Euskara eta politika

  • Miren Azkarate Villar 'Egunkaria'-ren itxiera, Kultura Sailburu zela

    Miren Azkarate Villar (1955) Donostia

    'Egunkaria'-ren itxiera. Martin Ugalderi ondasun guztiak kendu zizkioten. 'Berria'-ren sorrera eta jendearen erantzuna.

  • Demetrio Garmendia Sarasola Soldadu zegoela etxera idazten zituen gutunak

    Demetrio Garmendia Sarasola (1919) Baliarrain

    Soldadu zegoela, etxera idatzi beharreko gutunetan zer idazten zuen gogoan dauka. Gazteleraz idatzi behar izaten zuten. Euskaraz idatzitako gutunak, irekita bota behar izaten zituzten apaizak irakurri zitzan. "escribe lo mismo en castellano" oharra zekarren gutuna jaso zuen bueltan behin.

  • Ramon Agirre Ikastolan, Karmele Esnal andereñoarekin

    Ramon Agirre Lasarte (1954) Donostia

    Ikastolan ibili ziren, Karmele Esnal andereñoarekin. Pisu normal batean ematen zituzten eskolak. Oroitzapen onak ditu. Matematikak ere egiten zituzten, baina gehienbat kantatu egiten zuten.

  • Ramon Agirre Gurasoen ausardia umeak ikastola klandestinora bidaltzeko

    Ramon Agirre Lasarte (1954) Donostia

    Karmele Esnalen ikastola klandestinoa zen, baina norbaiten bitartez jakiten zuen inspektorea noiz joango zen eta egun horretan txangoan ateratzen ziren. Ikastolan neskak eta mutilak elkarrekin ibiltzen ziren; lau urte ingururekin hasi eta 9 urte ingurura arte. Gurasoak ausartak izan zirela dio, umeak lehenbizi ikastolara eta gero Santo Tomas Lizeora bidaltzeko. Elbira Zipitriaren ikasleekin bazuten harremana. Ikastola bera zela esan zitekeen. Ikastolan ibili ziren beste familia batzuk.

  • Ramon Agirre Euskarazko aldizkari eta liburuak

    Ramon Agirre Lasarte (1954) Donostia

    Euskarazko aldizkariak izaten zituzten etxean. Ikastolan 'Xabiertxo' liburua erabiltzen zuten. Marrazteko zaletasuna ere badu Ramonek. Arkitektura ikasten hasi zen baina ez zuen amaitu. Komiki zalea ere bada.

  • Migel Alkaraz Kalean oso euskara gutxi gerraostean

    Migel Alkaraz Luzuriaga (1942) Pasaia

    Kalean oso euskara gutxi hitz egiten zen. Aita-amek bazekiten euskaraz; gerra ostean gazteleraz egin beharra zegoenez, utzi egin zioten. Baserritarrek, arrantzaleek eta familia batzuek mantendu zuten euskara.

  • Klara Badiola Euskaraz alfabetatzeko erabakia

    Klara Badiola Zubillaga (1954) Donostia

    Unibertsitatean hasi zenean, 70eko hamarkadan, euskararekiko jarrera jada desberdina zen. Han ohartu zen euskararen balioaz. Bere euskara murritza zela pentsatuta, zerbait egin beharra zuela eta baserri batera joan zen udaran. Orduantxe hasiak ziren euskarazko udaleku eta barnetegiak. Euskaraz hitz egiteko ez zuen arazorik, baina ez zekien idazten. Horregatik euskaraz alfabetatzen hasi zen ikastaroetan. Euskarazko nobelak irakurtzen ere hasi zen. Oso garai politizatua izan zen eta bera orduantxe jabetu zen gauza askotaz, etxean ez baitzen politikaz hitz egiten. Gogoan du 14 urte ingururekin ikusi zuela lehen aldiz ikurrina.

  • Klara Badiola Gurasoak euskarazko filma ikustera; euskal musika

    Klara Badiola Zubillaga (1954) Donostia

    Gogoan du, bera umea zela, gurasoak euskarazko `Ama Lur´ filma ikustera joan zirela eta txundituta itzuli zirela. Ahopean esaten ziren halako kontuak. Ez dok Amairu taldearen inguruan dituen oroitzapenak. Ahizpa euskal musika zalea zen, baina berak kanpokoak entzuten zituen gehiago.

  • Klara Badiola Ez dok Amairuren `Baga, biga, higa... sentikaria´ ikuskizuna

    Klara Badiola Zubillaga (1954) Donostia

    Ez dok Amairu taldearen `Baga, biga, higa... sentikaria´ ikuskizunaren garrantzia. Poesia, bertsoa... Andoni Aleman eta biak Artzerengana joan ziren txalaparta jotzen ikastera. Arratsaldeak pasatzen zituzten hizketan.

  • Klara Badiola `Segoviako ihesa´ filma

    Klara Badiola Zubillaga (1954) Donostia

    `Segoviako ihesa´ filma oso egoera berezian grabatu zen, baina bera une hartan ez zen oso kontziente. Bera esperientzia bat bizitzera joan zen eta zinema barrutik nolakoa zen ezagutu zuen hari esker. Benetako armak erabili zituzten filmean eta guardia zibilak grabaketetan egoten ziren, zaintzen. Euskararen presentzia ere handia zen filmean.

  • Arantxa Gurmendi Antzertiko kide

    Arantxa Gurmendi Olabiaga (1944) Donostia

    Antzertin, lehen taldeko kide zen Arantxa, eta oso irakasle onak izan zituzten. Ikasle moduan obra bat prestatu zuten, baina diru falta zela eta ezin izan zuten errepresentatu. Hartara, enpresa bat egin zuten, eta euren diruz aurrera atera zuten obra.

  • Arantxa Gurmendi Antzertiren aztarnarik ez

    Arantxa Gurmendi Olabiaga (1944) Donostia

    Sortu zen antzerki eskolaren berririk ez dago.

  • Arantxa Gurmendi Aktore asko, baina lanik ez

    Arantxa Gurmendi Olabiaga (1944) Donostia

    Hasiera batean Antzerti antzerki talde ofizial gisa planteatu zen, baina eskola formatua ematea erabaki zuten gero.

  • Lola Valverde Aita euskaltzaletu zenekoa

    Lola Valverde Lamsfus (1941) Donostia

    Aitak "Gráficas Valverde" enpresako ardura zeukan, 200 langile ingurukoa. Bere zaletasuna margotzea zen. Amak oso ondo egiten zuen euskaraz baina aitak ez zekien, eta ohartu zenean euskara galtzen ari zela, ikasten hasi zen. Egun batez aitak erabaki zuen etxean denek euskaraz egingo zutela handik aurrera. Umezaina eta neskamea euskaldunak ziren eta sukaldariak ere bazekien pixka bat. Oso gogorra egin zitzaiela kontatzen du. Aitak Elbira Zipitriarekin ikasi zuen eta bere kabuz ere bai. Euskaltzaindiara iritsi zen. Asko idazten zuen prentsan.

  • Pilar Urkiola Mandiola Euskaraz egitea debekatuta

    Pilar Urkiola Mandiola (1942) Legutio

    Gerra denbora eta euskararen debekua. Pilarren gurasoak euskaldunak ziren. Pilar bere adineko euskaldun bakarra zen Elosun. Zortzi anai-arreba izan ziren, eta anaia zaharrenak eta berak bakarrik hitz egiten zuten euskaraz. Euren etxea erre zenean, anaia zaharrena eta Pilar amaren jaiotetxean, Mallabian, egon ziren bizitzen; han, euskaraz egiten zuten etxekoekin. Anaiak, ordea, galdu egin zuen euskara.

  • Jabier Agirre Euskararik ez medikuntza ikasketetan

    Jabier Agirre Lasarte (1952) Donostia

    Bilbora joan zen medikuntza ikastera eta konturatu zen euskaraz gutxiago egiten zela han. Praktikak egiten ari zela, adineko gizonezko euskaldun batekin komunikatu ahal izateko, medikuarentzat itzultzaile lanak egin zituen. Ikasketak erdaraz ziren erabat. Ikasleen iniziatibaz, euskarazko klaseak antolatu zituzten, gau-eskolen antzera.

  • Jabier Agirre Antiguako gau-eskolak

    Jabier Agirre Lasarte (1952) Donostia

    Antiguako gau-eskolan aritu zen urte luzez. Talde asko egon ziren. Berak mintzapraktika moduko bat ematen zuen. Auzokoek antolatzen zituzten, eta AEK sortu baino lehen izango zela uste du. Zein lokal erabiltzen zituzten azaltzen du.

  • Santos Sarasola Lehenengo andereñoen eta bere alfabetatzea

    Santos Sarasola Zelaia (1945) Donostia

    Lehenengo ikastoletako hainbat andereño ezagutu zituen: Karmele Esnal, Forcada, Pasaiako beste bat... Seminarioan zegoen garaian ezagutu zituen batzuk, Karmele, besteak beste. Lazkaotar bat zen, Fernandez abizenekoa, andereñoen alfabetatzeaz arduratzen zena orduan. EUTGn klaseak hartu zituen eta ondoren bere kontura ikasi zuen. Lizeoan egin beharra zeukanez, ikasi egin zuen.

  • Santos Sarasola Santo Tomas lizeoan, hasieran euskaraz eta erdaraz

    Santos Sarasola Zelaia (1945) Donostia

    Lizeoan hasierako urteetan ezin zen euskaraz irakatsi, ikasleek azterketak kanpoan egin behar zituztelako eta gazteleraz zirelako. Heziketa fisikoa, euskara, eguneroko harremanak eta beste ezer gutxi egiten zuten euskaraz.

  • Santos Sarasola Inspekzioak Santo Tomas lizeoan

    Santos Sarasola Zelaia (1945) Donostia

    Lizeoan egiten zizkieten inspekzioak aipatzen ditu.