Ondasunen galera

• Etxetik alde egin behar gerran

  Gregoria Bengoa Argarate (1911) Eskoriatza

  Gregoriak bi ume zituen gerra hasi zenean. Aretxabaleta aldera joan ziren eta hilabete pare bat eman zituzten Oro auzunean. Etxetik bi behi eraman ahal izan zituzten arren, hil berri zuten txerria militarrek kendu zieten.

• Batzuek gerra aprobetxatu zuten

  Gregoria Bengoa Argarate (1911) Eskoriatza

  Orotik itzuli zirenean, etxea zarramarraz beteta aurkitu zuten eta gauza asko falta ziren, lapurtuta. Gregoriak dio gerran ezer ez zutenak gauzekin geratu zirela eta zerbait zutenak, berriz, ezerekin.

• Gerra garaian, etxea konfiskatuta

  Arantxa Barriola Etxeberria (1939) Donostia

  Eraikin osoa zen familiarena, baina gerra garaian kendu egin zieten. Dendaren erdia ere beste batzuk eduki zuten, baimenik gabe.

• Francoren bisitak; gerran konfiskatutako ondasunak

  Arantxa Barriola Etxeberria (1939) Donostia

  Telefonoa kendu egiten zieten, Franco Aietera etortzen zenean; urarekin ere murrizketak. Gerra denboran, Aldapetako etxea kendu egin zieten; Garibai kaleko eraikinean ere bizitza bat eta denda. San Bartolomeko mojak aitonaren etxean ezkutatu ziren. Komentua zaintzen.

• Gerra hasi zenean ez ziren inora joan

  Tere Arregi Altuna (1929) Donostia

  Gerra hasi zenean Terek 7 urte zituen. Ez ziren inora joan. Dendak miatzen zituztela du gogoan.

• Hernaniko sua ikus zezaketen

  Margari Aizpurua Lete (1923) Donostia

  Gerran, bere jaiotetxera, Hernaniko Martindegi auzoko Oilalumera joan ze amarekin batera. Osabak leihoetan lasto-fardoak jarri zituen defentsarako. Handik ikusita zuten handiak ikusten zituzten Hernanin. Astigarragan, aldiz, ez zen horrelakorik egon. Dena baretu zenean, bueltatu ziren aitarengana etxera. Gerran etxea utzi zuten asko ezer gabe gelditu ziren, etxea okupatuta aurkitu baitzuten.

• Bueltan, etxea hutsik; arreba jostuna

  Jose Inazio Urdanpilleta San Sebastian (1913) Donostia

  Donostiara bueltatu zirenean, etxea ia hutsik topatu zuten. Josteko makina utzi zuten; arrebak galtzak josten zituen, eta sastreria batean topatu zuen lana; aurretik sastreria famatua batean zebilen lanean, baina bueltan ez zuten hartu. Hari eskerrak egin zuen aurrera familiak.

• Ahizpetako bat zigortua, batzokian ibiltzeagatik

  Elisabet Agirrezabal Arrese (1919) Bergara

  Bere ahizpak batzokian ibiltzen ziren gerra aurretik. Han aurkitutako zerrenda bat zela eta, zigortu egin zituzten. Afiliatuak ziren, eta bietako bat, Rosario, zuzendaritzakoa. Horregatik zigortu zuten, soldaduen arropa zikina garbitzera. Errepublika garaian bera ere joaten zen batzokira, festaren bat zegoen aldiro. Idazmakina eta irratia kendu zieten. Monzongo etxean errekisatutako gauzak zeuden, eta aitari handik nahi zuena hartzeko esan zioten gero. Ez zuen ezer hartu. Ez zituzten beraien gauzak berreskuratu. Isuna ere jarri zieten. Bi ahizpak Emakume Abertzale Batzan zeuden, eta zaharrena juntan. Salatariak familiakoak izan zirela esan zieten.

• Bueltan, etxerik ez

  Emilia Unamuno Zamakola (1915) Eibar

  Eibarrera bueltan, etxerik ez zuten: Kalbetoi kaleko etxea, errekisatuta. Familia baten etxera joan ziren. Lana topatu zuen; ez zen zaila, gizonik ez zegoelako.

• Gerran erreketeekin izandako tratua

  Maria Ibarguren Iparragirre (1922) Azpeitia

  Gerra hasi zenean, anaiak mendian ziren; etxera deitu zituzten eta ezkutatuta edukitzen saiatu ziren. Francoren aldeko soldadu bat etxean izan zuten behin. Etxeko oilo guztiak kendu zizkieten erreketeek.

• Konfiskatutako ganadua, Loiolara

  Joxe Mari Esnaola Garmendia (1930) Azpeitia

  Soldaduek, txahalak konfiskatu zizkieten. Konfiskatutako ganadu guztia Loiolara eramaten zuten. Loiolan, basilikaren bi aldetan, egurrezko estalpetan gordetzen zuten ganadua.

• Ganadua konfiskatzen zuten

  Inazio Albizuri Etxaniz (1928) Azpeitia

  Baziren ganadua kendu zieten etxeak. Beraiei ez zioten ganadurik kendu. Loiolan ez zen txikiziorik izan, pasatu bakarrik egin ziren.

• Gerra hasieran, ganadua konfiskatzen

  Pedro Agirre Unanue (1938) Santiago Agirre Unanue (1926) Azpeitia

  Santiagok ezagutu zuen gerra eta orduko oroitzapenak gogoan ditu. Tropak etorri eta txahalak eraman zizkietenekoa kontatzen du. Gordeta zeuden gizonek ihes egin zuten orduan.

• Frontoian, kuartela

  Begoña Gabilondo Etxaniz (1921) Azkoitia

  Frontoian kuartela jarri zuten. Hiru konpainia egoten ziren Azkoitian. Atzeguardiako herria zen. Jangela plazako Zelaia jauregian jarri zuten, eta frontoian egiten zuten lo. Taberna bat eta pisu bat... karlistek nahi zituztenak hartu zituzten. Errekisatu. Gero batzuek barkamen eske ere joan ziren. Baina inork ez zuen gerra irabazi.

• Etxea gorde bizilagunak

  Begoña Gabilondo Etxaniz (1921) Azkoitia

  Etxea ez zieten kendu. Gorde egin zien etxearen jabeak; esan zuen errenta pagatzen zutela, eta altzariak bere etxean gorde zizkien, inork ez lapurtzeko.

• Milizianoek ganadua eraman

  Ramona Gaztañaga Guridi (1922) Arrasate

  Gerra denboran, milizianoek ganadua kendu zien. Milizianoek familia guztia atera arazi zuten baserritik, baina Ramona eta ama baserrira bueltatu ziren. Iluntze horretan, bi miliziano agertu ziren baserrian, eta ea han zer egiten zuten galdetu eta komoda gaineko Jesukristoren irudia puskatu zutela kontatzen du. Abere faltan, gosea pasatu zuten.

• Ganadu eta ardiak, beste baserri batzuetara

  Karmen Errarte Erzilla (1924) Arrasate

  Gerra garaian, Karmenen etxekoek baserriko ganadu eta ardiak Uribarriko eta Arrasateko bi baserritara jaitsi zituzten. Aitajauna ardiekin Uribarriko baserri batean geratu zen. Karmenen guraso eta anai-arrebak Arrasatera jaitsi ziren. Amona, berriz, auzoko Garzia baserrian geratu zen. Denbora horretan, Karmen Arabar Errioxan zegoen.

• Garagartzan lau hilabete

  Karmen Abarrategi Eraña (1924) Soledad Abarrategi Eraña (1932) Arrasate

  Gerra denborako kontuak. Ibarretagainekoa baserria utzi eta Garagartzan lau hilabete pasatu zituzten senide batzuen etxean. Ganadua ere eraman zuten Garagartzara, baina abantzea egon zenean, soldaduek ganaduak kendu zizkien.

• Etxea nola topatu

  Karmen Abarrategi Eraña (1924) Soledad Abarrategi Eraña (1932) Arrasate

  Gerra denborako kontuak. Garagartzan lau hilabete pasatu eta Ibarretagainekoa baserrira bueltatu zirenean, etxea nola topatu zuten azaltzen dute.

• Ibarretagainekora bueltatu

  Soledad Abarrategi Eraña (1932) Arrasate

  Gerra denborako kontuak. "Gorriek" ganaduak kendu zizkien. Garagartzatik Ibarretagainekoa baserrira bueltatu zirenean ezer gabe zeuden. Lurrak lantzeari ekin zioten. Ahal zuten tokitik lau behi inguratu zituzten, "sekula lotu gabekoak".