Ondasunen galera

  • Migel Mari Iraola Euskalduna eta Arco-iris elkarteak

    Migel Mari Iraola Uranga (1921) Tolosa

    Gerra garaian, "Euskalduna" elkarteko kideek alde egin zuten Tolosatik. Gero, gerra pasatakoan, ez zieten utzi elkartea berriro irekitzen; eta, hutsa zegoenez, Arco-iris taldekoak jarri ziren bertan.

  • Gregorio Etxeberria Gerran, etxe hutsetan lapurretak

    Gregorio Etxeberria Esteberena (1924) Pasaia

    Herrian jende gutxi geratu zen gerra garaian. Geratu zirenetako batzuk aipatzen ditu. Osabak zaindu zuen etxea, beraiek kanpoan egon ziren bitartean; baina hainbat etxe hutsetan lapurretak egon ziren.

  • xebe sistiaga Herria hutsik eta sakeoak; erreketeak

    Xeberiano Sistiaga Legorburu (1921) Pasaia

    Herrian gutxi geratu ziren. Jendea itsasontziz joan zen Bilbo aldera. Mezara joan zirenean, kalea hutsik. Etxe asko hustu egin zituzten. Karabineroen kuartela sakeatu egin zuten. Erreketeek ogia ematen zieten esnearen truke.

  • Mila Mendia 5.000 pezetako isuna errekisatutako etxea berreskuratzeko

    Mila Mendia Goitia (1931) Lekeitio

    1937ko apirilaren 28an izan zen Lekeitioko ebakuazioa eta lau urtez egon ziren Hendaian. Aita errepublikazalea zen eta ezin izan zuen beraiekin joan, fitxatuta zegoen-eta. Alemaniarrak Frantzian sartu orduko bueltatu ziren berriro ere Lekeitiora. Etxea ere errekisatu zieten eta 5.000 pezetako isuna ordaindu behar izan zuen amak etxea berreskuratu ahal izateko. Etxea zikin-zikin aurkitu zuten. Etxera bueltatu baino lehen, etxe desberdinetan sakabanatuta egon ziren etxekoak.

  • 1571 Herriko etxeak garbitzera zigortua

    Jesusa Akarregi Aboitiz (1920) Lekeitio

    Sei hilabeteko kartzela-zigorra izan zuen, baina azkenik herritik ezin irtetea izan zen zigorra. Herriko txaletak, batzokia... garbitzera behartu zituzten; garai hartan batzokia errekisatuta egon zen.

  • inaki-goni Errenteriatik Donostiara ihesi, etxean lapurtuko zieten arriskuarekin

    Iñaki Goñi Galarraga (1929) Errenteria

    Iñaki eta bere senideak Donostiara joan ziren gerra garaian osabaren etxera, eta han egon ziren hilabete batzuk. Donostian, Urbieta kalean bizi ziren. Errenteriatik alde egin zuen jendearen etxeetan arpilatzeak (sakeoak) egon ziren. Apaizak (karlistak ez zirenak) kale-jantzian egoten ziren, zerbait egingo zieten beldurrez.

  • Pedro Karetxe Urrejola Aitajauna "abanzeak" harrapatu zuen

    Pedro Karetxe Urrejola (1930) Aramaio

    Trintxeratan eta karobi zaharretan hobiratutako soldaduak gogoratzen ditu. Aitajauna arditan zela, "abanzeak" harrapatu zuen, eta Zeberioraino eurekin joatera behartu zuten. Kendu ez zizkioten ardiekin, etxera itzuli ahal izan zen. Hamar ardi inguru galdu omen zituen.

  • Paxkoala Kortadi Hernanitik ihesi joandakoak

    Paxkuala Kortadi Ormaetxea (1923) Hernani

    Tiroetatik ihesi joan zirenek ez zekiten nora zihoazen ere. Asko ezagunak ziren. Batzuek urteetara bueltatu ziren. Etxeak hustu zituzten.

  • Maria Angeles Elduaien Bueltan, aitak itsasontzia erosi zuen

    Maria Angeles Elduaien Emazabel (1936) Hondarribia

    Ziburun jaio zen. Gerra hasi zelako joan ziren hara. Bueltan, etxerik ez zuten. "Estrella del mar" arrantza-ontzia erosi zuen aitak; uretara nola bota zuten, behiekin.

  • 546 Baserria erre eta 18 urtez egon zen berreraiki gabe

    Jose Mari Larreategi Gallastegi (1923) Jesusa Maiztegi Gallastegi (1927) Soraluze

    Gerra denboran, baserria erre zuten. Aita burugogor jarri zen eta apurtu zutenek konpondu behar zutela baserria zioen, berak ez zuela konponduko. Atzealdean zuten txabola batean jarri ziren bizitzen eta 18 urtez egon zen baserria berriz eraiki gabe, Joxe Marik hormigoiarekin egin zuen arte.

  • 546 Argiñao baserria bi aldiz erreta

    Jose Mari Larreategi Gallastegi (1923) Jesusa Maiztegi Gallastegi (1927) Soraluze

    Arrate bailaran, Narru, Zestero eta Argiñao baserriak erre zituzten. Argiñao baserria gerra aurretik erre egin zen, eta Karakate azpiko gurutzetik nola ikusi zuten kontatzen du. Gerra garaian berriz erre zuten. Bi fronteren erdian zeuden.

  • Herrira itzultzean, etxeetan lapurretak eta irainak

    Lucia Etxabe Zubizarreta (1927) Soraluze

    Aita frontean eta kartzelan egon zen. Familia herrira bueltatu zenean, etxe askotan lapurretan egin zituztela konturatu ziren. Karlistak tente ibiltzen ziren. Berak ez zeukan gorrotorik.

  • 322 Gerra garaian, pianoa sutarako

    Pastora Iraola Larrañaga (1916) Soraluze

    Okindegia zuten lekuan, dantzalekua jartzen zuten, pianoarentzat eszenario eta guzti. Gerra garaian, sua egiteko, pianoa puskatu behar izan zuen. Herritik alde egindakoek utzitako porruak batzen zituzten ezagun batek eta berak, jateko.

  • 320 Gerra garaian herritik ihesi

    Jaio Ezenarro Alberdi (1919) Iñaki Iñurrieta Goikoetxea (1918) Soraluze

    Gerra garaian, Bilbora egin zuten alde. Tren berezi bat jarri zen eta jende asko joan zen Soraluzetik. Itzultzean, askok etxea guztiz hondatuta aurkitu zuten. Eurak kanpoan zeudela beste batzuek euren gauzak hartzen zituzten, ez zutelako uste gehiago itzuliko zirenik.

  • Mila Otaegi Gerra garaiko lapurretak

    Mila Otaegi Arrizabalaga (1926) Errenteria

    Gerra garaian Errenteriatik alde egindako jendearen etxeetan lapurreta egin zuten. Milaren amaren lagun min batek beste batzuen etxean ikusi zituen berari lapurtutako ohe-estalkiak.

  • Rosario Barrena Larruzea Gerran etxea utzi behar

    Txaro Barrena Larruzea (1931) Amorebieta-Etxano

    Gerra Zibila Bilbon bizi izan zuen. Etxetik alde egitea egokitu zitzaien, eta Santanderreranzko bidea hartu zuten. Etxera bueltatu zirenean, teilatua zulatuta zutela-eta, beste etxe batera joan behar izan zuten konpondu arte.

  • Floren Leiaristi Aitaren eskusoinua soldaduak bereganatu

    Floren Leiaristi Iriondo (1928) Elgoibar

    Etxe azpi batean babesten ziren bonbardaketak zirenean. Aita soinujolea zen; soldadu batek tabernan jotzeko soinua eskatu zion. Zaharra eta berria zituen, berria utzi zion... eta gaur arte. Gabe geratu zen.

  • Itziar Ajuria Garate Gerra denboran Guardia Zibilak beti atzetik

    Itziar Ajuria Garate (1924) Elgoibar

    Guardia Zibilak eta falangistak egunero atzetik izaten zituzten. Etxeko dendan zituzten gauza guztiak lapurtu zizkieten. Komandantzian emakume elgoibartar bat, Juanita, hartu zuten telefonista lanetarako. Jende asko salbatu omen zen hari esker.

  • pilar kortadi "Baratzategi" baserriaren galera

    Pilar Kortadi Lasa (1927) Donostia

    Ezkondu zenean, senarraren baserrira joan ziren bizitzera, "Baratzategira", Intxaurrondora. Gauetik goizera, baserria kendu zieten xox batzuen truke.

  • pilar kortadi Kasua irabazi, baserria galdu, beti menpean

    Pilar Kortadi Lasa (1927) Donostia

    Baserria kendu zietenetik, Udalak hainbat baserritarrei kendu zizkien lurrak, etxea... bestelako proiektuak egiteko, euren interesekoak. Pilarren familiak, ongi ordaindutako abokatu baten laguntzaz kasua irabazi zuten arren, inork ez die baserririk itzuli.