Ihes egin beharra

  • Mattin Labayen Sansinenea Frantziako erbestealdia

    Mattin Labayen Sansinenea (1931) Tolosa

    Donibanen zegoela, gabezia handiak gogoratzen ditu. Irratiz dei bat jaso zuten. Erbestean zegoen Eusko Jaurlaritzaz hitz egiten du. Estatu Batuek Francori emandako babesa aipatzen du. Frantzian espainoltzat hartzen zituzten. Errepublikanoak ere bazeuden Frantzian.

  • Maria Josefa Atxega Nikolas Ormaetxea 'Orixe' maisu

    Joxepa Atxega Olasagasti (1932) Lizartza

    Umea zela, Orexako eskolan zebilela Nikolas Ormaetxea Orixe izan zuen maisu. Erreketeak eskolara bila joan zitzaizkiola gogoratzen du. Orixek eskolatik nola egin zuen ihes, gordeta egon zela, Uitzira (Nafarroa) eraman zutela... kontatzen du.

  • Juanita Zubimendi Ibarguren Errenteriako lehengusua etxean ezkutatuta

    Juanita Zubimendi Ibarguren (1926) Tolosa

    Gerra denboran, Errenteriako lehengusu bat eduki zuten baserrian ezkutatuta. Belar eta lasto artean ezkutatzen omen zen, ganbaran. "Nazionalak" Arroa inguruetan sartzen ikusi omen zituzten; etxe inguruko mendi batera igo zirela kontatzen du.

  • Ixiar Lopez-Mendizabal 15 eguneko gerra zelakoan, 3 hamarkada etxetik kanpo

    Miren Ixiar Lopez-Mendizabal Olano (1932) Miren Izaskun Lopez-Mendizabal Olano (1928) Tolosa

    Gerra garaia nola bizi izan zuten kontatzen dute: lehenengo, Urkizura joan ziren. Amak uste zuen gerra 15 eguneko kontua izango zela, baina 30 urte gelditu ziren Argentinan.

  • anixeta-gerenu Errazionamendua, ogi-gosea eta gerrako ihesa

    Anixeta Gereñu Odria (1922) Legazpi

    Gerra garaian ogi-gosea izan zuten; errazionamendua zegoen. Nazionalak herrira sartu zirenean, lagun batek ihes nola egin zuen kontatzen du. Herritik jende ugarik ihes egin zuen.

  • Bitoriana Artola Gerra hasi zenean, Jaizkibelera

    Bitoriana Artola Agirre (1918) Lezo

    Gerra hasi zenean, mendira joan ziren, Jaizkibelera. Arroka Haundira. San Juanera joan ziren. Milizianoak kamioian. Jendea ihesi.

  • Genaro Agirre Gerra hasi eta alde egin behar izan zuen jendea

    Genaro Agirre Mendizabal (1919) Legazpi

    Gerra hasieran, jende askok ihes egin zuen herritik. Herriko zenbait gizonek alde egin eta ezkutatuta egon zirenekoa kontatzen du.

  • Maria Etxeberria Gerra hasieran Legazpitik ihes egin zutenak

    Maria Etxeberria Murgiondo (1921) Legazpi

    Gerra garaia ezagutu zuen Mariak: batzuek herritik alde egin zuten, eta beste batzuk herrira sartu ziren; orduan, Mariaren gertuko hainbat gizonek ihes egin zuten Frantzia aldera. Ihesaldian, tiroketa izan zen; baina, zorionez, ez zitzaien ezer gertatu.

  • Nikolas Lopetegi Gerrako izugarrikerien aurrean, beldurra

    Nikolas Lopetegi Aiestaran (1924) Lezo

    Gerra garaian, jende asko ikaratu zen; eta alde egin zuten herritik. Beraiek ozta-ozta salbatu ziren.

  • Antonio Agirre Gerra lehertzean aita lorezain lanetan

    Antonio Agirre Irizar (1926) Legazpi

    Amak etxean egiten zuen lan. Aita mendian aritzen zen lanean, gerra lehertu zen arte. Gerra lehertzean jende askok alde egin zuen, ihesi, eta Patricio Etxeberria langile gabe geratu zen lantegian, aita lorezain ipini zuen enpresan.

  • Antonio Agirre Gerraren eragina Legazpin

    Antonio Agirre Irizar (1926) Legazpi

    Suhiltzaileen parketik goruntz, laurehun metro ingurura zegoen leku batean fusilatzen zuten jendea Legazpin. Egun bakarra egon ziren herrian, tiroka iritsi ziren herriko plazaraino, jendeak korrika alde egiten zuen bitartean.

  • 1621 Salbokonduktoa

    Begoña Ansotegi Txakartegi (1928) Lekeitio

    Salbokonduktoa oraingo karneta bezala ei zen. Gordeta dauka bat etxean, paper bat da datu pertsonalekin. Herritik kanpora irteteko zen beharrezkoa.

  • Migel Irazusta Gerran Urnietara egin zuten alde

    Migel Irazusta Larrea (1930) Andoain

    Gerra garaian, Migelen familiak Andoaindik alde egin zuen Urnietara, amaren anaia baten etxera. Hegazkinen bonbetatik nola babesten ziren kontatzen du.

  • Migel Irazusta Soldaduengandik babesteko egindakoak

    Migel Irazusta Larrea (1930) Andoain

    Gerra garaian, Urnietan gelditu ziren osaba baten etxean. Arreba eta Migel orbel azpian gorde ziren soldaduak etxera etorri zirenean. Baserri hartan hiru bizitza zeuden, eta barrutik zuloak egin zituzten batetik bestera pasatzeko.

  • Beatriz Lejarraga Aita eta ahizpak gerratik ihesi

    Beatriz Lejarraga Kalzakorta (1932) Gernika-Lumo

    Bere aitak udaletxean egiten zuen behar, eta bonbardaketa ostean herritik alde egin behar izan zuen Santanderrera. Bere bi ahizpa ere Frantziara joan ziren. Amagaz batera Gernikan gelditu ziren neba-arrebak izeko batzuen etxean egon ziren. Handik Gonzalez altzari-dendakoen baserrira joan ziren, oso ondo portatu zen familia hori eurekin.

  • Edurne Bengo Gerran Santanderrera ebakuatuta

    Edurne Bengoa Clemencot (1931) Gernika-Lumo

    Bonbardaketa egunean, Pasealekuan egon ziren jolasten. Handik elizara joan ziren babestera. Gero Santanderrera eroan zituzten. Santanderren Miren Karmele hil zitzaien, urtebeteko ahizpa txikia. Dena bukatu zenean, herrira itzuli ziren, baina ez zegoen ezer ere ez. Errenteria auzoan eta beste hainbat etxe zaharretan egon ziren.

  • Edurne Bengo Ebakuaziotik bueltan

    Edurne Bengoa Clemencot (1931) Gernika-Lumo

    Gerran ebakuatuta egon ziren Santanderren. Han, Auxilio Socialen laguntza izan zuten. Herrira bueltatu ostean, Kortezubiko Bañerara joan ziren jaioterrira bueltatu arte. Gernikan hainbat toki desberdinetan bizi izan ziren. Gernika kanpoko jendeak berreraiki zuen-

  • Miren Zarraga Aita atxilotuta, amarekin Bilbora

    Miren Zarraga Pagola (1932) Andoain

    Gerra denborako oroitzapenak. Aita atxilotuta, amak eta bost seme-alabak Asuara, Bilbora, alde egin zuten. Karlista batek eraman zituen Bilbora. Behin han, aitaren arreba baten etxean egon ziren. Baina bertan geratzea arriskutsua izan zitekeela-eta, anaia zaharrena izebarekin geratu, eta amak eta lau seme-alabek handik alde egin zuten.

  • Miren Zarraga Ihesean batetik bestera

    Miren Zarraga Pagola (1932) Andoain

    Gerra denborako oroitzapenak. Andoaindik ihesean Asuara, Zorrotzara, Gijónera (Asturias)... joan ziren ama eta lau anai-arreba. Bueltakoan, Santanderren edo Oviedon barku bat hartu eta Bartzelonara joan ziren. Barkuan Miren mareatu egiten zen. Andoaingo maisu bat tokatu zitzaien barkuan, eta gazta eta txokolatea eman zien.

  • Miren Zarraga Bartzelonatik Frantziara

    Miren Zarraga Pagola (1932) Andoain

    Ihesaldiko oroitzapenak. Denboraldi bat Bartzelonan egon eta gero, Frantziara joateko saiakera egin zuten. Anbulantzia batean Frantziara zihoazela tirokatu eta Bartzelonara bueltatu ziren. Halako batean, Frantzian sartzea lortu zuten.