Gerraren eragina

  • Aizpea Goenaga Antzerkiaren pizkundea eta gerraren eragina

    Aizpea Goenaga Mendiola (1959) Donostia

    Gerra aurreko antzerkiaren pizkundea abertzaletasunari eta erlijioari lotuta gertatu zen. Urnietako Lurdes Arizmendiri elkarrizketa egin zion; hiru antzerki talde zeuden. Antzerkia euskararen aldeko ekimen kulturala zen. Gerra garaian, deklamazio eskola bertan behera geratu zen, eta ondoren, Maria Dolores Agirrek hartu zuen ardura.

  • Maria Iztueta Altuna Gerra sasoian soldaduak baserriko lanetan laguntzera

    Maria Iztueta Altuna (1931) Baliarrain

    Gerra sasoian soldaduak joaten zitzaizkien Alegiatik baserriko lanetan laguntzera, jateko edo diru truk. Ez zegoen aurrerapenik eta dena eskuz egin behar. Laiekin ibiltzen ziren lurra bueltatzen. Auzolanean egiten ziren zenbait lan.

  • Jose Mari Amantegi Intxortatik Durangora

    Jose Mari Amantegi Aresti (1926) Durango

    Nazionalek lehenengo Otxandio bonbardatu zuten. gero Gasteiz, Iruñea eta Donostia hartu zituzten. Donostiatik Intxortaraino (Elgeta eta Elorrio artean) etorri ziren, Durangoranzko bidean. Garai-tik ikusi zituen Intxortako erasoaldiak. Borrokan zebiltzan asko ez ziren berriro agertu. Durangotik, karlistak-eta Gasteiz aldera joan ziren. Francok Afrikatik ekarritako soldaduek denetarik osten zutela dio. Soldadu asturiarrak oso gazteak ziren eta jateko bila joaten ziren baserrietara.

  • Jesus Furundarena Soldadu italiarrak Mutrikun

    Jesus Furundarena Goenaga (1924) Mutriku

    Gerra Zibila piztu zenean Jesusek 12 urte zituen. Erreketeak Mutrikun sartu zireneko oroitzapenak. Frontea Ondarroa gainean zegoen. Italiar asko hil omen zen gain hartan. Mutrikun 800 eta 1000 soldadu italiar artean egon omen ziren, frontean zeudenei erreleboa egiteko zain. Beheko Plazan, estalpean, egiten zuten lo. Frontera jatekoa Mutrikutik bidaltzen zen: Beheko Plazan brontzezko galdara handi batzuetan prestatzen zuten jatekoa. Mandoetan kargatuta bidaltzen zuten jatekoa frontera.

  • Jesus Furundarena Soldadu italiarrengana jan eske

    Jesus Furundarena Goenaga (1924) Mutriku

    Gerra denborako oroitzapenak. Frontea Ondarroa aldean egon zen denboran, Mutrikuko Beheko Plazan 800 eta 1000 soldadu italiar artean egon ziren. Sasoi hartan, gose handia zegoenez, mutikoak soldaduengana jateko eske joaten omen ziren. Soldaduek ez zuten jatekorik falta izaten almazenean, eta "emataileak" zirela dio Jesusek. Ogitartekoak prestatzen zizkien.

  • Lorea Furundarena Gerrako itsasontziak Saturraranen

    Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

    Gerra denborako oroitzapenak. Tiro hotsak baserritik entzuten zituzten. Gerrako itsasontziak Saturraranera iristen zirenean zarata handia ateratzen zuten. Baserritik itsasontzien mugimenduak ikusten zituzten. Itsasontziak Saturraran aldera iristen zirenean, soldaduek etxetik joateko esaten zien. Ama eta umeak gorde egiten ziren; aita baserrian geratzen zen.

  • Lorea Furundarena Soldaduak

    Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

    Gerra denborako oroitzapenak. Soldaduak baserriko tejabanan lo egiten zuten. Pareta bat egin zuten babesteko.

  • Lorea Furundarena Izara zuria eta soldaduak

    Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

    Gerra denborako oroitzapenak. Baserrian izara zuri bat jartzen zuten. Soldaduei nolako harremana zuten azaltzen du: Lorea eta anai-arrebak haiengana joaten ziren tiroteorik ez zenean, eta jatekoa ematen zien. Soldaduak Bizkaia aldera zihoazen.

  • Kandido Urreizti Soldaduei fusila, esku-bonbak eta balak ostu

    Kandido Urreizti Osa (1926) Mutriku

    Gerra denborako kontuak. Kalbaixora bidean kainoiak zeuden, eta Santa Kutza egiten zuten tiro. Lagun artean zebiltzala, kamioi batetik fusil bat ostu zuten. Santa Kutzen frontea zegoen. Hara joan, eta hango txaboletatik esku-bonbak eta balak osten zituzten. Balak sutara botatzean, zarata.

  • Lorea Furundarena Frontea auzoan

    Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

    Gerra denborako oroitzapenak. Frontea auzoan egon zen geldituta zazpi hilabetean. Bizkaia aldeko baserrietako jendea Lorea eta bizi ziren aldera pasarazi zituzten. Ondarroako baserri bateko ganadua eduki zuten beraien baserrian; ganadu jabeak, berriz, auzoko baserri batera joaten ziren lo egitera. Lorearen aitona eta auzoko baserri batean egon ziren.

  • Lorea Furundarena Soldaduak etxean lo

    Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

    Gerra denborako oroitzapenak. Soldadu txapel gorriak etxean lo egiten zuten... Azkoitia Azpeitia aldekoak omen ziren, eta mandoarekin beste soldaduei jatekoa eramaten ibiltzen ziren. Olioa lagatzen zien baserrian. Soldaduak lehenengo aldiz baserrira joan zirenean etxeko ur, ogi eta txokolate guztia gastatu zuten.

  • Lorea Furundarena Amak bonba bat aurkitu

    Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

    Gerra denborako oroitzapenak. Lorearen amak kalera bidean bonba bat aurkitu zuen. Otarran hartu eta etxera eraman zuen.

  • Lorea Furundarena Beldurrez dardaraka

    Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

    Gerra denborako oroitzapenak. Tiroteoak, kanoikadak, hegazkinak, bonbardaketak... gogoratzen ditu. Baserritik itsasoa ikusten zuten; itsasontzien joan-etorriak... Etxean beldurrez dardaraka egon ziren.

  • 1295 Soldaduak eta ardiak

    Inazio San Migel Sorazu (1927) Mutriku

    Sasoian sasoikoa lanak egiten zituzten: gaztainak batu, artoa bota, jorratu... Aitona hil zenean kendu zituzten ardiak. Gerra denboran, soldaduek ardiak kendu zizkien, eta jan egin zituztela dio.

  • Bizente Areta Gerratean, Mendigoitxi ospitalea izan zen

    Vicente Areta Lezeta (1938) Mari Asun Azpiri Mandiola (1946) Eibar

    Gerra garaiko bonbetatik babesteko kobazulo bat dago San Martin ermitan. Mendigoitxi baserria berritu eta gerra hasi zen eta milizianoek hartu zuten baserria, ospitale bezala erabiltzeko. Inguruko baserri guztietatik hartu zituzten koltxoiak, oihalak, izarak... Asturiasko miliziano talde bat zegoen ganbaran eta baserriko eskailera suntsitu zuten, inor bertara ez igotzeko.

  • Edurne Rico Gregorio Urkijok dirua banatu eta mojak zaindu

    Edurne Rico Ariño () Mari Karmen Rubio Areitioaurtena (1930) Berriz

    Urkijo eraman zutenekoa kontatzen dute. Aurrezki kutxako arduraduna zenez, dirua banatu egin zuen etxeetara, galdutzat jota. Mojak zaintzen egon zela kontatzen dute.

  • Mari Karmen Rubio Frontea etorrita ere, etxean

    Mari Karmen Rubio Areitioaurtena (1930) Berriz

    Mari Karmen-eta ez ziren etxetik mugitu frontea gerturatu zenean. Ez ziren beraien etxean sartu. Soldaduak ikusten zituzten gora eta behera. Aita alde eginda eta osaba Pablo Areitioaurtena eraman egin zuten, eta gaixorik hil zen Perpignan-en, Frantzian.

  • Jesus Ugartemendia Falangera joan behar jan ahal izateko

    Jesus Ugartemendia Learreta (1929) Mundaka

    Gerratean aita atxilotu zuten eta bera falangekoengana joan behar izaten zen instrukzioa egiten "auxilio social"en jan ahal izateko, bestela ez zieten jaten ematen. Eguerdian eta gauez joaten ziren bertara jaten eta ama baserrietan aritzen zen lanean alogeran. Falangea kasinoan egon zen hasieran eta gero udaletxeko eskolan, lehen solairuan. Neskak falange femeninara joaten zen, batzokia dagoen tokira.

  • Jesus Ugartemendia Gudariak eta italiarrak Mundakan

    Jesus Ugartemendia Learreta (1929) Mundaka

    Mundakako hainbat etxetan gudariak zeuden lotan. Beraien etxean Amaiur batailoiko bi egoten ziren. Kasino azpira joaten ziren jaten. Gero italiarrak egon ziren eta Talan tankeak egoten ziren.

  • Gregorio Milikua Abereak babesten gerra garaian

    Gregorio Milikua Isundegi (1926) Berriz

    Beraien etxeko idiak Otxandiora eraman zituzten. Gerra pasatu zenean, amama joan zen idi bila. Aita Gueñes inguruan zegoen, abereekin, eta laster itzuli zen. Errekisatu egiten zizkieten abereak; astoa okelatarako kendu zieten.