Ondasunen galera
-
Ondasunak eta bizia salbatzeko egin beharrekoa
Migel Irazusta Larrea (1930) Andoain
Andoainen hiru bonba bota zituztenean, non erori ziren aipatzen du. Beraiek orduan Urnietan zeuden, eta Andoaindik Joxe Goya joan zen gurasoei abisatzera etxeak lapurtzen ari zirela. Gurasoak Andoainera itzuli ziren, beraien ondasunak babestera. Handik gutxira, soldadu batzuk etorri ziren etxera gurasoen bila, baina ordurako irtenak ziren haiek; ordutik gordeta ibili behar izan zuten soldaduek harrapa ez zitzaten. Gerran Andoainen hil zituzten gizonek ez zuten inongo errurik.
-
Etxean uholdeak bizi izan zituztenekoak
Thérèse Iratzoki (1935) Azkaine
Jaiotetxean eta ezkonduz geroztik ere uholdeak bizi izan ditu. Baxerak hautsiak; josteko maxina hupatu zuten.
-
Uzarragako eskola; maristak
Maria Aranguren Alberdi (1922) Antzuola
Uzarragako eskola. Zer ikasten zuten bertan. Maristak: eskola; komentua... Gerraostean, ume asko maristen eskolara joan ziren. Fama handia zuten inguruko herrietan ere. Bergarako Elementala. Maristen komentua nola erre zen.
-
Maristen ikastetxea Antzuolan
Luis Anduaga Lamariano (1922) Cecilia Kortabarria Araiztegi (1928) Antzuola
Maristen eskola. Kanpotik ere mutil asko joaten zen bertara ikastera. Ume mordoa ibiltzen ziren bertan. Komentua zelakoa zen. Gerra garaian komentua nola erre zuten azaltzen du.
-
Aititari zuen guztia errekisatu zioten
Gregorio Madariaga Lamariano (1930) Antzuola
Aitita herriko alkatea zenez, gerratean herritik ihes egin behar izan zuten. Bueltatzerakoan, aititari hainbat ondasun errekisatu zizkioten: makinak, tailerra, etxea, autoa... Etxea hutsik zegoenez, don Leandro abadea bertan egon zen bizpahiru urtez.
-
Gerran familiak bizitakoak
Eugenio Nafarrate Telleria (1913) Karmen Zurbano Egaña (1923) Aramaio
Gerra denborako kontuak. Nazionalekin soldadu ibili zen Eugenio. Anaia eta arreba, berriz, kartzelan egon ziren Gasteizen. Aitari etxea hutsik laga zioten.
-
Etxeko behor guztiak gerran galdu zituzten
Julian Astola Argoitia (1926) Aramaio
Etxeko behorrak gerra denboran mendian ezkutatu ziren. Etxean gordeta zituzten pare bat ere kendu zizkieten, baina horiek ordaindu egin zizkieten. Soldaduak, alde bietakoak, ondo portatu omen ziren Julianen etxekoekin.
-
Gorriak lapurretan baserrian
Mauri Lasaga Belategi (1922) Jaione Ormaetxea Trojaola (1924) Aramaio
Egun batean, ia etxean zuten urdai guztia kendu zieten “Dragones” batailoikoek. Kanpandorrean gorde zuen amak urdai hori, eta usteldu egin zen bertan. Etxe ondoan zegoen gurutze bat ere eraman zuten gorri horiek, kirieleisonka. Agintari batek behartu zituen gurutzea bere lekura itzultzera.
-
Etxea erre kanoikadaka
Felisa Ormaetxea Goitana (1928) Aramaio
Gerra denboran, bi fronteen erdi samarrean geratu ziren Gesalibarreko Eguzkitzan. Zortzi kanoikada bota zizkieten baserrira francotarrek, eta etxeak su hartu zuen. Ahal zutena hartu eta Arrasatera jaitsi ziren.
-
Txakurrak besotik haginka egin
Felisa Ormaetxea Goitana (1928) Aramaio
Baserria konpondu eta pozik bueltatu ziren etxera. Hasieran, ez zuten ez abererik eta ez ezer. Gatzagako tratante batengana joan ziren behiak erostera. Txakur batek besotik heldu zion eta hogeita lau haginzulo egin zizkion.
-
Gerran galdutako behiak
Valentin Ibabe Zubizarreta (1918) Aramaio
Gerraostean, ez zegoen lanik inon, eta berak baserriko lanetan eta ikazkintzan jardun zuen. Maiatzean prestatzen zuten egurra, eta abuztuan txondorrak piztu. Aita gazterik hil zitzaion eta berak ez zuen ezagutu. Sei anai-arreba izan ziren. Gerra denboran, ganadu batzuk kendu zizkieten etxetik. Esne-behiak jarri eta esne asko zutenean, behi-gazta egiten zuten.
-
Aitajauna "abanzeak" harrapatu zuen
Pedro Karetxe Urrejola (1930) Aramaio
Trintxeratan eta karobi zaharretan hobiratutako soldaduak gogoratzen ditu. Aitajauna arditan zela, "abanzeak" harrapatu zuen, eta Zeberioraino eurekin joatera behartu zuten. Kendu ez zizkioten ardiekin, etxera itzuli ahal izan zen. Hamar ardi inguru galdu omen zituen.
-
Erreketeek ardiak "harrapatu"
Domingo Iriarte Astola (1927) Aramaio
Gerra denboran, erreketeen "abanzea" etorri zenean, Txominen etxeko ardi batzuk mendi aldera ihes eginda zeuden, baina gerrako hegazkinak batera eta bestera zebiltzanez ezin zuten haien bila joan. Erreketeek Txominen etxeko 19 ardi eta bildots aharia eurekin eman zituzten; auzoko beste ardi batzuk ere hartu zituzten eurekin.
-
Aita ardi bila joan
Domingo Iriarte Astola (1927) Aramaio
Gerra denboran, erreketeek Txominen etxeko 19 ardi "harrapatu" zituzten. Auzoko beste baserri batzuetako ardiak ere hartu zituzten. Hiru baserritar elkartu eta ardi bila joan ziren. Ardiak aurkitu zituztenean, erreketeekin zer gorabehera izan zuten kontatzen du.
-
Erreketeek ardiak saldu
Domingo Iriarte Astola (1927) Aramaio
Gerra denboran, erreketeek Txominen etxeko 19 ardi eta bildots bat "harrapatu" zituzten. Erreketeek ardiak Arrasaten saldu zituzten gero. Txominen aitak ezagutu egin zituen bere ardiak, eta ardiak erosi zituen gizonari zer gertatu zen kontatu zion. Erreketeak bildotsarekin geratu eta banketea egin zuten harekin; zortzi egun baino lehenago hil omen ziren haietako bi.
-
Baba lasto artean ezkutatu
Domingo Iriarte Astola (1927) Aramaio
Gerraostean, baba konfiskatzen hasi ziren. Lasto artean ezkutatzen zituzten bi-hiru zaku baba. Inspektorea herrikoa zen.
-
Ganadua konfiskatu aurretik irenduta saldu
Julio Aspe Beitia (1928) Aramaio
Txekorrak konfiskatzen zituzten, baita iditarakoak ere. Konfiskatze lanetan zein ibiltzen ziren aipatzen du. Julioren aitak konfiskatu aurretik txekorrak irendu eta bizkaitar bati saldu zizkionekoa kontatzen du.
-
Gerran etxetik Bergarara ihesi
Pedro Agiriano Urrutia (1932) Arrasate
Gerra denboran, Francoren aldekoak etxera etorri eta hurrengo goizeko zortzietarako etxea uzteko agindu zieten. Ganadu eta guzti Bergarako Isasizabal baserrian egon ziren lau hilabetez. Ganadua goseak zegoen, baina ezin zuten Bergaratik Arrasatera etorri. Etxeko arbi guztia Francoren aldekoak ostu zioten.
-
Lehengo prezioak eta jornalak
Pedro Agiriano Urrutia (1932) Arrasate
Gerran, Bergaratik itzuli zirenean, etxeko ganbaran zegoen artoa ez ezik, beste guztia eraman zutela ikusi zuten. 1926. urtean, baserria erosteko, 25.000 pezeta ordaindu zuen aitak. Zerrajeraren hasieran, Pedrok 74.50 pezetako jornala zuen asteko. Zapatuetan jasotzen zuten jornala, bakoitzak bere langile-zenbakidun potean. 70 pezeta amarentzat izaten ziren, eta 4.50 berarentzat.
-
Etxera itzuli zirenean
Justa Madinabeitia Urrutia (1924) Arrasate
Etxea hondatuta zegoen, oiloak eta beste lapurtuta, baina hil eta gero lurpean sartuta utzi zuten txerria ondo kontserbatu zen. Hamaika komeria eta gero, eraman zizkieten hiru behiak berreskuratu zituen amak.