Gerraren eragina

• Irun erre eta jende asko desagertu

  Beñardo Irastortza Amiano (1928) Irun

  Irun erre egin zuten. Osaba batek beldur handia zuen eta familia Frantziara joan nahi zuen; azkenean, ez ziren etxetik mugitu. Gerora, osaba preso hartu zuten. Garai hartan, jende ugari desagertu zen, gehienbat Oiartzunen. Garai hartan, hitz egiteko beldur handia zegoen.

• Gurasoen Gerra Zibileko bizipenak

  Andoni Sagarna Izagirre (1947) Donostia

  Gurasoek garai gogorra bizi izan zuten, gerraren erruz. Amaren gerrateko bizipenak; Donostiako jatetxe batean zebilen lanean. Familia banatuta geratu zen: batzuek Bizkaia aldera ihes egin zuten; aita gaixorik Lazkaon. Ama lehenbizi Abadiñora, gero Artzentalesera eta gero Santanderrera joan zen eta handik barkuan Bordelera. Donostiara itzuli ahal izateko, Lazkaoko idazkariak agiri bat egin behar izan zion. Aitak, berriz, Zornotzako Izar lantegian jardun zuen lanean militarizatuta.

• Familia batzuetan gerrako kontuak isilean

  Andoni Sagarna Izagirre (1947) Donostia

  Gurasoek askotan kontatzen zituzten gerrako kontuak. Etxe batzuetan kontu horiek isildu egiten ziren, umeek kalean kontatuko ote zituzten beldurrez. Emaztearen familiak gerra sasoian bizitakoak. Aita Olaberriko idazkaria zen. Salatu egin zuten eta fusilatzera zeramaten, baina senide karlista batzuei esker fusilatu beharrean Francoren tropekin eramatea lortu zuten.

• Soldaduak taloa jatera etxera

  Luzia Arrizabalaga Irasuegi (1923) Aramaio

  Gerra hasiera Santa Marina egunez. Tristura handia sartu zen. Krutzetatik aurrera ezin zen pasatu. Soldaduak Luziaren etxera etortzen ziren taloa jatera.

• Antzertiko kide

  Arantxa Gurmendi Olabiaga (1944) Donostia

  Antzertin, lehen taldeko kide zen Arantxa, eta oso irakasle onak izan zituzten. Ikasle moduan obra bat prestatu zuten, baina diru falta zela eta ezin izan zuten errepresentatu. Hartara, enpresa bat egin zuten, eta euren diruz aurrera atera zuten obra.

• Antzertiren aztarnarik ez

  Arantxa Gurmendi Olabiaga (1944) Donostia

  Sortu zen antzerki eskolaren berririk ez dago.

• Aktore asko, baina lanik ez

  Arantxa Gurmendi Olabiaga (1944) Donostia

  Hasiera batean Antzerti antzerki talde ofizial gisa planteatu zen, baina eskola formatua ematea erabaki zuten gero.

• Andra Mariko eliza gerran apurtu zuten

  Tomasa Urien Intxausti (1926) Durango

  Gerraostean mezak erdaraz izaten ziren. Gerra denboran, Andra Mariko eliza apurtu egin zuten. Baserritarrek ekarri zituzten konpontzeko behar ziren egurrak basotik. Frantsesen etxean andrazko eta gizonezkoen kartzela egon zen.

• Etxean gerrako kontuen kontakizunik ez

  Jabier Agirre Lasarte (1952) Donostia

  Etxean ez du gerrako kontuez askorik entzun, mingarria zelako.

• Gerrako oroitzapenak

  Kontxa Larrañaga Ezeiza (1929) Azkoitia

  Gerra garaiko oroitzapenak kontatzen ditu. Behin gorriak gertu zeudela gertatutakoa kontatzen du. Garai hartan, guardia zibilek oiloak eskatzen zituzten, eta haien trukean dirua ematen zuten. Beldur handia pasa zuten garai hartan. Orduan ijito asko ibiltzen zen inguruan, baina gaur egun ez daude.

• Gerra garaiko kontuak

  Maria Paula Mengual Larrar (1929) Azkoitia

  Gerra garaian, hegazkinak zetozela esaten zutenean, ibaiko zubiaren azpian ezkutatzen ziren. Eskolan, gorriei harrapatutako laranjak banatzen zizkieten. Herriko eskolan, botoi-zuloak josten zituzten soldaduen alkandoretarako.

• Amona Ixabel, lagunkoia eta elizkoia

  Aizpea Goenaga Mendiola (1959) Donostia

  Amona Ixabelek taberna zeukan eta bere lankide alargunak eta biek asko laguntzen zioten elkarri. Lagun asko zituen alde guztietan. Amona oso elizkoia zenez, gerra garaian ere mezetara joaten zen egunero. Gipuzkoako komunisten buruak mezetarako joan-etorrian eskoltatzen zuen.

• Ama aktore lanetan

  Aizpea Goenaga Mendiola (1959) Donostia

  Bere amak Arte Ederrak ikasi nahi zituen eta ezin izan zuen. Aita oso historia zalea zen eta hark ere ezin izan zuen unibertsitatean ikasi. Euskal zinemagintza euskaraz hasi zenean, amak asko lagundu zuen, eta bateko eta besteko, aukerak sortu zitzaizkion aktore lanetan aritzeko.

• Antzerkiaren pizkundea eta gerraren eragina

  Aizpea Goenaga Mendiola (1959) Donostia

  Gerra aurreko antzerkiaren pizkundea abertzaletasunari eta erlijioari lotuta gertatu zen. Urnietako Lurdes Arizmendiri elkarrizketa egin zion; hiru antzerki talde zeuden. Antzerkia euskararen aldeko ekimen kulturala zen. Gerra garaian, deklamazio eskola bertan behera geratu zen, eta ondoren, Maria Dolores Agirrek hartu zuen ardura.

• Gerra sasoian soldaduak baserriko lanetan laguntzera

  Maria Iztueta Altuna (1931) Baliarrain

  Gerra sasoian soldaduak joaten zitzaizkien Alegiatik baserriko lanetan laguntzera, jateko edo diru truk. Ez zegoen aurrerapenik eta dena eskuz egin behar. Laiekin ibiltzen ziren lurra bueltatzen. Auzolanean egiten ziren zenbait lan.

• Intxortatik Durangora

  Jose Mari Amantegi Aresti (1926) Durango

  Nazionalek lehenengo Otxandio bonbardatu zuten. gero Gasteiz, Iruñea eta Donostia hartu zituzten. Donostiatik Intxortaraino (Elgeta eta Elorrio artean) etorri ziren, Durangoranzko bidean. Garai-tik ikusi zituen Intxortako erasoaldiak. Borrokan zebiltzan asko ez ziren berriro agertu. Durangotik, karlistak-eta Gasteiz aldera joan ziren. Francok Afrikatik ekarritako soldaduek denetarik osten zutela dio. Soldadu asturiarrak oso gazteak ziren eta jateko bila joaten ziren baserrietara.

• Soldadu italiarrak Mutrikun

  Jesus Furundarena Goenaga (1924) Mutriku

  Gerra Zibila piztu zenean Jesusek 12 urte zituen. Erreketeak Mutrikun sartu zireneko oroitzapenak. Frontea Ondarroa gainean zegoen. Italiar asko hil omen zen gain hartan. Mutrikun 800 eta 1000 soldadu italiar artean egon omen ziren, frontean zeudenei erreleboa egiteko zain. Beheko Plazan, estalpean, egiten zuten lo. Frontera jatekoa Mutrikutik bidaltzen zen: Beheko Plazan brontzezko galdara handi batzuetan prestatzen zuten jatekoa. Mandoetan kargatuta bidaltzen zuten jatekoa frontera.

• Soldadu italiarrengana jan eske

  Jesus Furundarena Goenaga (1924) Mutriku

  Gerra denborako oroitzapenak. Frontea Ondarroa aldean egon zen denboran, Mutrikuko Beheko Plazan 800 eta 1000 soldadu italiar artean egon ziren. Sasoi hartan, gose handia zegoenez, mutikoak soldaduengana jateko eske joaten omen ziren. Soldaduek ez zuten jatekorik falta izaten almazenean, eta "emataileak" zirela dio Jesusek. Ogitartekoak prestatzen zizkien.

• Gerrako itsasontziak Saturraranen

  Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

  Gerra denborako oroitzapenak. Tiro hotsak baserritik entzuten zituzten. Gerrako itsasontziak Saturraranera iristen zirenean zarata handia ateratzen zuten. Baserritik itsasontzien mugimenduak ikusten zituzten. Itsasontziak Saturraran aldera iristen zirenean, soldaduek etxetik joateko esaten zien. Ama eta umeak gorde egiten ziren; aita baserrian geratzen zen.

• Soldaduak

  Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

  Gerra denborako oroitzapenak. Soldaduak baserriko tejabanan lo egiten zuten. Pareta bat egin zuten babesteko.