Gerran hildakoak eta zauritutakoak
-
Aita Orbea lantegiko langile
Jesus Agirre Zabala (1933) Berriz
Aita hamalau urterekin Orbea lantegian hasi zen lanean eta hantxe lan egin zuen, kartzelan sartu zuten arte. Etxean entzundakotik baino, kanpotik entzundakotik daki gehiago aitaren berri.
-
Aita kartzelan zela, anaia gerran hil
Claudio Lejarreta (1925) Berriz
Aita kartzelan zegoela, gutuna jaso zuten anaia frontean hil zela esanez. Egun hartan, aita Burgosko kartzelara eraman zutela esaten zuen beste gutun bat jaso zuten. Aitak goizero fusilamenduak entzuten zituen kartzelan.
-
Aita Derion lurperatu zuten
Gregorio Milikua Isundegi (1926) Berriz
Aita hil zenean, ama eta biak joan ziren Deriora eta han lurperatu zuten. Gurutze bat jartzen zieten han hildakoei.
-
Handikoak, gerran hilak bi alaba eta langile batailoian semea
Rosario Barrainkua (1925) Berriz
Maritxu eta Felisa gerran hil ziren, Handikoak. Jose langile batailoian ibili zen; tabakoa erosi eta zigarroak egin eta gero saldu egiten zituela kontatzen du.
-
Durangoko bonbardaketaren ondorioz hil ziren bi neska
Rosario Barrainkua (1925) Berriz
Durangoko bonbardaketaren ondorioz hil ziren Handiko bi alabetako bat, Felisa, etxera ekarri zuten zauriturik eta Rosarioren amak egiten zizkion sendaketak. Berak ez zuen ikusi baina haren uluak entzuten zituen. Ahizpa biak neskame zeuden Durangon eta elkarrekin zeuden bonbardaketa gertatu zenean.
-
Osaba Artxandan hil
Edurne Rico Ariño () Mari Karmen Rubio Areitioaurtena (1930) Berriz
Edurneren osaba Artxandan hil zela diote. Mutil gaztea eta ona zela dio Edurnek. Amamak gabonetan urtero negar egiten zuela dio, gerrako kontuez gogoratutakoan.
-
Frontea etorrita ere, etxean
Mari Karmen Rubio Areitioaurtena (1930) Berriz
Mari Karmen-eta ez ziren etxetik mugitu frontea gerturatu zenean. Ez ziren beraien etxean sartu. Soldaduak ikusten zituzten gora eta behera. Aita alde eginda eta osaba Pablo Areitioaurtena eraman egin zuten, eta gaixorik hil zen Perpignan-en, Frantzian.
-
Anaiaren gerra garaiko istorioak
Gloria Ansuategi Aldekoa (1918) Berriz
Anaiak kontatzen zizkion gerrako istorioak: zauritutako lagun mila zaintzen geratu zenekoa edo, ihes eginda, Don Pablorengana konfesatzera etorri zenekoa.
-
Aita lau urtez etxetik kanpo ez zezaten hil
Maite Rodrigez Romero (1931) Busturia
Gerra Zibilean aita lau urtez Bidanian (Gipuzkoa) izan zuen hara ihesean joanda. Hainbat axpetar hil zituzten gerran eta bere aitak horregatik egin zuen hanka.
-
Hiru soldadu Artaun auzoan lurperatuta
Jose Gorospe Abasolo (1934) Antonio Sagarna Ortuondo (1922) Dima
Artaun auzoan hiru soldadu ei daude lurperatuta. `Kariño´k dio batek bere buruari eman ziola tiroa. Josek hezurrak ikusi zituela kontatzen du. Soldaduetako bat Bilbokoa ei zen. Dokumentazioan kalearen izena jartzen zuen, baina orduan inor ez zen joaten senideen bila, beldurragatik.
-
Lorentzo Gorospe zauritu zutenekoa
Jose Gorospe Abasolo (1934) Antonio Sagarna Ortuondo (1922) Dima
Gerrateko bizipenak. Igorreko Lorentzo Gorospe zauritu zuteneko kontuak. Zorte handia izan zuen.`Kariño´ren anaiarekin batera zebilen gerratean.
-
Hobe isiltzea
Joxe Antonio Bereziartua Elustondo (1929) Juantxo Bereziartua Elustondo (1924) Donostia
2009ko ekainean atera zituzten gerra zibilean burdinezko zubiaren ondoan fusilatutakoen gorpuak. Beraiek bazekiten non zeuden, baina ez dute orain arte esan. Mapan, hildakoak agertu ziren tokia.
-
Txoriak ehizatzen
Joxe Antonio Bereziartua Elustondo (1929) Donostia
Umetatik hasi zen txoriak harrapatzen. Nola hartzen zituzten. Kaiolatan sartzen zituzten. Bixka. Zepoa. Kantuko txoriak hartzen zituzten, kardabak eta. Eskopetarekin, birigarroak eta. Zingiran txori asko izaten zen. Soldadutza egin zuenean, eperretara joaten ere hasi zen. Baserriko eskopeta lurpean sartuta egon zen gerra garaian. Bordaxarreko gizon alargunari gertatu zitzaiona: bi seme nola hil zizkioten.
-
Amildegitik bizirik irten zen nafarra
Maritxu Olabiaga Etxabe (1915) Donostia
Gizon bat joan zitzaien etxera. Nafarroan amildegi batetik bota zuten, baina bizirik atera zen nolabait. Goseak zegoen, gaizki jantzia... Jaten eman zioten denek. Laguntzeko prest zeuden toki batzuetan, Ondarroan, adibidez, etxeak zabalik.
-
Osaba fusilatu egin zuten
Pakita Anabitarte Guruzeaga (1920) Donostia
Amaren anaia gazteenak sagardotegia zeukan San Franzisko kalean, eta falangista kuadrilla batek ordaindu gabe alde egin nahi zuen handik. Ordaintzeko esan, kolpeka hasi eta Ondarretako kartzelara eraman zuten. Andreak janaria eramaten zion. 12-13. egunean han ez zegoela esan zioten, libre utzi zutela. Ez zuten ezer jakin hari buruz denbora askoan. Hernanin hil zutela zabaldu zen. Duela urte gutxi jakin zuten gertatutakoa.
-
Nola jakin zuten osabarena
Pakita Anabitarte Guruzeaga (1920) Donostia
Nola jakin zuen osabaren hilketarena. Hernaniko kanposantura joan zen semearekin, han jarritako plaka ikustera. Izena bazetorren: Joan Guruzeaga Illarregi.
-
Familia bati gertatu zitzaiona gerran
Pakita Anabitarte Guruzeaga (1920) Donostia
Baserri batean bizi zen familiari gertatu zitzaiona gerra garaian: aita alarguna, bost seme-alaba zituen... soldaduek bi anaia hil zituzten. Pakitaren anaiek bazuten tratua inguru hartako baserritarrekin; inauterietan eta Eguberrietan elkarrekin ibiltzen ziren kantari.
-
Gerran hildako igeldotarrak
Benantzia Iraola Arruti (1923) Donostia
Igeldotik ez zuen inork alde egin gerran. Horietako asko kartzelara eramaten zituzten. "Mutua" kale-garbitzailea ere fusilatu egin zuten, beste batzuen artean. Frontean ere hainbat hil ziren. Horietako hainbat aipatzen ditu Benantziak.
-
Osaba Isidro
Manoli Andonegi Uranga (1922) Donostia
Aitaren anaia, osaba Isidro, musikaria zen. Txistua jotzen zuen, eta kanturako zaletasun handia zuen. Gerra garaian hil zen osaba. Gudarien kapitaina zen. Gernikan lurperatu zuten.
-
Gerra etortzean hildakoak
Andres Ormazabal Izeta (1916) Donostia
Gerra nola hasi zen, Añorgako festetan. Errekalden patruila bat zegoen, eta neska bat hil zuten. Hildakoak ere ikusi zituzten. Irubiden ere bai, beste bat. Galarretan asko fusilatu zituzten.