Ihes egin beharra

  • David Barandiaran Frantzian familia osoa erbestean

    David Barandiaran Iturriotz (1927) Amasa-Villabona

    Ama eta alabak neskame lanetan ibiltzen ziren. Aita, ordea, ospitalean ibili zen erizain.

  • David Barandiaran Erbestetik bueltan, arazorik bai?

    David Barandiaran Iturriotz (1927) Amasa-Villabona

    Etxea zigilatu egin zieten, dirudik ez baitzuten. Hortaz, senide baten etxean egon ziren bizitzen. Senideei eskerrak biziraun zuen familiak.

  • David Barandiaran Emaztearen aita fusilatu egin zuten

    David Barandiaran Iturriotz (1927) Amasa-Villabona

    Frantziara ihes egin zuten paper-lantegiko zenbaitek, eta, emaztearen aita, Euskal Herrira bueltatu nahian, fusilatu egin zuten.

  • Maria Luisa Zalakain Odriozola Gerra garaian, Zarautza joan ziren

    Maria Luisa Zalakain Odriozola (1930) Amasa-Villabona

    Gerra garaian, aita Villabonan gelditu zen, baina besteak Zarautz aldera joan ziren. Kanoi bat Amasan eta beste bat Fraisoron jarri zuten; bonbardaketa zenean, herrian beldurra pasatzen zuten. Zarautza ezkutuan nola joan ziren kontatzen du.

  • Gerra garaian, 8 urterekin Belgikara

    Javier Etxeberria Eguren (1927) Eibar

    Gerra garaian, 8 urte zituela Belgikara bideratu zuten amarekin batera. Lieja aldamenean dagoen herri batean semetzat hartu zuten familia batekin egon zen. Oroitzapen onak gordetzen ditu. Amak familia aberats baten etxean zerbitzatzen eta sukaldari lanetan jardun behar izan zuela kontatzen du.

  • Emakume eta haurrez beteriko ikatz-ontzia

    Javier Etxeberria Eguren (1927) Eibar

    Belgikara itsasontziz eginiko bidaia dakar gogora. Cervera, nazionalen itsasontziak, gauez aurre egin ziela kontatzen du baina zorionez ez zen ezer gertatu. Umeak eta emakumezkoak ziren gehienak; beldurra zen nagusi bidai hartan.

  • Belgikako egonaldia eta itzulera

    Javier Etxeberria Eguren (1927) Eibar

    La Rochelle-ra (Frantzia) iritsi zirenean, zenbaki bat eta injekzioa jarri zizkietela dauka gogoan. Autobusez garraiatu zituzten gero Belgikako palazio ikusgarri bateraino. Alemaniarrak Belgikan indarrez sartzera zihoazela eta itzuli ziren Euskal Herrira bi urte inguru igaro ostean. Bilbon elkartu ziren aitarekin.

  • 1590 Etxetik irten beharra

    Ricardo Duñabeitia Gandarias (1929) Muxika

    Frontea etorri zenean, amagaz batera, bera eta auzoko batzuk Ariatzarantz bajatu ziren eta handik Okara joan ziren, Okako Arandian; Muxikarako bidea zarratuta zegoen. 8 bat egun egin zituzten bertan. Etxetik derrigorrean egin behar izan zuten alde; auzoko beste askok ere alde egin behar izan zuten. Etxera bueltatzerakoan, mantak eta balak baino ez zituzten aurkitu; ez zegoen ezer. gero auzoko beste etxe batean ere egon ziren.

  • 1590 Anaiak Sopuertara joan ziren; zilarrezko ogerlekoak

    Ricardo Duñabeitia Gandarias (1929) Muxika

    Zortzi urte zituen tifusaz gaixotu zenean. Maumako osaba bat zutenez Sopuertan, anaia biak hara joan ziren. Sopuertan ere gerra zegoen. Arreba, bitarte horretan, Mauman egon zen. Zilarrezko ogerlekoa erabiltzen zen orduan. Lapiko batean sartu, eta sats artean gordetzen zuten dirua.

  • Katalin Atxurra eta Teresa Erkiaga Amagaz Kataluniara ihesi eta aita kartzelan

    Teresa Erkiaga Korta (1927) Lekeitio

    Hamalau urtera arte izan zuen eskolara joateko aukera. Tartean bi urtez ebakuatuta egon ziren Katalunian. Lekeition jende askok egin zuen ihes, Teresaren ama lau ume hartuta joan zen: Bilbora, Meruelora (Kantabria), Kataluniara eta Frantziara. Batetik bestera zebiltzala bizitakoak ondo gogoan ditu. Bitartean, beraien aita preso izan zuten.

  • Pakita Artola Egiburu Errepublikanoen bandera eta ikurrinak erre zituzten gerra hasieran

    Pakita Artola Egiburu (1923) Alegia

    Gerra hasi zenean, askok herritik alde egin zuten. Sartu zirenek bandera errepublikanoak eta ikurrinak erre zituzten.

  • Gerra garaian Santanderreraino ihesean

    Miren Zubikarai Larreategi (1933) Ondarroa

    Bi lehengusu Bilbon Itsasalde batailoira joan ziren boluntario. Aita eta aitita ere boluntario joan ziren Markinara, intendentzian jendea behar zutela eta. Jatekoaz arduratzen ziren. Intendentzia lehenbizi Mungiara eta gero Gernikara mugitu zuten. Eurak ere Gernikara joan ziren, Lekeitio berehala hartuko zutela jakin zutenean. Handik Bilbora alde egin zuten. Amari umeak barkuan atzerrira bidaltzea proposatu zioten, baina ez zuen nahi izan. Ospitalean zegoen aitita jaso, umeak hartu eta ihesean Santanderreraino joan ziren. Han Euzko Jaurlaritzak ipinitako barkuetan Frantziara eraman zituzten. Han ez zituztela nahi eta trenean Bartzelonara bidali zituzten.

  • Pako Sorregieta Aitaren ihesaldia

    Franzisko Sorregieta Anzizar () Amasa-Villabona

    Aitak goiz batean, beldurtuta, etxetik atera eta ihes egin zuen kostaldera. Mutrikun egin zuen gaua arrantzale batzuen etxean. Handik Frantiara joateko laguntza eman zioten.

  • Teresa Arregi Herritik ihes

    Teresa Arregi () Amasa-Villabona

    Sei urte zituela osabaren Donostiako etxera joan ziren oporretan. Hara joan eta ez zen Billabonara itzuli.

  • Teresa Arregi Bilbora ihesi

    Teresa Arregi () Amasa-Villabona

    Bilbora ihes egin eta etxebizitza bat okupatu zuten., Ledesmako 14. zenbakian.

  • Idoia Gereñu Luzearrek Iparraldera ihes

    Idoia Gereñu Odriozola (1980) Tolosa

    Arzelustarrek ihes egin behar izan zuten gerra garaian Iparraldera. Amale, alaba, Donostiara itzuli zen gero. Aita noizbehinka mozorroturik agertu omen zen batzuetan.

  • Idoia Gereñu Erbeste garaiko antzerkigintza I

    Idoia Gereñu Odriozola (1980) Tolosa

    Hamar urteko isiltasunaren ondoren, testugintza lantzen hasi zen, itzulpenak (erbestean), Telesforo Monzonen taldea, herri txikietako antzerki taldeen berpizteak... Erbeste garaian Shakespeare eta Sofoklesen lanak ekarri ziren euskarara.

  • Idoia Gereñu Erbeste garaiko antzerkigintza II

    Idoia Gereñu Odriozola (1980) Tolosa

    Isiltasunaren ondoren, zentsurari aurre egiteko itzulpengintzarekin hasi ziren. Testugintza berreskuratzen hasi ziren, beti ere Iparraldean lehenengo. Eskolako, elizako antzerkiak hasten hasi ziren modu xume eta isilean.

  • Idoia Gereñu Antzerki genero berriak erbestearen ondorio

    Idoia Gereñu Odriozola (1980) Tolosa

    Absurdoaren teatroa, konprometitua, existentziala... sortu ziren, gerra ondorengo mugimenduetatik jaio ziren, ikuspuntu iraultzaileaz. Gerraosteko antzerkigintza zatitzera eraman zuen honek, nolabait aurrera begira eta atzera begira zeudenak banatuz.

  • M Pilar Galparsoro Gerran Legazpi hustu egin zen

    Maria Pilar Galparsoro Andueza (1921) Legazpi

    Gerra garaian, Legazpin ez zen asko nabaritu gerraren eragina. Jende askok ihes egin zuen herritik. Pilarren lehengusu bat hil egin zuten gerran. Patrizioren fabrika langile gabe geratu zen; eta baserrietako mutil gazteei eman zien lana orduan.