Euskara eta politika

  • Manex Lanatua Semeak amari galdetua

    Manex Lanatua (1948) Ahatsa-Altzieta-Bazkazane

    Bere amak ez zuen nazional agiririk lehen. Hori jakinik berak galdetu zion ia zer zen, frantsesa ala euskalduna, eta amak ez zekiela erantzun zion. Lehengoek ez zuten nortasunaren kontzientziarik. Egoera hortaz baliatu ziren frantsesak euren identitatea inposatzeko.

  • Manex Lanatua Kolonialismoa Frantzian eta Espainian

    Manex Lanatua (1948) Ahatsa-Altzieta-Bazkazane

    Espainiolak ere kolonialistak izan dira, eta bortitzagoak. Frantsesek psikologia eta goxotasun gehiago erabili dute euren zereginerako. Alta, zenbait lekutan ere bortitza izan da, esaterako Afrikan

  • Maite Ibarnetx Ikastolaren inguruko iritzia

    Maite Barneix () Sohüta

    Sohütan ikakstola dago, baina eskola askotan "ikasbi" hezkuntza elebiduna ezarria izan da. Euskara ikastearen alde daude, baina ikastola munduan erradikal ugari dagoela sartuta iruditzen zaie, biolentziaren alde daudenak.

  • Mattin Labayen Sansinenea Sarako giro euskalduna

    Mattin Labayen Sansinenea (1931) Tolosa

    Gerra garaian, Saran mugimendu euskaltzale handia zegoen. Giroa erabat euskalduna zen. Saran zeuden pertsonaia ezagunak gogoratzen ditu.

  • Mattin Labayen Sansinenea Lehenengo ikastolak

    Mattin Labayen Sansinenea (1931) Tolosa

    Frantzian azkenean onartu zituzten eta ongi egokitu ziren. Donostian zeudela anaia politikan sartzen hasi zen. Urte haietan ezagututako irakasleak aipatzen ditu. Saran egon zen lehenengo ikastolan ikasi zuten. Gero hemen sortu zuten lehen ikastola baina modu klandestinoan.

  • Mattin Labayen Sansinenea Hizkuntza independentzia baino garrantzitsuagoa da

    Mattin Labayen Sansinenea (1931) Tolosa

    Ez du inoiz politikaren tentaziorik izan. Euskalduna eta euskal zalea dela dio baina politika oso urruti ikusten du. Politikariak profesionalak izan behar dutela iruditzen zaio. Independentzia defendatzen du baina bakean sortzen bada. Euskara da garrantzitsuena, hori galtzen bada independentziak ez du zentzurik. Hizkuntzak ematen dio nortasuna herriari.

  • Ixiar Lopez-Mendizabal Aita euskarako irakasle Buenos Airesen

    Miren Ixiar Lopez-Mendizabal Olano (1932) Miren Izaskun Lopez-Mendizabal Olano (1928) Tolosa

    Aita oso langilea izan zuten, 95 urterekin oraindik lanean jarraitzen zuen: Buenos Airesen zegoela, euskarako klaseak ematen zituen eta hara joaten zen euskara ikastera Pedro Mari Otaño bertsolariaren alaba.

  • Maria Dolores Leunda Mendizabal Ikastola gerra aurrean eta gerra ostean

    Maria Dolores Leunda Artola (1925) Tolosa

    Gerra aurrean, ikastolan ikasi zuen Maria Doloresek. Gerra ostean, ordea, ikastolak ez ziren legalak eta tranpa ugari egin behar izaten zituzten ikastolak aurrera ateratzeko.

  • Maria Dolores Leunda Mendizabal Ikastolaren hasieran gurasoek izandako meritua

    Maria Dolores Leunda Artola (1925) Tolosa

    Ikastolaren sorreran, gurasoek kuota ordaintzen zuten eta handik ateratzen zen irakasleen soldata. Pixkanaka, leku gehiago behar zuten, eta eraikuntza batetik bestera ibili ziren aldatzen. Lan-baldintzak pixkanaka hobetzen joan ziren. Ikastolako haurren gurasoek meritu handia izan zuten sistema hartan konfiantza jarri izanagatik.

  • Pakita Penagarikano Eskolako kontuak

    Pakita Peñagarikano Elosegi (1926) Tolosa

    Katona izeneko liburua erabiltzen zuten eskolan. Eskolan, ez zien uzten euskaraz hitz egiten. Erdaraz gaizki hitz egiteagatik barre egiten zien, eta Pakitak nahiago izaten zuten isilik egotea.

  • 529 Gerraosteko eskola urteak

    Rufino Segura Errasti (1937) Eskoriatza

    Eskola kontuak. Sei urte ingururekin hasi zen eskolan, eta normalean 14 urte orduko amaitu egiten zen. Tolosako maistra bat izan zuen denbora askoan. Umetako okerkeriak; zigorrak. Klaseak erdaraz; garai hartan dena erdaraz izaten zen. Euskaraz eginez gero, zigorrak. Cara al Sol. Zer ikasten zuten: matematika, geografia...

  • mariani estanga Eskolako oroitzapenak

    Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

    Eskolako oroitzapenak kontatzen ditu. Andoaingo moja batekin euskaraz hitz egiten zuen: moja horrek, euskaraz hitz egite aldera, ume batzuei eginkizunak jartzen zizkien eskola orduz kanpo.

  • mariani estanga "Nire bihotzekoa da euskaraz egitea"

    Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

    Eskolan, euskaraz hitz egitea debekatua zegoen. Kalean ere ez zen euskaraz hitz egiten. Plazara joaten zenean, baserritarrekin euskaraz hitz egiten zuen; tratua beti euskaraz egiten zuen. Amona batek gaztelaniaz hitz egiten zion Marianiri, eta berak, berriz, gaztelaniaz jakinagatik euskaraz egiten zion; "ni abuela naiz" esaten zion.

  • Paxkual Zabaleta Politikak antzerkia desegin zuenekoa

    Paxkual Zabaleta Zabaleta (1934) Legazpi

    Brinkolako antzerki-taldeak egin zuen azken obran, ez zuen parte hartu. Politika zela-eta, antzerki-taldea desegin egin zen. Erlijioarekin lotutako gauezko bilerak egin ziren Larraitzen;haien aipamena.

  • Rafael Urzelai Euskara debekatuta egon arren...

    Rafael Urzelai Gabiria (1927) Legazpi

    Francok euskara debekatu zuen garaian, kalean euskaraz egiten zen oraindik. Umeei zer erakutsi, hura hitz egiten zuten. Etxean dena euskaraz egiten zuten.

  • Angela eta Joxe Mari Gerra aurretik, erdaldun gutxi

    Angela Galparsoro Larrea (1922) Legazpi

    Gerra ondorenean, Telleriartera jende erdaldun asko joan zen bizitzera. Brinkolako tren tren-geltokian bi "guardaguja" (errailtzain) egoten ziren: erdaldunak ziren, eta haien umeak Telleriarteko eskolara joaten ziren.

  • Xalbadora Roldan Euskara debekatuta, gerra ondoren

    Xalbadora Roldan Iturrioz (1922) Andoain

    Euskararen kontrako neurriak, gerra ondoren. Gurasoekin euskaraz zebilelako poliziak kargu hartu zionekoa, tabernan. Erdaraz ere ondo zekien. Filarmonika jotzen zuten disko saltzaileak. Kalean kontuz ibili behar zen. Batzuek euskara galdu zuten. Amak Goierriko euskara zuen, eta berak ere halakoxea duela uste du. Hitz bereziak bazituen amak.

  • Migel Irazusta "Euskotarrak gera" abestia ikasteko gorabeherak

    Migel Irazusta Larrea (1930) Andoain

    Txistua jotzen zuten. Txistuko irakaslea karlista ote zen susmoa du, ez zien erakutsi nahi izan "Euskotarrak gera" abestia. Azkenean, baina, beren kabuz lortu zuten abesti hura ikastea. "Euskotarrak gera" abestia kantatzen du.

  • Migel Irazusta Euskaraz hitz egitea debekatuta

    Migel Irazusta Larrea (1930) Andoain

    Abesti batzuk debekatuta zeuden Francoren garaian. Behin etxe inguruan jolasten zebilela, soldadu batek euskaraz hitz egitea debekatuta zegoela esan zion Migeli. La Sallen irakasle gehienek euskaraz jakin arren, baziren batzuek inoiz egingo ez zutenak.

  • Kristina Iturrioz Euskaraz egitea debekatuta eskolan

    Kristina Iturrioz Burgoa (1934) Esther Moriones Aurre (1936) Gernika-Lumo

    Eskolan ez zieten uzten euskaraz egiten. Izen euskalduna zutenei aldatu egin zieten. Behin eskolakide batek salatu egin zuen Kristina euskaraz berba egiteagatik, eta maistrak zigortu egin zuen. Gernikarrak ziren bi maistrak. Izenak ematen ditu. Doña Florenciari buruz diote jo ez zuela egiten baina "txitximurke" bai, orratzak bailiran.