

• Euskararekiko gorrotoa Donostiako ikastetxean

  Kontxita Beitia Oiarbide (1940) Donostia

  Donostiako ikastetxean euskararekiko gorrotoa nabaritzen zuen. Ez zuten sekula zigortu euskaraz egiteagatik baina esaten zutenak, irakasleek eta ikaskideek, eragin handia izan zuen beregan.

• Euskara baztertu eta berreskuratu

  Kontxita Beitia Oiarbide (1940) Donostia

  Euskara baztertuz joan zen giroak baldintzatuta. Ikaskide gehiagok ere bizipen bera izan zutela jakin izan du gerora.

• Bost ikaslerekin ikastola martxan

  Kontxita Beitia Oiarbide (1940) Donostia

  Bost ikaslerekin hasi zen. Bi orduko ikastaldia egiten zuten eta etxerako lan asko izaten zituzten. Oso talde txikiak ziren, jolaslekurik ez... Gizartea euskararen oso kontra zegoen. Apustu handia egin zuten gurasoek zein irakasleek.

• Euskaraz bataiatzeko istiluak

  Begoña Agote Martiarena (1923) Miren Arantzazu Agote Martiarena (1927) Donostia

  Euskarazko izenak jartzeko istiluak izan zituzten bataiatzerakoan. Miren Arantzazuren bataio egunean, apaizak jarritako traben ondorioz, beraien aitak etxera itzultzea erabaki zuen eta beste apaiz batekin bataiatu zen geroago. Pasai San Pedron jaio zen Miren Arantzazu, bere neba-arrebak, aldiz, Donostian.