Ondasunen galera

  • Migel Irazusta Ondasunak eta bizia salbatzeko egin beharrekoa

    Migel Irazusta Larrea (1930) Andoain

    Andoainen hiru bonba bota zituztenean, non erori ziren aipatzen du. Beraiek orduan Urnietan zeuden, eta Andoaindik Joxe Goya joan zen gurasoei abisatzera etxeak lapurtzen ari zirela. Gurasoak Andoainera itzuli ziren, beraien ondasunak babestera. Handik gutxira, soldadu batzuk etorri ziren etxera gurasoen bila, baina ordurako irtenak ziren haiek; ordutik gordeta ibili behar izan zuten soldaduek harrapa ez zitzaten. Gerran Andoainen hil zituzten gizonek ez zuten inongo errurik.

  • Therese Iratzoki Etxean uholdeak bizi izan zituztenekoak

    Thérèse Iratzoki (1935) Azkaine

    Jaiotetxean eta ezkonduz geroztik ere uholdeak bizi izan ditu. Baxerak hautsiak; josteko maxina hupatu zuten.

  • 134 Uzarragako eskola; maristak

    Maria Aranguren Alberdi (1922) Antzuola

    Uzarragako eskola. Zer ikasten zuten bertan. Maristak: eskola; komentua... Gerraostean, ume asko maristen eskolara joan ziren. Fama handia zuten inguruko herrietan ere. Bergarako Elementala. Maristen komentua nola erre zen.

  • 395 Maristen ikastetxea Antzuolan

    Luis Anduaga Lamariano (1922) Cecilia Kortabarria Araiztegi (1928) Antzuola

    Maristen eskola. Kanpotik ere mutil asko joaten zen bertara ikastera. Ume mordoa ibiltzen ziren bertan. Komentua zelakoa zen. Gerra garaian komentua nola erre zuten azaltzen du.

  • Gregorio Madariaga Lamariano Aititari zuen guztia errekisatu zioten

    Gregorio Madariaga Lamariano (1930) Antzuola

    Aitita herriko alkatea zenez, gerratean herritik ihes egin behar izan zuten. Bueltatzerakoan, aititari hainbat ondasun errekisatu zizkioten: makinak, tailerra, etxea, autoa... Etxea hutsik zegoenez, don Leandro abadea bertan egon zen bizpahiru urtez.

  • 1622 Gerran familiak bizitakoak

    Eugenio Nafarrate Telleria (1913) Karmen Zurbano Egaña (1923) Aramaio

    Gerra denborako kontuak. Nazionalekin soldadu ibili zen Eugenio. Anaia eta arreba, berriz, kartzelan egon ziren Gasteizen. Aitari etxea hutsik laga zioten.

  • Julian Astola Argoitia Etxeko behor guztiak gerran galdu zituzten

    Julian Astola Argoitia (1926) Aramaio

    Etxeko behorrak gerra denboran mendian ezkutatu ziren. Etxean gordeta zituzten pare bat ere kendu zizkieten, baina horiek ordaindu egin zizkieten. Soldaduak, alde bietakoak, ondo portatu omen ziren Julianen etxekoekin.

  • Mauri Lasaga Belategi Gorriak lapurretan baserrian

    Mauri Lasaga Belategi (1922) Jaione Ormaetxea Trojaola (1924) Aramaio

    Egun batean, ia etxean zuten urdai guztia kendu zieten “Dragones” batailoikoek. Kanpandorrean gorde zuen amak urdai hori, eta usteldu egin zen bertan. Etxe ondoan zegoen gurutze bat ere eraman zuten gorri horiek, kirieleisonka. Agintari batek behartu zituen gurutzea bere lekura itzultzera.

  • Felisa Ormaetxea Etxea erre kanoikadaka

    Felisa Ormaetxea Goitana (1928) Aramaio

    Gerra denboran, bi fronteen erdi samarrean geratu ziren Gesalibarreko Eguzkitzan. Zortzi kanoikada bota zizkieten baserrira francotarrek, eta etxeak su hartu zuen. Ahal zutena hartu eta Arrasatera jaitsi ziren.

  • Felisa Ormaetxea Txakurrak besotik haginka egin

    Felisa Ormaetxea Goitana (1928) Aramaio

    Baserria konpondu eta pozik bueltatu ziren etxera. Hasieran, ez zuten ez abererik eta ez ezer. Gatzagako tratante batengana joan ziren behiak erostera. Txakur batek besotik heldu zion eta hogeita lau haginzulo egin zizkion.

  • Valentin Ibabe Gerran galdutako behiak

    Valentin Ibabe Zubizarreta (1918) Aramaio

    Gerraostean, ez zegoen lanik inon, eta berak baserriko lanetan eta ikazkintzan jardun zuen. Maiatzean prestatzen zuten egurra, eta abuztuan txondorrak piztu. Aita gazterik hil zitzaion eta berak ez zuen ezagutu. Sei anai-arreba izan ziren. Gerra denboran, ganadu batzuk kendu zizkieten etxetik. Esne-behiak jarri eta esne asko zutenean, behi-gazta egiten zuten.

  • Pedro Karetxe Urrejola Aitajauna "abanzeak" harrapatu zuen

    Pedro Karetxe Urrejola (1930) Aramaio

    Trintxeratan eta karobi zaharretan hobiratutako soldaduak gogoratzen ditu. Aitajauna arditan zela, "abanzeak" harrapatu zuen, eta Zeberioraino eurekin joatera behartu zuten. Kendu ez zizkioten ardiekin, etxera itzuli ahal izan zen. Hamar ardi inguru galdu omen zituen.

  • Domingo Iriarte Astola Erreketeek ardiak "harrapatu"

    Domingo Iriarte Astola (1927) Aramaio

    Gerra denboran, erreketeen "abanzea" etorri zenean, Txominen etxeko ardi batzuk mendi aldera ihes eginda zeuden, baina gerrako hegazkinak batera eta bestera zebiltzanez ezin zuten haien bila joan. Erreketeek Txominen etxeko 19 ardi eta bildots aharia eurekin eman zituzten; auzoko beste ardi batzuk ere hartu zituzten eurekin.

  • Domingo Iriarte Astola Aita ardi bila joan

    Domingo Iriarte Astola (1927) Aramaio

    Gerra denboran, erreketeek Txominen etxeko 19 ardi "harrapatu" zituzten. Auzoko beste baserri batzuetako ardiak ere hartu zituzten. Hiru baserritar elkartu eta ardi bila joan ziren. Ardiak aurkitu zituztenean, erreketeekin zer gorabehera izan zuten kontatzen du.

  • Domingo Iriarte Astola Erreketeek ardiak saldu

    Domingo Iriarte Astola (1927) Aramaio

    Gerra denboran, erreketeek Txominen etxeko 19 ardi eta bildots bat "harrapatu" zituzten. Erreketeek ardiak Arrasaten saldu zituzten gero. Txominen aitak ezagutu egin zituen bere ardiak, eta ardiak erosi zituen gizonari zer gertatu zen kontatu zion. Erreketeak bildotsarekin geratu eta banketea egin zuten harekin; zortzi egun baino lehenago hil omen ziren haietako bi.

  • Domingo Iriarte Astola Baba lasto artean ezkutatu

    Domingo Iriarte Astola (1927) Aramaio

    Gerraostean, baba konfiskatzen hasi ziren. Lasto artean ezkutatzen zituzten bi-hiru zaku baba. Inspektorea herrikoa zen.

  • Julio Aspe Beitia Ganadua konfiskatu aurretik irenduta saldu

    Julio Aspe Beitia (1928) Aramaio

    Txekorrak konfiskatzen zituzten, baita iditarakoak ere. Konfiskatze lanetan zein ibiltzen ziren aipatzen du. Julioren aitak konfiskatu aurretik txekorrak irendu eta bizkaitar bati saldu zizkionekoa kontatzen du.

  • 1313 Gerran etxetik Bergarara ihesi

    Pedro Agiriano Urrutia (1932) Arrasate

    Gerra denboran, Francoren aldekoak etxera etorri eta hurrengo goizeko zortzietarako etxea uzteko agindu zieten. Ganadu eta guzti Bergarako Isasizabal baserrian egon ziren lau hilabetez. Ganadua goseak zegoen, baina ezin zuten Bergaratik Arrasatera etorri. Etxeko arbi guztia Francoren aldekoak ostu zioten.

  • 1313 Lehengo prezioak eta jornalak

    Pedro Agiriano Urrutia (1932) Arrasate

    Gerran, Bergaratik itzuli zirenean, etxeko ganbaran zegoen artoa ez ezik, beste guztia eraman zutela ikusi zuten. 1926. urtean, baserria erosteko, 25.000 pezeta ordaindu zuen aitak. Zerrajeraren hasieran, Pedrok 74.50 pezetako jornala zuen asteko. Zapatuetan jasotzen zuten jornala, bakoitzak bere langile-zenbakidun potean. 70 pezeta amarentzat izaten ziren, eta 4.50 berarentzat.

  • 1414 Etxera itzuli zirenean

    Justa Madinabeitia Urrutia (1924) Arrasate

    Etxea hondatuta zegoen, oiloak eta beste lapurtuta, baina hil eta gero lurpean sartuta utzi zuten txerria ondo kontserbatu zen. Hamaika komeria eta gero, eraman zizkieten hiru behiak berreskuratu zituen amak.