Euskara eta politika

  • 1356 Don Bonifacio abadea

    Pedro Urteaga Arregi (1931) Aretxabaleta

    Don Bonifacio maisua oso erdaltzalea zen. Ikasleak zigortu egiten zituzten euskaraz egiteagatik. Maisuak Francoren argazkia eta Espainiako bandera jarri zituen ikasgelan. Francoren zalea eta Juan XXIII.aren aurkakoa izan zen.

  • Gregorio Biteri Mendieta Abade futbolzale eta txistularia

    Gregorio Biteri Mendieta (1922) Legutio

    Eskola denboran bolalekuan egiten zuten jolas. Pilotalekurik ez zen, baina futbolean jolasten zuten. Etxean hiru urtez egon zen abade gipuzkoar batek, Txomin Jakakortajarenak, egiten zuen arbitro lana. Abade honek txistua jotzen irakatsi zion Gregoriori. Gerraren ondoren euskaraz egitea edota txistua jotzea debekatu zuten.

  • Gumer Irastortza Tratu mingarria eskolan; jaunartzea eta doktrina

    Gumer Irastortza Amiano (1931) Irun

    Kateako eskolan dena erdaraz egiten zuten, eta oso zaila egiten zitzaien. Maistrak "caseras burras" deitzen zien. Emakume gogorra zen. Zigortu egiten zituen, baina tratua zen mingarriena. Pilar ikastetxean dena errazagoa egin zitzaien. Mojekin tratu ona. 13 urte arte, jaunartzea egin arte. Amonak erakutsitako otoitzak. Jaunartzerako doktrina eskolan ikasten zuten, erdaraz. Etxean otoitzak euskaraz. Jaunartzearekin bukatzen ziren ikasketak.

  • Imanol Urbieta Euskararen egoera gerraostean

    Imanol Urbieta Beristain (1934) Zarautz

    Euskaraz jarduteagatik etxean ez zuen sekula arazorik izan. Gobernadoreari eskua eman behar izan zioneko anekdota kontatzen du. Iruñan ospatu zen lehen aberri egunera ere joan zen lagun batzuekin. Kartzelatu egin zituztela kontatzen du.

  • Fernando San Sebastian Militar euskaldunak erdaldunak baino okerragoak

    Fernando San Sebastian Esnaola (1933) Urnieta

    Batzuetan militar euskaldunak erdaldunak baino gaiztoagoak izaten ziren euskaldunekin. Eta zenbat eta graduazio apalagoa, orduan eta txarragoak, Fernandoren iritziz. Behin mosketoia zikina izateagatik hurrengo egunera arte etxera etorri gabe zigortu zuten

  • Felipe Martitegi "Rojillos" euskaraz berba egiten zutenei

    Felipe Martitegi Iturrioz (1919) Muxika

    Soldadutzan "rojillos" deitzen zieten euskaraz berba egiten zutenei. Sekula ez zioten utzi euskaraz berba egiteari. Gaztelaniaz ondo konpontzen ziren.

  • Ramon Urdangarin "Ese chapurriau" (euskara) galarazteko ahalegina soldadutzan

    Ramon Urdangarin Esnal (1939) Urnieta

    Ez zuen euskararen aurkako debekurik sentitu soldadutzaz aparte. Soldadutzan euskaldun kuadrilla elkartzen zen tabernan, eta "txurriano" kalamidade batek salatu egin zituen euskaraz jarduteagatik, "ese chapurriau" galarazteko eskatuz. Ofizialak ezetz erantzun zion, hizkuntza zaharrena zela-eta. Ofiziala euskal abizenekoa omen zen.

  • Jabier Lazpiur Ibarra Eskolan, bandera espainola jarri behar

    Jabier Lazpiur Ibarra (1934) Bergara

    Eskolan ogia lapurtzen zioten poltsikotik. Eskola publikoetan ibili zen. Eskolan ezin zuten euskaraz hitz egin, zigortu egiten zituzten (botoi bat pasatzen zioten elkarri), eta kalean burla egiten zieten. Bandera espainola jartzeko nazionalisten umeak aukeratzen zituzten; besoa jaso behar zuten. Francoren irudia zuten horman. Umiliatuta sentitzen ziren, baina etxean errespetuaren balioa erakutsi diete beti.

  • Bixente Jauregi Jauregi Eskolan gerraostean, dena erdaraz

    Bixente Jauregi Jauregi (1929) Bergara

    Eskolan seminarioan eta marianistekin ibili zen, eta gero elementalean. Gerra bukatu zenean hasi zen eskolan. Erdaraz ikasi zuen dena. Ez dago euskaraz alfabetatuta eta pena ematen dio. Marianistetan zigorra zuten euskaraz eginez gero.

  • Inazio Madinabeitia Irizar Txikiteoa San Antonion, kantari

    Inazio Madinabeitia Irizar (1922) Bergara

    Kanturako zaletasuna zuten. Igandetan mezan kantatu, eta gero txikiteoa egiten zuten San Antonio aldean. Denetik kantatzen zuten. Euskaraz ere bai, arazorik gabe, gerraostea izan arren. "El día del exclavo" egiten zuten, baina zarat handirik gabe; zigorrik ez zuten sekula izan (beste batzuek bai).

  • 280 Dantza kontuak; neskatan-mutiletan

    Florita Izuskiza Zubizarreta (1927) Bergara

    Dantza kontuak; neskatan-mutiletan. Mutilak nola eskatzen zion dantza neskari (mesedez?). Gizona nola ezagutu zuen azaltzen du; nobiotan nola hasi ziren. Gerra garaian erdaraz egiteko joera handia (euskara egitea debekatuta zegoen...).

  • 280 Euskara hezkuntzan

    Florita Izuskiza Zubizarreta (1927) Bergara

    Gerra garaian, euskaraz egitea debekatuta zegoen. Compañía de Marían, dena erdaraz ematen zen; Conchita Maiztegi irakaslearekin ere, erdaraz egiten zuten. Euskaraz egitea ahaztu egin zitzaion. Ikastolaren hastapenak; batzokian hasi ziren lehenik klaseak euskaraz ematen.

  • 280 Euskara eta erdararen ezagutza, erabilera

    Florita Izuskiza Zubizarreta (1927) Bergara

    Euskara vs. erdara. Amak ez zekien erdaraz hitz egiten. Bere garaiko andre-gizonak euskaraz alfabetatu gabeak zira; bere kasuan, bere kabuz ikasi du euskaraz irakurtzen... Gerra ostean ia erabat galdu zen euskaraz egiteko joera; erdaraz egitea badirudi dotoreagoa zela. Lehenagoko gazte asko Arabara joaten ziren erdara ikastera. Ikastolen eragina euskararen berreskurapenean.

  • Erramun Ansa Euskaraz jantzi

    Erramun Ansa Zinkunegi (1928) Andoain

    Erramunek gurasoen hizkera, etxekoa jaso zuen txikitan. Gerora, euskara batua ikasten hasi zen, eta bere kontura ikasi.

  • Erramun Ansa Ikastolen Elkartean lanean

    Erramun Ansa Zinkunegi (1928) Andoain

    Ikastolako idazkaritzan 6 urte inguru jardun zuen Erramun, eta Ikastolen Federazioko kide izan zen. Buruntza aldeko Ikastolen Elkarteko ordezkari izan zen 4 urtez.

  • Erramun Ansa Andoaingo ikastolaren sorrera

    Erramun Ansa Zinkunegi (1928) Andoain

    Herrian barrena sakabanaturik ziren gelak batu asmoz eraiki zen Andoaingo ikastola.

  • Felixa Eizagirre Eskolan euskara debekatuta

    Felisa Eizagirre Ibarguren (1914) Zarautz

    Eskolan ez zieten euskaraz egiten uzten. Zigortu egiten zituzten. Errezatu ere egiten zuten.

  • Manu Garate Ikastolaren alde santa eskean

    Manu Garate Aizpuru (1937) Zumaia

    Lanean hasi eta gerora Santa Ageda bezperak eten bat izan zuen beretzat eta inguruko askorentzat. Gerora ezkondu eta umeak ere etorri ziren. Zumaian ikastolaren sorrera pil-pilean zegoen, gurasoen bilerak eta abar. Ikastola sortu zenetik laguntzen aritzen zen talde bat santa eskean atera zen, lortutako dirua ikastolara bideratzeko. Ikastola sortu zenetik, gurasoak kantura irteten ziren Santa Ageda bezperan, seiak inguruan hasi eta berandura arte.

  • Jexux Mari Errekondo Bertsopaperak eta Usurbilgo bertsolariak

    Jexuxmari Errekondo Aizpurua (1929) Usurbil

    Bertsopaperak. Kale Zaharrean, Dionixiok atera zituen, eta saldu. Usurbilgo bertsolariak: Olloki, Gaztelu... Estropaden gaineko bertsoak. Bertso-saioak debekatu egin zituzten, gerra ondoren. Basarri, Uztapide, Zepai... bertsolariak aipatzen ditu.

  • Deunoro Sardui Deunoro izatetik Santos izatera

    Deunoro Sardui Enbeita (1934) Muxika

    Eskolako "cuardernos de limpio"ak erakusten ditu, diktaketetako erabiltzen zutena. Santos Sarduy bezala sinatu behar izaten zuen, euskarazko izenen debekua tarteko.