Ihes egin beharra

• Aita Lontzi gerran Larrean. Gero Agenera eta handik Txilera

  Elena Zubero Ormaetxe () Esther Zubero Ormaetxe () Kepa Zubero Ormaetxe () Amorebieta-Etxano

• Aita Lontzi Txilen. Bertan hil zen.

  Elena Zubero Ormaetxe () Esther Zubero Ormaetxe () Kepa Zubero Ormaetxe () Amorebieta-Etxano

• Hegazkinak hirunaka Gernikarantz

  Asensio Artetxe Barrenetxea (1930) Deba

  Berak 7 urte inguru zituela, hegazkinak ikusi zituzten hirunaka, Gernika alderantz. Inguruetako baserrietan ere tropak zeuden. Barkuak etorri eta Deba bonbardatu zuten, baina ez zuten asko apurtu. Gorriek orduan ihes egin zuten.

• Gerra garaian Arangurentxotik alde egin behar

  Esteban Igartua Gabilondo (1929) Bergara

  Zazpi urte zituela, gerra hasi zen eta Arangurentxo baserritik alde egin behar izan zuten, frontea zutelako inguruan. Osaba-izebak Bergaran egon ziren eta bera Legazpin beste osaba batekin. Idiak ere berarekin batera Legazpira. Oinez joan ziren.

• Iheslariak eta artzaien baimenak

  Domingo Etxebarren (1922) Joanes Etxebarren (1921) Xanpier Etxebarren (1927) Urepele

  Espainiako gerla denboran, iheslariak harrapatzen bazituzten hil egiten zituzten. Erreketeak eta falangistak ibiltzen ziren inguruetan. Gertaera bat kontatzen du Joanesek. Bertako jendeak kontuz ibili behar izaten zuen. Mendian ibiltzeko artzaiek agiri bat edukitzen zuten baimen gisara.

• Gerla Handira joan beharra

  Domingo Etxebarren (1922) Urepele

  Urepelen zortzi lagun galdegin zituzten Gerla Handira joateko; izenak ematen ditu. Eraman egin zituzten eta bideak eta trintxerak egiten aritu ziren. Alemaniara joatera behartu zituztenean, lau joan ziren eta haietatik hiru bertan hil ziren. Ezkutuan egon zen Domingo bi urtez.

• Gerran kobetan ezkutatu behar

  Ali Goiti Agirre (1926) Mañaria

  Gerra Zibilean, nazionalek herri bat hartzen zuten bakoitzean kanpaiak jotzen zituzten. Kobetan ezkutatzen ziren Aliren etxekoak. Aita Lezama aldera joan zen ganaduekin; denak bueltatu ziren sano.

• Gerran familia banatuta

  Ali Goiti Agirre (1926) Mañaria

  Gerra Zibilean, bere osaba Otxandiora eraman zuten munizioak altxatzera. Aitaren berri, ostera, ez zuten izan. Beraiek Arratiarako bidean dagoen koban ezkutatzen ziren.

• Mexikora joateko ez zieten pasaporterik eman nahi

  Pilar Arregi Garate (1918) Elgoibar

  Senarrak hasieratik zuen gogoan Mexikora alde egitea, beldurra zuen eta. Senarrak bazuen lana Mexikon, koinatuak lehendabiziko josteko makinen fabrika zabaldu baitzuen bertan. Hasieran Juan de los Toyos-i eskatu zion Mexikora joateko biletea, baina honek ukatu. Pasaportea ere ez zieten ematen "desafecto al régimen" zela esaten zioten eta. Azkenean eman zizkieten pasaporteak eta Mexikora joan ziren.

• Galarragak jarritako fabrikara lanera Mexikora

  Pilar Arregi Garate (1918) Elgoibar

  Galarraga zen josteko makinen fabrika jarri zuena Mexikon eta senarra bertara joan zen lanera. Hilabete egin zuten Mexikora bidaian.

• Gerran etxekoak Gasteizera alde

  Jesus Astola Nafarrete (1933) Maria Pilar Astola Nafarrete (1939) Legutio

  Jesus eta gurasoak Gasteizera joan ziren gerratean. Ama umedun zegoen eta seigarren umea han jaio zen. Ganaduak Marietako baserri batean utzi eta txerriak gurdian hartuta joan ziren. Bi izeko bertan zeuden neskame eta haiek antolatu zuten bertara joateko dena. Bertarako bidaia ez zen batere erreza izan.

• Ama eta aitaren familia kontuak

  Juan Jose Ibarretxe Markuartu (1957) Laudio

  Ama lezamarra zuen eta gerra garaian Galiziara desterratua izan zen. Aita Laudiokoa zen. Ibarretxe abizena Zaratamokoa da.

• Gerra garaiko aita eta amaren ezbeharrak

  Juan Jose Ibarretxe Markuartu (1957) Laudio

  Gerra garaian familiak ezbeharrak pasa zituen: osabak eta aitona hil ziren besteak beste.

• San Vicente de la Barquerara ihes

  Kontxa Gonzalez Badiola (1928) Elantxobe

  Gerra hasi zenean, Elantxobetik ihes egin zuten Bermeora eta handik San Vicente de la Barquerara (Kantabria) gerra amaitu arte. Bi neba izan ziren soldadu gerran, eta haiek etxera itzuli arte amak asko sufritu zuen, 50 kilo galdu zituen.

• Gerra ostea

  Andres Ereño Atutxa (1917) Etxebarri

  Gerra ostean gosea egon zen eta arropa ere eskas. Etxean, arreba zaharrena joskilea zenez, etxerako josten zuen eta eurek ez zuten arropa izateko arazorik izan. Batzuk kartzelara eraman zituzten, beste batzuk (bi koinatu) langileen batailoietara.

• 3. solairutik lurrera erori

  Jon Lopategi Lauzirika (1934) Muxika

  Frontea zela eta, Mungian eta Bilbon ere bizi izan ziren Jon, gurasoak eta arrebak. Bilbon bizi zirela, 3. solairutik erori zen Jon beheraino, eta berrogeita zortzi orduz konorterik gabe gelditu zen. Hiru arreba zaharrenak Iparraldera joan ziren bizitzera, hango laguntzak zirela eta.

• Gerratik ihesi beldurrez

  Basili Egiguren de la Torre (1909) Igorre

  Gerran beldur handia pasatu zuten. Hegazkina zetorrenean, ezkutatu egiten ziren. Igorren ez zuten bonbarik bota baina soro batera hegazkina erori zen. Ihes egiteko abisua jaso orduko, etxetik joan ziren idiak eta gurdia hartuta. Usansolo inguruan egon ziren.

• Izurtzatik ihesi

  Salome Telleria Arteaga (1925) Izurtza

  Abereak gurdian hartuta, ihesi joan ziren. Bere neba nagusiak boluntario soldadu joan ziren eta frankistek hartu zituzten. Zazpi urte egin zituzten etxetik kanpora.

• Hilabete ebakuatuta Algortan

  Antonio Mardaras Arrieta (1922) Maruri-Jatabe

  Txakurra utzi zuten bakarrik, eta Algortara ebakuatu ziren, osabaren etxera. Itzuli zirenean, hutsik aurkitu zuten baserria. Ganadua ere bertara eraman zuten, eta padurako belar sailetatik eramaten zuten behientzako belarra. Gurdia beteta joan ziren Algortara. Ihesean zihoazenekin beterik ikusten ziren kaminoak.

• Somorrostrora ebakuatuta

  Balentina Elortegi Batiz (1924) Meñaka

  Gerra sasoian ez zuten artorik erein. Alde egin behar izan zuten. Soldaduek neskei bularrak ebakitzen zizkietela esan zieten. Lehenengo Urdulizera joan ziren behiekin, arto irin apur bat hartuta gurdian. Handik Areetara eta Somorrostrora. Han meatzetan igarotzen zuten gaua.