Ondasunen galera

• Gerran etxea utzi behar

  Santi Villareal Barrena (1935) Amorebieta-Etxano

  Santiren ama gerra denbora hil zen. Turtziotik Santander aldera joan ziren ebakuatuta eta bueltan ez zieten etxera sartzen utzi eta osaba baten etxean egon ziren. 1944an erosi zuen aitak Derteano "Dertia" baserria. Lemoako eskolara joan zen aitak harrobian lan egiten zuen bitartean bera han egon zelako osabarenean.

• Milizianoek etxetik atera eta ganaduak ostu

  Teresa Aresti Izagirre (1924) Amorebieta-Etxano

  Gerratik itzuli zirenean, etxea apurtuta eta hutsik topatu zuten. Milizianoak izan ziren etxetik atera zituztenak. Agertu ziren egunean, ahuntzak zaintzen egon zen Teresa eta ahuntzak hil zizkiotela gogoratzen du. Etxeko ganaduak ere kendu zizkieten.

• Hiru behi eta astakumea kendu zizkietan hil eta jateko

  Anastasio Zamalloa Zubero (1928) Amorebieta-Etxano

  Soldaduek hiru behi eta astakumea kendu zizkien Bilbon. Kendutakoa berreskuratzen joan zenean astakumea hilda zegoela ikusi zuen, jateko hil zuten.

• Ondasunak errekisatu

  Elena Garmendia Pikabea (1922) Lezo

  Gerra denborako kontuak. Etxeetatik ondasunak errekisatu egiten zituzten.

• Denda, gerra aurretik I; bankua

  Maribi Arregi Zufiria (1943) Oñati

  Meza-liburuak, arrosarioak, lumak... saltzen zituzten. Perfumeak egiten zituzten. Gerra aurretik, aitajauna eta amandrea seme zaharrenarekin zeuden dendan, Joxerekin. Gozogintza ikasten ari zen beste seme bat; Bartzelonan almendra-negozioa jarri zuen. Roxita izebaren denda. Banco Bizkaia ere beraiena zen, baita Vascongadas aseguruak ere. Gerra garaian kendu egin zieten dena. Bankuko itsulapikoak eta giltza.

• Labordenean lanean

  Pedro Jauregi Sorondo (1922) Andoain

  Labordenean 16 urterekin hasi zen, eta 52 urte egin zituen. Espoletak egiten zituzten, granadentzat. Egunean 8.000 egiten ziren. Gerra garaiko kontuak. Kamioiak errekisatu zituzten, Bilbora eramateko. Labordeneko ezkutalekua.

• Venezuelara jende asko joan zen Zornotzatik

  Pepa Bikandi Ibarretxebea (1922) Amorebieta-Etxano

  Zornotza erre zutenean, zornotzar askok alde egin zuten herritik. Bilbo edo inguruko herrietara joan ziren asko. Venezuelara ere jende asko joan zen. Baserritar batzuek euren baserriak berreskuratu zituzten itzuli zirenean, baina beste batzuei baserriak kendu zizkieten.

• Gerraren ondorenean, tuberkulosia

  Pepa Bikandi Ibarretxebea (1922) Amorebieta-Etxano

  Etxearekin batera, negozioa ere erre zitzaion familia bati. Familia horrek tuberkulosiaren izurria ere jasan zuen geroxeago. Tuberkulosi izurri larria izan zen orduan.

• Aitaren baserrira babes bila

  Juan Leibar Guridi (1926) Arrasate

  Loretoki etxean oiloak eta untxiak zituzten. Ortuan hazitako marrubiak ospitalera saltzen zituzten. Gerra auzora zetorrela eta, Erenuzketa baserrira joan ziren babestera. Han pasatu zuten hilabetean euren etxea garbitu egin zieten. Arrasateko guduari buruzko azalpenak.

• Lekeitiora heldutakoan dirua farolan ezkutatu

  Pedro Juan Akarregi Aboitiz (1921) Lekeitio

  Gerra sasoian, Santoñatik Lekeitiora bueltatu zirenean, dena kentzen zutela-eta, zuten diru guztia ezkutatu zuen farolaren barruan. Hala ere, ikarak jota, entregatu egin zuen. Zuten guztia txalet batera entregatu behar izaten zuten.

• Herria nolakoa zen; udaletxea erre zutenekoa

  Juan Iturria Astiazaran (1921) Zarautz

  Auzoetan, denek ezagutzen zuten elkar. Azoka non izaten zen. Plaza dagoen lekuan, lehen finka bat zegoen. Udaletxearen eraikina alondegia zen. Udaletxea erre egin zuten gorriek. Honen inguruko kontuak.

• "Lazpiur y Linazisoro" zapata-lantegia

  Javier Linazisoro Lazpiur (1927) Bergara

  Aitajaunak eta aitak zapata-lantegi bat ipini zuten martxan. Egoera txarrean zegoen Mendibil lantegia, eta beraiek hartu zuten. Lantegiak Gerra Zibilera arte iraun zuen, baina orduan Antzuolako Telleria jeneralak errekisatu egin zuen. Gerra ostean, guztiz txikituta zegoenean, berreskuratu ahal izan zuten.

• Etxeetako gauzak errekisatzen Soraluzen

  Agustin Otadui Arrasate (1920) Berriz

  Etxetik joan zirenei gauzak errekisatzen aritu zen Soraluzen. Koartelera eramaten zituen.

• Gerratean etxean zituen bi soinuak kendu

  Bonifazio Arandia Uriarte (1909) Igorre

  Erosi zuen soinu zahar baten inguruko kontuak. Sitsak jan zuen eta saldu egin zuen. Gerra sasoian etxean zituen bi soinuak ostu zizkioten.

• Errepresioa eta lapurretak herrian

  Miren Gezala Sagarzazu (1912) Lezo

  Gerra garaian, Lezon etxeko gizonak kalean erabiltzen zituzten instrukzioa ikasten. Mirenen etxea erabat hustu zuten, barrukoa lapurtuta, eta erbestetik itzuli zirenean, beste batzuk bizi ziren etxe hartan. Aita begiz jota zuten alde batekoek zein bestekoek.

• Gerra sasoian etxeetan sartzen ziren; jendea herritik ihesi

  Martina Iturrioz Lazkano (1933) Lasarte-Oria

  Gerra sasoian Lasarten bizi ziren, kalean. Jendea etxeetara sartzen zela eta, beldurrez, Etxetxo baserrira joan ziren. Jende askok alde egin zuen herritik. Bere adineko batzuk, garai hartan ume zirenak, Errusiara edo kanpoko beste herrialde batzuetara bidali zituzten. Etxe guztietako ateak irekitzen zituzten, baina justu eurena eta maistrarena ez zituzten ireki.

• Gerra garaiko bizipenak

  Juli Uriarte Otazua (1916) Fruiz

  Gerra garaiko bizipenak. Etxetik irteten zirenean, tiroak. Gero kanoikadak. Etxetik alde egin behar. Bikote bakoitzak ganadu pare bakarra eduki zezakeen. Beraiek bi pare eduki zituzten, bera ere ordurako ezkonduta zegoelako. Bi ume zituen eta senarra frontean. Ez zuen haren berririk izan denbora luzean. Burdinazko gerrikoa.

• Batailoiak eta ganadua

  Luis Aranzabal Gabilondo (1922) Bergara

  Batailoiak baserrian zeuden bitartean, ganadua egunean zehar kanpora ateratzen zuten, arriskutik aldentzeko. Bukaeran, ganadua kendu egin zieten. Soldaduek ordaindu egiten zuten jaten zutena, nahiz eta diru horrek geroago baliorik izan ez.

• Apirilaren 20ko bonbardaketa

  Juan Irazabal Aranzabal (1922) Elgeta

  Apirilaren 20an, bonbardaketa gogorra izan zen. Abioiek egiten zuten ibilbidea kontatzen du. Zanga batera joan ziren babestera, baina etxera bueltatu ziren ama eta bera. Abioiak gainetik pasatzean, haizearekin, ezkaratzeko leihoak apurtu zituzten. Ganadua galdu arren, ez zuten inongo kalte-ordainik jaso.

• Uzarragako eskola; maristak

  Maria Aranguren Alberdi (1922) Antzuola

  Uzarragako eskola. Zer ikasten zuten bertan. Maristak: eskola; komentua... Gerraostean, ume asko maristen eskolara joan ziren. Fama handia zuten inguruko herrietan ere. Bergarako Elementala. Maristen komentua nola erre zen.