Ihes egin beharra

  • Luciana Larreategi Arizaga Falangista baten etxean Santanderren

    Luciana Larreategui Arizaga (1912) Eibar

    Gerrako kontuak. Lehenengo Bilbon, mediku baten etxean. Gero Santanderrera barkuan. Zinema batera eraman zituzten denak eta handik etxeetara banatu. Ama, ahizpa, haren hiru urteko umea eta bera falangista batek hartu zituen etxean. Lau seme zituen emakume alargun bat zen etxejabea. Semeetako batek Francoren argazkia zuen bandera ipini zuen balkoian, nazionalak sartu zirenean. Badaezpada lurrean etzanda egoteko esaten zien.

  • Luciana Larreategi Arizaga Gerra sasoian txokolatea eta baba nahikoa Santanderren

    Luciana Larreategui Arizaga (1912) Eibar

    Gerra sasoian, Santanderren egon ziren emakume falangista baten etxean. Kalera irten zenean jendea ikusi zuen ilaran; txokolatea banatzen ari ziren doan. Ilaran jarri zen, baina eibartar batek txokolatez betetako kaxa bat ekarri zion, osorik eurentzat. Nonbaiten errekisatutakoa izango zen. Gero, jendea sartu-irtenean zebilen biltegi batera joan zen. Jendeak behar zuena hartzen zuen zakuetatik. Berak ere zakukada baba eraman zuen etxera.

  • Luciana Larreategi Arizaga Bilbon, mediku baten etxean

    Luciana Larreategui Arizaga (1912) Eibar

    Gerra sasoian ez zuten ezer ordaindu beharrik izan, ez Santanderren, ezta Bilbon ere. Bilbon mediku baten etxean egon ziren. Medikuaren kontsulta zegoen lekua prezintatu egin zieten. Etxe osoa beraientzat eduki zuten.

  • Luciana Larreategi Arizaga Babak Santanderko zezen plazako presoentzat

    Luciana Larreategui Arizaga (1912) Eibar

    Santanderren preso asko zeuden, tartean baita eibartarrak ere. Ezagunik ote zegoen begiratzera joan zen zezen plazara eta leihoetako baten bere koinatua ikusi zuen. Amak baba lapiko handi bat prestatu zuen presoentzat, baina ez zieten laga sartzen. Leihotik behera sokak bota, lapikoa lotu eta sokatik tiratuta jaso zuten.

  • Luciana Larreategi Arizaga Presoei ogitartekoak banatzen Santanderren

    Luciana Larreategui Arizaga (1912) Eibar

    Santanderko zezen plazan zeuden presoak lekuz aldatu behar zituztela jakin zutenean, ogitartekoak prestatu zituzten txokolatearekin. Presoak ilaretan ateratzen zituzten zezen plazatik. Luzianak erdira sartu eta ogitartekoak banatzen zizkien. Presoak kartzeletara eraman zituzten.

  • David Barandiaran Aita nazionalista

    David Barandiaran Iturriotz (1927) Amasa-Villabona

    Gerra garaian, David umea zela, Ihes egin zuten Andoaindik. Oriora joan ziren lehendabizi, eta ondoren Mundakara. Mendian zirela, alemaniarren hegazkinak ikusi eta ezkutatu egin behar izan ziren.

  • David Barandiaran Gudariak etxean

    David Barandiaran Iturriotz (1927) Amasa-Villabona

    Frantziara joan ziren Mundakatik. Lagunek Errusiara egin zuten ihes. Martin Ugalde Laborden langilea zen, eta Venezuelara joan zen gerra pasatutakoan.

  • David Barandiaran Frantzian familia osoa erbestean

    David Barandiaran Iturriotz (1927) Amasa-Villabona

    Ama eta alabak neskame lanetan ibiltzen ziren. Aita, ordea, ospitalean ibili zen erizain.

  • David Barandiaran Erbestetik bueltan, arazorik bai?

    David Barandiaran Iturriotz (1927) Amasa-Villabona

    Etxea zigilatu egin zieten, dirudik ez baitzuten. Hortaz, senide baten etxean egon ziren bizitzen. Senideei eskerrak biziraun zuen familiak.

  • David Barandiaran Emaztearen aita fusilatu egin zuten

    David Barandiaran Iturriotz (1927) Amasa-Villabona

    Frantziara ihes egin zuten paper-lantegiko zenbaitek, eta, emaztearen aita, Euskal Herrira bueltatu nahian, fusilatu egin zuten.

  • Maria Luisa Zalakain Odriozola Gerra garaian, Zarautza joan ziren

    Maria Luisa Zalakain Odriozola (1930) Amasa-Villabona

    Gerra garaian, aita Villabonan gelditu zen, baina besteak Zarautz aldera joan ziren. Kanoi bat Amasan eta beste bat Fraisoron jarri zuten; bonbardaketa zenean, herrian beldurra pasatzen zuten. Zarautza ezkutuan nola joan ziren kontatzen du.

  • Gerra garaian, 8 urterekin Belgikara

    Javier Etxeberria Eguren (1927) Eibar

    Gerra garaian, 8 urte zituela Belgikara bideratu zuten amarekin batera. Lieja aldamenean dagoen herri batean semetzat hartu zuten familia batekin egon zen. Oroitzapen onak gordetzen ditu. Amak familia aberats baten etxean zerbitzatzen eta sukaldari lanetan jardun behar izan zuela kontatzen du.

  • Emakume eta haurrez beteriko ikatz-ontzia

    Javier Etxeberria Eguren (1927) Eibar

    Belgikara itsasontziz eginiko bidaia dakar gogora. Cervera, nazionalen itsasontziak, gauez aurre egin ziela kontatzen du baina zorionez ez zen ezer gertatu. Umeak eta emakumezkoak ziren gehienak; beldurra zen nagusi bidai hartan.

  • Belgikako egonaldia eta itzulera

    Javier Etxeberria Eguren (1927) Eibar

    La Rochelle-ra (Frantzia) iritsi zirenean, zenbaki bat eta injekzioa jarri zizkietela dauka gogoan. Autobusez garraiatu zituzten gero Belgikako palazio ikusgarri bateraino. Alemaniarrak Belgikan indarrez sartzera zihoazela eta itzuli ziren Euskal Herrira bi urte inguru igaro ostean. Bilbon elkartu ziren aitarekin.

  • 1590 Etxetik irten beharra

    Ricardo Duñabeitia Gandarias (1929) Muxika

    Frontea etorri zenean, amagaz batera, bera eta auzoko batzuk Ariatzarantz bajatu ziren eta handik Okara joan ziren, Okako Arandian; Muxikarako bidea zarratuta zegoen. 8 bat egun egin zituzten bertan. Etxetik derrigorrean egin behar izan zuten alde; auzoko beste askok ere alde egin behar izan zuten. Etxera bueltatzerakoan, mantak eta balak baino ez zituzten aurkitu; ez zegoen ezer. gero auzoko beste etxe batean ere egon ziren.

  • 1590 Anaiak Sopuertara joan ziren; zilarrezko ogerlekoak

    Ricardo Duñabeitia Gandarias (1929) Muxika

    Zortzi urte zituen tifusaz gaixotu zenean. Maumako osaba bat zutenez Sopuertan, anaia biak hara joan ziren. Sopuertan ere gerra zegoen. Arreba, bitarte horretan, Mauman egon zen. Zilarrezko ogerlekoa erabiltzen zen orduan. Lapiko batean sartu, eta sats artean gordetzen zuten dirua.

  • Katalin Atxurra eta Teresa Erkiaga Amagaz Kataluniara ihesi eta aita kartzelan

    Teresa Erkiaga Korta (1927) Lekeitio

    Hamalau urtera arte izan zuen eskolara joateko aukera. Tartean bi urtez ebakuatuta egon ziren Katalunian. Lekeition jende askok egin zuen ihes, Teresaren ama lau ume hartuta joan zen: Bilbora, Meruelora (Kantabria), Kataluniara eta Frantziara. Batetik bestera zebiltzala bizitakoak ondo gogoan ditu. Bitartean, beraien aita preso izan zuten.

  • Pakita Artola Egiburu Errepublikanoen bandera eta ikurrinak erre zituzten gerra hasieran

    Pakita Artola Egiburu (1923) Alegia

    Gerra hasi zenean, askok herritik alde egin zuten. Sartu zirenek bandera errepublikanoak eta ikurrinak erre zituzten.

  • Gerra garaian Santanderreraino ihesean

    Miren Zubikarai Larreategi (1933) Ondarroa

    Bi lehengusu Bilbon Itsasalde batailoira joan ziren boluntario. Aita eta aitita ere boluntario joan ziren Markinara, intendentzian jendea behar zutela eta. Jatekoaz arduratzen ziren. Intendentzia lehenbizi Mungiara eta gero Gernikara mugitu zuten. Eurak ere Gernikara joan ziren, Lekeitio berehala hartuko zutela jakin zutenean. Handik Bilbora alde egin zuten. Amari umeak barkuan atzerrira bidaltzea proposatu zioten, baina ez zuen nahi izan. Ospitalean zegoen aitita jaso, umeak hartu eta ihesean Santanderreraino joan ziren. Han Euzko Jaurlaritzak ipinitako barkuetan Frantziara eraman zituzten. Han ez zituztela nahi eta trenean Bartzelonara bidali zituzten.

  • Pako Sorregieta Aitaren ihesaldia

    Franzisko Sorregieta Anzizar () Amasa-Villabona

    Aitak goiz batean, beldurtuta, etxetik atera eta ihes egin zuen kostaldera. Mutrikun egin zuen gaua arrantzale batzuen etxean. Handik Frantiara joateko laguntza eman zioten.