Ondasunen galera
-
Jendearen laguntzari esker iraunarazi
Adrian Amantegi Arteaga (1928) Mañaria
Gerra garaian ondasunak galdu eta zor asko pilatu zituzten. Aita gazterik hil arren, amak aurrera atera zituen seme-alabak. Jende askok utzi zien dirua aurrera egin eta negozioa berriro martxan jartzeko.
-
Abereak kendu zizkieten
Isabel Etxanobe Oteiza (1926) Mañaria
Behiak, ardiak, astoa, ahuntzak, oiloak... zituzten etxean. Bere aita Izurtzara joan zen abereekin eta milizianoek ia denak kendu zizkieten. Sei oilo eta ahuntz bat baino ez zuten mantendu; oiloak ohe azpian ezkutatzen zituzten eta ahuntza tuberia batean.
-
Mendatatik Markinara
Mari Carmen Azkune Arrate (1928) Markina-Xemein
Etxea hustuta aurkitu zuten etxeratu zirenean, herriko jendeak lapurretan eginda. Nola edo hala lortu zituzten bizitzeko behar ziren gauzak. Gerra berriz pasatzea baino nahiago luke hiltzea.
-
Aitaren tailerra konfiskatuta
Elisabet Aretxabaleta Goikoetxea (1921) Markina-Xemein
Bere aita kartzelatik etorri zenean, ezin izan zuen zapata-tailerrera bueltatu, konfiskatu egin baitzioten. Ganbaran hasi zen lanean. Beste behargin bat ere izaten zuen aitak.
-
Ezer barik etxe eske
Elisabet Aretxabaleta Goikoetxea (1921) Markina-Xemein
Bere amaren lehengusina bat errota batera ezkondu zen eta bere ahizpa han egon zen gerran. Bere ama bi ume gazteenekaz Markinara bueltatu eta ezer barik utzi zutenez, udaletxean etxe bat eskatu zuen. Elisabet eta bere neba Aulestin geratu ziren.
-
Soldaduek bildotsa kendu
Juan Jose Agirregomezkorta Eizagirre (1932) Markina-Xemein
Ardizain zegoela bildotsa harrapatu zioten soldaduek. Frontea ere etxe ondoan zuten, Kalamuan. Beldur izaten ziren hango tiro-hotsa entzuten zutenean. Behin, errotara zihoala, zaldia kendu zioten arrebari.
-
Herrian hildakoak
Felisa Olazabal Garate (1928) Mendaro
Herrian hildakoak egon ziren. Itziar gainera eramaten zituzten hiltzera. Taberna bateko nagusia ere hil zuten. Beraien etxea okupatzeaz gain, beste batzuk ere okupatu zituzten. Irin-fabrikan ere egon ziren.
-
Bermeoko Guardia bZibilen kuartela
Jesus Ugartemendia Learreta (1929) Mundaka
Aita kartzelatik bueltatu eta egunero joan behar izaten zen Bermeoko Guardia Zibilen kuartelera. Kuartela non zegoen azaltzen du; Nestor Basterretxea eskultorearen familiari konfiskatutako etxea zen.
-
Osabak, soldadu nafarrei ezinikusia
Kontxi Urkiri Altzibar (1942) Mutriku
Osabak gerrako kontu asko kontatzen zituen. Soldaduak pasatzen ziren baserritik eta asko italiarrak izan arren, nafarrei ezinikusi berezi bat zien. Soldadu mutil koxkor batek mehatxatu egin zuen armarekin.
-
Gerran, ardiak Ondarroara eta garia Mutrikura eraman behar
Tomas Alkorta Barruetabeña (1937) Mutriku
Gerra garaian jaio zen, 1937an. Tomasek 22 egun zituela, aita gerrara joan zen. Garia Mutrikura eta ardiak Ondarroara eraman behar izan zituzten berez diru trukez. Ez zuten dirurik inoiz jaso.
-
Errekisatutakoa nazionalentzat
Tomas Alkorta Barruetabeña (1937) Mutriku
Gerra garaian, karlistak ziren herriaren kontrola zutenak. Baserrietan eta etxeetan errekisatzen zutenak nazionalei eramaten zitzaien gabez ezkutuan.
-
Etxetik irten beharra
Ricardo Duñabeitia Gandarias (1929) Muxika
Frontea etorri zenean, amagaz batera, bera eta auzoko batzuk Ariatzarantz bajatu ziren eta handik Okara joan ziren, Okako Arandian; Muxikarako bidea zarratuta zegoen. 8 bat egun egin zituzten bertan. Etxetik derrigorrean egin behar izan zuten alde; auzoko beste askok ere alde egin behar izan zuten. Etxera bueltatzerakoan, mantak eta balak baino ez zituzten aurkitu; ez zegoen ezer. gero auzoko beste etxe batean ere egon ziren.
-
Gerrako kontuak: frontea, hildakoak...
Maximo Undabeitia Zabala (1919) Muxika
Frontea altuera denetan zegoela dio: Askarin eta Bizkargin, besteak beste. Ajurian, Solabarriko seme bat hil zuten, bere anaiarekin batera egun pasa joan zirenean: bideak ebaki zizkieten eta abioi bat ikusterakoan areka (kuneta) batera joan zen; ikusi egin zutenez, tiro bi eman zizkioten. Ganadua errekisatu zieten, 12 bat buru zituzten.
-
Artaldea konfiskatuta
Zeperino Mandaluniz Gorroño (1918) Muxika
Gerran, ardiak eta bildotsak kendu zizkieten. Auzoko bati ere dena kendu zioten. Bere gurasoak, 5 seme frontean izateaz gain, ezer barik gelditu ziren. Soldadu asturiarrak aritu ziren konfiskatzen.
-
Behia exijitzen
Gregori Ajuriagojeaskoa Loroño (1913) Muxika
Aitaginarreba Frantziara joan zen ihesi. Gregori ezkondu eta gero, bere aitaginarrebak etxeko behiak eraman zituen. Batek behia eman zion amaginarrebari, eta gero behi hori emateko exijitu zion; baina berak jada ez zuen behirik. Kartzelara eramango zutela mehatxatu zioten. Istorio horretan gertatutakoa zehatz-mehatz kontatzen du Gregorik.
-
Gerran auzokoen etxera
Jesus Barandika Berrojalbiz (1921) Feli Goikoetxea Enbeita (1930) Muxika
Jesusen etxekoek beraien etxea utzi eta, ganadu eta guzti, auzoko beste batera joan ziren. Bi txerri hil zizkieten. Kontuz ibili behar zuten etxeko kea ikus ez zezaten.
-
Etxea errekisatu zieten
Maria Irazabal Izundegi (1921) Muxika
Gerran ganadu eta guzti joan ziren oinez Gueñeseraino. Etxea errekisatuta aurkitu zuten bueltatzerakoan; giltza udaletxean zegoela zioen kartel bat aurkitu zuten. Bere aita zen alkatea eta beldurrez egon ziren. Ez zen ordezko alkaterik egon, baina agindua bere aitaren lehengusu batek hartu zuen.
-
Etxea erraz berreskuratu zuten
Maria Irazabal Izundegi (1921) Muxika
Gerra sasoian, etxera bueltatu zirenean, errekisatuta zegoenez, auzoko etxean egon ziren lotan. Ordura arte bere aita alkatea zen; baina aginpidea galdu zuen, eta bere ordez lehengusuak hartu zuen postua. Haren etxera joanda lortu zuten berriro etxeko giltza, bertan bizi ahal izateko. Gauza asko ostu zizkieten.
-
Gerrateko botikina etxean
Juanita Esturo Orue (1924) Muxika
Gerratean etxetik alde egin behar izan zuten; eta, etxera bueltatzerakoan, dena hutsik topatu zuten. Beraien etxean gerrateko botikina jarri zuten; hori dela-eta, usain jasanezina egon zen. Martxotik irailera arte egon ziren kanpoan.
-
Mutikotan epaitua
Felix Arregi Zendoia (1925) Oñati
Bere etxeko aldeko denda, Lasena, konfiskatu egin zuten "liberadoreek". Baita bizikletak alokatzeko beste denda bat ere, Kale Zaharrean. Lapurreta inozo batengatik norbaitek salatu zituen Felix eta bere lagun batzuk, eta Donostiako adin txikikoen epaitegira eraman zituzten. Tribunalak absolbitu egin zituen.