Euskara eta politika

  • Txomin Mujika Guardia zibilen kontrolean txistua jotzen

    Txomin Mujika Latxa (1952) Elgoibar

    Behin Bitor Zubiaurre eta biak Zumaian txistua jotzetik zetozela, Guardia zibilek kontrolean geratu zituzten. Lehenengo instrumentuak erakutsarazi eta gero jotzeko eskatu zieten. Zenbaitetan debekuak jarri arren, ez dute aparteko arazorik izan.

  • Maria Antonia Goikoetxea Euskararen kontrako mehatxua

    Maria Antonia Goikoetxea Elustondo (1946) Zumaia

    'Goiko' tabernan lanean zegoela gertatutakoa: talde bat kantari ari zen eta tabernan zen frantses batek euskarazko abesti bat entzutea gustatuko litzaiokeela esan zion Maria Antoniari. Gizon batek hori entzun eta denuntziatu egingo zituela mehatxu egin zien.

  • Sebas Larrañaga Ikastolarako eta Elgoibarko Izarrarako dirua batzen

    Sebas Larrañaga Uriguen (1956) Elgoibar

    Ikastolaren eraikin berria egiteko dirua ateratzeko, kartoia batu eta saldu egiten zuten. Taberna ere jartzen zen jaietan. Elgoibarko Izarrarako dirua ateratzeko, berbenak antolatzen ziren Trinitateetan.

  • Sebas Larrañaga "Juventud elgoibarresa"

    Sebas Larrañaga Uriguen (1956) Elgoibar

    "Juventud elgoibarresa" taldeak elizaren lokalak erabiltzen zituen, bai, jaialdietarako, bileretarako... Atal desberdinak zituen. Bera lehendakari ere izan zen. Eta behin koartelera joan beharra ere izan omen zuen, beraiek antolatutako jaialdi batean ikurrina bat atera zutelako.

  • Sebas Larrañaga Aubixa aterpetxeko lehen txandetan begirale

    Sebas Larrañaga Uriguen (1956) Elgoibar

    Elgoibarko umeei euskararekiko motibazioa pizteko, Aubixa aterpetxea jarri zuten martxan. Bera "Juventud elgoibarresa"n ibiltzen zenez, begirale bezala joatea proposatu zioten eta halaxe egin zituen zenbait txanda. Armeria Eskolan Maisutza industrialeko ikasketak eginak zituen arren, irakasle izateko gogoa piztu zitzaion. Ikastolako gurasoek lan egin zuten aterpetxea prestatzeko. Garai baten ere baziren udalekuak, bera Ozaetan egon zen umetan.

  • Sebas Larrañaga Aubixa aterpetxean begirale; umeekin egiten zituzten ekintzak

    Sebas Larrañaga Uriguen (1956) Elgoibar

    Aubixa aterpetxean ikastolako irakasleak egoten ziren arduradun gisa eta beraiek begirale gisa, haiei laguntzen. Musu-truk egiten zuten. Sukaldaria: bertako Joxepa. Umeekin zer ekintza egiten zituzten: ibilaldiak, sua... Igandeetan San Pedrora mezatara. Han gurasoekin egon ostean, ume batzuek negar egiten zuten berriz aterpetxera itzultzeko. Arrate irratira ere joaten ziren. Dena euskaraz.

  • Sebas Larrañaga Magisteritzan euskara irakasgaia jartzea lortu zuten

    Sebas Larrañaga Uriguen (1956) Elgoibar

    Donostiara joan zen Magisteritza ikastera. Hiru urte beharrean bi egin zituen, hirugarrenean jada ikastolan lanean hasi zelako. Azterketetara bakarrik joaten zen. Garai hartan ipini zuten Magisteritza euskaraz Eskoriatzan, baina hasieran bertakoei eman zieten lehentasuna eta ezin izan zen hara joan. Beraiek euskara irakasgai bezala jartzea lortu zuten eta ordu horretan euskaraz zekitenek ez zekitenei irakasten zieten.

  • Itziar Agirregomezkorta Lehenengo Euskal Jaian umeen dantza taldean

    Itziar Agirregomezkorta Laka (1956) Sebas Larrañaga Uriguen (1956) Elgoibar

    Sebasek Elgoibarren egin zen lehenengo Euskal Jaian parte hartu zuen. Mutilek eta neskek aparte entseatzen zuten eta plazan ere bakoitzak bere dantzak egiten zituen. Mutilek Bizkaiko dantzak egiten zituzten, Dantzari Dantzakoak. Mutilek euskaraz egiten zuten, irakasleak ere euskaldunak zituzten eta; neskek, berriz, gaztelaniaz. Mutilen janzkera. Praka motzekin joaten ziren bakarrak izaten ziren.

  • Jesus bilbao Felix Etxeberriarekin eta Sabin Osororekin harremanetan

    Jesus Bilbao Aizpiri (1940) Elgoibar

    1954an sortu zen Danobat lantegia eta bera hango bulego teknikoan hasi zen lanean 1956an. Bertan harreman ona egin zuen Felix Etxeberriarekin eta Sabin Osororekin. Haiek garai hartan euskaraz alfabetatzeko eskolekin hasita zeuden eta euskara bultzatzeko asmoekin zebiltzan. Nahiz eta lanean gero eta goragoko karguak lortzen joan eta bere lanean zentratuta ibili, Felixekin eta Sabinekin harremanetan jarraitu zuen beti eta euskararen inguruko mugimendu guztien berri izaten zuen: Elgoibarko Izarra, ikastola, bonuak... Felixekin izan zuen harremanaren adibide da, esaterako, berak proposatu ziola semeari Hasier izena jartzea.

  • Jesus bilbao Ikastola berria: Danobatek utzitako lur-saila, eraikina, diru-laguntzak...

    Jesus Bilbao Aizpiri (1940) Elgoibar

    Danobat lantegiak lur-sail batzuk zeuzkan erosita, lantegi berria egiteko, baina, autobidea egin zenean, harekiko distantzia nahikoa ez zegoela eta lur-sail horiek blokeatuta geratu ziren. Bera zen zuzendaritza-batzordeko buru eta sail horiek ikastolari ematea proposatu zuen. Ikastolaren eraikin berria egiteko prozesuan Araolazak zeresan handia izan zuen. Diru-laguntzak eskatzera Madrilera joatea komeni zela esan zion Jesusi, eta Jose Maria Arizmendiarrietaren laguntzarekin joan ziren Hezkuntza sailera. Madrilera egin zituen bidaietan konturatu zen fama txarra zuela gobernuan.

  • Jesus bilbao Jaime Arreseren eta Marcelino Orejaren laguntza

    Jesus Bilbao Aizpiri (1940) Elgoibar

    Elgoibarko ikastola sortzeko prozesuan, garai hartan alkate zen Jaime Arresek lagundu zien hariak mugitzen. Marcelino Orejak ere beharrezkoak ziren kontaktuak egiten lagundu zien. Mugimenduko kideak izan arren, ez zirela euskararen edo ikastolaren aurkakoak dio. Jaime Arrese Orejak utzitako posturako izendatu zuten, baina hara iritsi aurretik hil egin zuten. Bera baino lau urte zaharragoa zen Jaime eta umetatik izan zuen harekiko miresmena. Ideologia ezberdinetakoak izan arren, errespetuz jokatzen zuen beti. Alkateen Mugimenduan ere parte hartu zuen.

  • Jesus bilbao Elgoibarko ikastolaren sorrera; eraikin berriaren inaugurazioa

    Jesus Bilbao Aizpiri (1940) Elgoibar

    Elgoibarko ikastola. Habia Danobaten egon zen. Ikastolaren sorrerako pertsona esanguratsuak. Irakasleen artean Andres Alberdi nabarmenduko luke. Antton Aranburu ere pertsona garrantzitsua izan zen, hark prestatu zituen ikastolaren erakin berriaren inaugurazio eguneko ekintzak. Inaugurazio eguna nolakoa izan zen.

  • Jesus bilbao Lehenengo euskara klaseak "Frente de Juventudes"en lokalean

    Jesus Bilbao Aizpiri (1940) Elgoibar

    Gerraosteko mugimendu sortzailea. Pako Juaristi, Vallejotarrak... Garai batean ez zegoen lokalik eta arriskutsua zen lokalaren jabearentzat lokalak uztea, politikoki markatu egiten zelako. Gabi tabernaren gainean "Frente de Juventudes"en lokala zegoen. Hango geletako batean hasi ziren euskara klaseak ematen.

  • 906 Eibarko Ikastolaren hastapenak

    Serafin Basauri Arteaga (1935) Eibar

    Eibarko Ikastolaren hasieretan egon zen lanean, guraso bezala. Ikastolaren kokaleku ezberdinak.

  • Libe Garbizu Irazu Eskolako zigorrak eta kantu frankistak

    Libe Garbizu Irazu (1936) Pasaia

    Eskola non zegoen azaltzen du. Eskolaren ondoan farmazia zegoen. Dena erdaraz egiten zuten; euskaraz eginez gero, jo egiten zituen irakasleak. Oso gaizki pasatu zuela eskolan dio, oso irakasle gogorrak zirelako. Eguerdian egunero "Cara al sol" abesten zuten.

  • Libe Garbizu Irazu Hitz bat euskaraz egin ezin

    Libe Garbizu Irazu (1936) Pasaia

    Elizak indar handia zeukan; doktrinara joan beharra zegoen. Ezin zuten hitz bat ere euskaraz egin. Aitari bazkaria eramaten zionean, galiziarrak egoten ziren, eta gazteleraz egiteko agintzen zioten; Libek erantzun egiten zien.

  • 1158 Probintzian, kate bakotzeko irrati bat

    Jose Mari Iriondo Unanue (1938) Azpeitia

    Loiola Irratikoek uhin ertainean ("Onda media") emititzen zuten, artean ez baitzen "FM"rik (frecuencia modulada). Gero lege bat iritsi zen probintzian kate bakoitzeko irrati bakarra arautzen zuena. Publizitatea euskaraz egiten zutenez, "competencia desleal" gisa zigortu zituzten Loiola Irratikoak.

  • Mertxe Irureta Maria eta Jose mojen eskola

    Mertxe Irureta Mujika (1947) Zumaia

    Maria eta Jose mojen eskolara joan zen Mertxe. Gaur egun Kutxa dagoen lekuan zegoen. Patioa Erribera kale aldera zeukan. 14 urterekin laga zuen eskola, josten hasteko. Eskolako oroitzapen onak dauzka. Hala ere, euskaraz egiten bazuten zaplatekoa jasotzen zuten. Liburu guztiak gazteleraz zeuden. Ostegunetan gimnasia egiten zuten, praka urdinak eta blusa zuriarekin. Irakaslea falangista zen. Etxean eta kalean euskaraz egiten zuten.

  • Luis Mari Goikoetxea Eskolan 14 urtera arte

    Luis Mari Goikoetxea Mujika (1949) Zumaia

    Arrangoletako herri eskolara joan zen umetan. 14 urterekin Ostolaza aroztegian hasi zen lanean. Soldaduska egin ondoren Xey lantegian hasi zen. Eskolan gustuko ez zituzten gauzak egitera behartuta zeuden, Espainiako bandera jasotzea adibidez. Material gutxi erabiltzen zuten. Dena erdaraz hitz egin behar izaten zuten. Zigorrak.

  • Martina Arraztio Saralegi Apaizaren zigorrak

    Martina Arraztio Saralegi (1926) Ataun

    Apaizak egunero harri kozkorren gainean jarrarazten zituen belauniko, euskaraz egiteagatik. Gogoan du eskolan zegoela, bi gizonek ikurrinari su eman ziotenekoa. Doktrina esaterakoan hanka sartu zuenez, zaplaztekoa eman zion apaizak.