Euskara eta politika

• Euskararekiko maitasuna eta beldurra denboran zehar

  Jesus Mari Otamendi Berasain (1944) Andoain

  Euskararekiko sentimenduaz hitz egiten du. Pena du, gaztea zela, ez euskara gehiago ikasi izanagatik. Gizonek oraindik euskara mantentzen dute; baina beldurra egon izan da euskaraz hitz egiteko.

• Izen euskaldunak erdaldundu beharra

  Edurne Bengoa Clemencot (1931) Gernika-Lumo

  Beraien etxeko umeek izen euskaldunak izan zituzten: Miren Karmele, Gotzon, Agurtzane, Edurne... Galarazita zeuden eta Edurne uste askoan "Nieves" izan zen. Errepublika garaian jaio zenez, berak jaiotzatik du izen euskalduna, garai hartan ez baitzegoen arazorik.

• Mojetan Edurne barik Nieves zen

  Edurne Bengoa Clemencot (1931) Gernika-Lumo

  Karmeldarren ikastetxean Nieves zen eta ez Edurne. Bere ahizpa Agurtzane Rosario zen. Moja bat oso gaiztoa zen eta askotan jotzen zuen. Etxekoek ezin zuten egoera salatu aita kartzelan egondakoa baitzen eta beldurra zen nagusi. Jaunartzea egin barik utzi zuen eskola.

• Euskara galarazita

  Edurne Bengoa Clemencot (1931) Gernika-Lumo

  Kalean euskaraz egitea guztiz galarazita zegoen. Orduko bizipenak kontatzen ditu.

• Eskola garaian ikasi, gutxi

  Pedro Jauregi Sorondo (1922) Andoain

  Eskolan azken bi urteetan bakarrik ikasi zuen. Doktrina. Jaunartzeak. Maisuak makilarekin jotzen zien, eta ez zien ezer irakasten. Erdaraz ez zekiten. La Salleko fraideekin hasi zenean, orduan ikasi zuen zerbait.

• Gerraosteko euskararen egoera

  Miren Zarraga Pagola (1932) Andoain

  Papeletan Maria jarri behar zuen, bestela ez zuen kobratzen. Etxean gaztelaniaz hitz egiten zuten. Aitak euskaraz jakin arren, gaztelaniaz hitz egiten zuen. Amak euskara gehiago egiten zuen. Gerra denbora eta gerraostean senideak sakabanatuta egon ziren: Bilbon egon zirenek gaztelaniaz egiten zuten bizimodua.

• Ondarroan euskaraz

  Juan Balenziaga Osa (1931) Ondarroa

  Beste inon ez bezala, Ondarroara heltzen diren guztiek berehala ikasten dute euskaraz. Beti egin izan dute euskaraz. Francoren garaian, eskola nazionalean zigortu egiten zituzten euskaraz egiteagatik.

• Gerra aurretik, euskara nagusi; orain, berriz...

  Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria

  Gerra aurrean euskara zen herriko hizkuntza nagusia baserrian nahiz kalean. Salamancako neskameak ere ikasi zuen. Gero ezin zen: kanpotik jende asko etorri zen eta euskara debekatua zegoen, gainera. Apaizgaiek ere ez zuten euskara ikasten. Orain, ikastolak egon arren, zaila da balantza orekatzea. Erdarara jotzeko joeraren zergatiak.

• Hezkuntza diktadura garaian

  Antonio Beloki Altuna (1936) Eskoriatza

  Eskola kontuak Frankismo garaian; Cara al Sol abestu behar izaten zuten garai batean.

• Dantza eta mutil kontuak

  Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria

  Alamedara korrika, dantzara. Joakinek jotzen zuen musika. Dantza bidez ligatzen zen. Euskara debekatua zegoen. Ez daki euskaraz idazten. Senarra nola ezagutu zuen, Etxebeste drogeriakoa.

• Euskara herrian

  Joxe Antonio Huizi Bereziartu (1937) Andoain

  Joxe Antonio umea zela, euskaraz hitz egiten zuen gehiengoak Andoainen. Herriko giroa nolakoa zen azaltzen du. Eskolan, doktrina bakarrik ematen zuten euskaraz.

• Doktrina bakarrik euskaraz

  Joxe Antonio Huizi Bereziartu (1937) Andoain

  Etxean euskaraz hitz egiten zuen gurasoekin. Eskolan, doktrina bakarrik ematen zuten euskaraz. Eskola denboran, zaila egin zitzaion erdara ikastea.

• Elizan zein eskolan dena erdaraz

  Arantza Agirre Uribe (1932) Gernika-Lumo

  Eskolan euskaraz egitea galarazita zegoen. Kredoa eta errezatzen ere ezkondu ostean ikasi zituen euskaraz. Lumon dotrina euskaraz ikasteko aukera zuten, baina ez zuten ezer ere ulertzen.

• Euskaraz entzungo ote zieten beldur

  Jesus Mari Agirre-Amalloa Ozamiz (1931) Gernika-Lumo

  Errepresioa dela-eta, gerraostean kalean ez zen euskararik egiten. Ondorioz, jende askok erraztasuna galdu zuen. Bera Frantzian egon ostean, gurasoekin berreskuratu zuen euskara. Saraspen gerra aurretik euskara zen nagusi.

• Gizarte etxeko ikastola zarratzeko agindua

  Jesus Mari Agirre-Amalloa Ozamiz (1931) Gernika-Lumo

  Venezuelatik bueltatu eta ikastolara joan ziren bere alabak. Gernika-Lumoko lehen ikastola Andra Maria eliza ondoko etxe batean egon zen. Jesukristoren gurutzea kendu zutela-eta, ikastola zarratzeko agindua jaso zuten. Bere emaztea joan zen alkatearengana berbetan eta arazoa konpondu ahal izan zuen.

• Doña Pia maistra

  Maria Antonia Ikazuriaga Ugalde (1930) Gernika-Lumo

  Pasealekuko eskolako maistra doña Pia Obieta izan zen. Euskaraz egitea galarazita zegoen, ezin zuten ezta lagunen artean ere egin. Josten ere ikasi zuten. Maistra gogorra izan arren, ederto erakusten zuen. Eskola-liburu bakarra zuten eta beste batzuekin elkarbanatuta gainera.

• Loiolan, militarrez inguratuta

  Jon Ezeiza Areitioaurtena (1936) Donostia

  Oraingo Arrasate kalean jaio zen. Iberduero zegoen, Kutxa... Bi urterekin joan zen Loiolara. Militarrez inguratuta bizi ziren Loiolan. Amarentzat Jaungoikoa, abertzaletasuna eta familia ziren gauzarik inportanteenak. Etxean, beti euskaraz. Kalean debekatua zegoen. Pasadizoa.

• Antzerkia, euskara lantzeko bidea

  Jon Ezeiza Areitioaurtena (1936) Donostia

  Irakasleak kanpotarrak ziren. San Antonio ikastetxean bazegoen maisu bat oso gaiztoa. Zigorrik ez, euskaraz egiteagatik. Euskara lantzen antzerkiak lagundu zion. Kursaalean noizen behin jaia antolatzen zuten emakumeek, guraso abertzaleen haurrentzat.

• Dantza eta euskal jaiak

  Jon Ezeiza Areitioaurtena (1936) Donostia

  Dantza lehiaketetan hainbat sari irabazia da. Konstituzio plazan txistuarekin egiten zuen dantza, igandero. Oargi taldea. Euskal jaiak nolakoak ziren. Euskal jantzi lehiaketan saria nola irabazi zuen behin. Jose Artetxe idazlea. Sokamuturra.

• Euskara gutxietsia

  Joxe Mari Zinkunegi Agirre (1932) Julian Zinkunegi Agirre (1930) Lizartza

  Eskolan euskara debekatuta. Euskaraz jakin eta ez hitz egiteko joera omen zegoen. Tolosara neskame joaten ziren neskek erderaz egiteko ohiturarekin bueltatzen ziren herrira. "Caseros tontos" esaten omen zien.