Gerran hildakoak eta zauritutakoak
-
Lau neba gerrara
Andresa Ikaza Olabarrieta (1928) Barrika
Bi neba ibili ziren gudari Gernika inguruan; hirugarren bati Madrilera joatea tokatu zitzaion eta gazteena hamazazpi urterekin eraman zuten gerrara eta Artxandan hil zuten.
-
Besomotz itzuli zen gerratik neba
Andresa Ikaza Olabarrieta (1928) Barrika
Kalean zegoela, hartu eta eraman zuten nazionalek neba Santanderrera. Ez zioten gurasoei abisatzen utzi. Besoa galdu zuen han eta bota zuten etxera. Bizitzeko ondo moldatzen zen beso bakarrarekin, baina ezin zuen ikusi apaizik ez elizarik.
-
Gizonaren sei anaia gerran
Kontxi Barturen Uriarte (1921) Bakio
Bere senarraren sei anaia egon ziren gerran. Horietako bat Elgetan desagertu zen, sekula ez zuten bere berririk izan. Nondik nora ibili ziren kontatzen digu pasarte honetan.
-
Gerra garaia Berrobin
Txomin Garmendia Galarza (1934) Berrobi
Gerra garaian, nazionalek kapital bat hartzen zutenean, herriko kanpaiak jotzen zituztela gogoan du. Bilbo hartu zutenean, Berrobin kanpaiak jo zituzten. Berrobin bi mutil hil ziren gerra garaian. Gerratik itzulitakoek zorriak ekartzen zituzten. Lan gutxi zegoen. Gorriak pasa zituztela kontatzen zuten.
-
Gerra garaiko hilketak I
Maria Piedad Lopez Ferrera (1926) Berrobi
Gorrotoak ere bazeuden gerra garaian. Bere ezagun baten semea, Txaramakoa, Elduainen dago lurperatuta; Tolosako batzuek hil zuten, inbidiengatik.
-
Gerra garaiko hilketak II
Maria Piedad Lopez Ferrera (1926) Berrobi
Txaramakoaren kasua. Ez zuten nazionalista zelako hil, inbidiarengatik baizik. Berrobiko baserritar batzuek hiru gorpu topatu zituzten, Arrostegin orbelez estalita: maistra bat eta bi gizonezko. Berastegin ere hil zituzten batzuek.
-
Anaiaren hiletan, falangistek gaizki jokatu zuten
Simon Lorenzo Dorronsoro Goikoetxea (1919) Berrobi
Anaia bat zaurituta etorri zitzaien gerratik. 18 urte zituela, kinta deitu zuten. Anaia hil zenean, etxera itzuli zen. Anaia ekartzera joan behar izan zuten. Falangista batek "tiro de gracia" ematera etorritakoan, hiletan esandakoa gogoan du.
-
Anaia nola salatu zuten
Simon Lorenzo Dorronsoro Goikoetxea (1919) Berrobi
Anaia beldurragatik sartu zen errekete. Abertzaleak hil egiten zituztela esaten zuten eta horregatik erreketeekin boluntario sartu zen. Gerran hil zen anaia, berriz, gerra hasieran lehengusuen etxean zegoen lanean eta ezin izan zuen etxera itzuli. Berrobiko emakume batek anaiari zita eman zion, gorrietan ibiliko zelakoan. Inbidia handia zegoen.
-
Zauritutako laguna
Justo Astui Imatz (1922) Rikardo Garcia Benguria (1919) Bermeo
Justo frontera bere lagun batekin batera joan zen, Julianegaz. Hildakoak baino ez ziren ikusten, errepublikanoak zein faxistak berezitu barik. Julian eta bera Sierra de Cabalen galdu ziren; eta, ikusi zuen hurrengoan, ez zuen ezagutu: ohatilan (kamillan) zegoen zaurituta.
-
Guardia zibilek tiroz garbitu frontetik ihes egiterakoan
Rikardo Garcia Benguria (1919) Bermeo
Bere taldeko bermeotar baten kasu tristea. Ebroko Batailan Kepa laguna larritu egin zen eta ihesari eman zion. Atzean zeuden guardia zibilek tiroz garbitu zuten.
-
180 gazte bermeotar hil ziren gerran
Justo Astui Imatz (1922) Rikardo Garcia Benguria (1919) Bermeo
Bermeon 180 gazte inguru hil ziren gerran. Asko boluntarioak, errepublikaren alde borrokatu zutenak.
-
Kartzelatik kanposantura
Jesus Arkotxa Mendiluze (1922) Bermeo
Kartzelan zegoela, Derioko kanposantura eroan eta hildakoak bazirela entzuten zuten.
-
Mariren neba gerran hil
Mari Erezuma Elorriaga (1921) Bermeo
Familia guztia gerran izan zuen Marik: anaiak, koinatuak... Hamazazpi urtekoak ere eramaten zituzten. Mariren neba bat preso hartu zuten, 'Trabajadoreetan' (lan behartuetan) zegoen, legionario apuntatu eta gerran hil zen. Soldadukide baten gutunari esker jakin zuten berri txarra.
-
Frontean hiltzen zirenak
Inozenzio Astorkiza Zigarreta (1920) Bermeo
Frontean baten bat hilez gero, ezaguna bazen etxean abisatzen zen, baina ez beti. Mañu auzoan ere badago sekula bere berririk izan ez zutenen bat.
-
Gerra hastean, aita nola salbatu zen
Esteban Garciarena Belaunzaran (1929) Berastegi
Gerra hasi zen egunean, aita nola salbatu zen kontatzen du. Gerora, aita salbatu zuen gizon hura hil egin zuten. Gaur egun, haren semea herrira maiz joaten da.
-
Hildakoak lurperatuta mendian
Jesus Arrizabalaga () Berriz
Jesusen emaztearen etxe inguruan, hildako soldaduak lurperatu zituzten, baina ez daki nortzuk ziren. Ez omen zituzten inoiz atera. Zein ingurutan dauden azaltzen du.
-
Gerrara soldadu derrigorrez, bi bandoetan
Pedro Garro Olano (1911) Berriz
Gerrara eraman egin zuten eta hiru urte egin zituen. 1937an Bilbora joan zen, "Rebelión de la Sal" izeneko gudarien batailoiarekin. 1936an Solaburu inguruan hainbat lagun hil zituztela dio, baita bertan lurperatu eta gero atera ere.
-
Gerra garaian lurperatutako hildakoak non dauden
Tomas Jainaga Iza (1925) Berriz
San Juan auzoan hildakoak milizianoak zirela dio. Moro bi lurperatuta daudela oraindik dio. Beste hainbat izendatzen ditu. Berrizen beste hainbat ere badaudela lurperatuta entzun izan du.
-
Osaba Bittor frontera
Iñaki Bravo (1925) Berriz
Osaba Bittor 1937an aitarekin trintxerak egitera joan zen apirilean. Frontera eraman zuten. Norbaitek esan zien gazteetako bat, bizardun bat, hilda ikusi zuela.
-
Anaia bat gerran hil zen
Bitora Otadui Arrasate (1930) Berriz
Loitzaten zeudela, Eulogio anaiaren heriotzaren berri ematen zuen gutuna jaso zuten. Urduña inguruan hil zen, gerran soldadu zebilela.