Ondasunen galera

• Nazionalak etxean

  Maria Antonia Goikoetxea Elustondo (1946) Zumaia

  Aitaren arrebak josteko makina zeukan eta nazionalak sartu zirenean txapelak brodatzeko agindu zioten. Aitaren saxofoiarekin tabernaz-taberna ibili omen ziren; osaba, mutikoa, atzetik jarraitzen ibili zen eta mozkortu zirenean saxofoia korrika etxera bueltan eraman zuen.

• Gerran, ardiak Ondarroara eta garia Mutrikura eraman behar

  Tomas Alkorta Barruetabeña (1937) Mutriku

  Gerra garaian jaio zen, 1937an. Tomasek 22 egun zituela, aita gerrara joan zen. Garia Mutrikura eta ardiak Ondarroara eraman behar izan zituzten berez diru trukez. Ez zuten dirurik inoiz jaso.

• Errekisatutakoa nazionalentzat

  Tomas Alkorta Barruetabeña (1937) Mutriku

  Gerra garaian, karlistak ziren herriaren kontrola zutenak. Baserrietan eta etxeetan errekisatzen zutenak nazionalei eramaten zitzaien gabez ezkutuan.

• Aitaren tailerra konfiskatuta

  Elisabet Aretxabaleta Goikoetxea (1921) Markina-Xemein

  Bere aita kartzelatik etorri zenean, ezin izan zuen zapata-tailerrera bueltatu, konfiskatu egin baitzioten. Ganbaran hasi zen lanean. Beste behargin bat ere izaten zuen aitak.

• Artaldea konfiskatuta

  Zeperino Mandaluniz Gorroño (1918) Muxika

  Gerran, ardiak eta bildotsak kendu zizkieten. Auzoko bati ere dena kendu zioten. Bere gurasoak, 5 seme frontean izateaz gain, ezer barik gelditu ziren. Soldadu asturiarrak aritu ziren konfiskatzen.

• Etxea errekisatu zieten

  Maria Irazabal Izundegi (1921) Muxika

  Gerran ganadu eta guzti joan ziren oinez Gueñeseraino. Etxea errekisatuta aurkitu zuten bueltatzerakoan; giltza udaletxean zegoela zioen kartel bat aurkitu zuten. Bere aita zen alkatea eta beldurrez egon ziren. Ez zen ordezko alkaterik egon, baina agindua bere aitaren lehengusu batek hartu zuen.

• Etxea erraz berreskuratu zuten

  Maria Irazabal Izundegi (1921) Muxika

  Gerra sasoian, etxera bueltatu zirenean, errekisatuta zegoenez, auzoko etxean egon ziren lotan. Ordura arte bere aita alkatea zen; baina aginpidea galdu zuen, eta bere ordez lehengusuak hartu zuen postua. Haren etxera joanda lortu zuten berriro etxeko giltza, bertan bizi ahal izateko. Gauza asko ostu zizkieten.

• Osabak, soldadu nafarrei ezinikusia

  Kontxi Urkiri Altzibar (1942) Mutriku

  Osabak gerrako kontu asko kontatzen zituen. Soldaduak pasatzen ziren baserritik eta asko italiarrak izan arren, nafarrei ezinikusi berezi bat zien. Soldadu mutil koxkor batek mehatxatu egin zuen armarekin.

• Errekisatutako josteko-makina berreskuta zuen amak

  Jose Antonio Villar Oiarzabal (1939) Oñati

  Gerra ondoren, errekisatutako josteko-makina berreskuratu zuen amak. Zirkulo karlistan zegoen.

• Amaginarrebaren gerrako oroitzapenak

  Maria Antonia Goikoetxea Elustondo (1946) Zumaia

  Senarraren ama, hiru umerekin eta haurdun, Zumaiatik bidali egin zuten, beste emakume batzuekin batera. Durangon zeudela bonbardaketa tokatu zitzaien. Jauregi batean babestu ziren. Zumaiara bueltatu zirenean ez zeukaten ezer.

• Herreran eskolan; 14 urterekin lanera

  Iñaki Goikoetxea Sorondo (1933) Pasaia

  Herreran ibili zen eskolan, fraideetan. Txalupan joaten ziren. 14 urterekin aitarekin hasi zen lanean. Aitari motora errekisatu zioten gerra garaian, eta arraunean pasatzen zuten jendea beste aldera. Enbarkaderoaren egoera eskasa zen: jendea uretara erortzen zen.

• Gurasoen etxea ukitu gabe; amonaren dendan dena lapurtuta

  Libe Garbizu Irazu (1936) Pasaia

  Bere aitaren lagun batek, udaltzainak, amari esan zion gerrarengatik joateko lasai, berak zainduko ziola etxea. Eta ukitu gabe topatu zuten itzuleran. Amonak taberna zeukan; dena ostu zioten. Bi emakume topatu zituzten zakuarekin jantzita, arroparik ez zeukatelako; amak jostunari oihal batzuk eman eta soineko bat egiteko aukera izan zuten.

• Etxea errekisatu eta bertako neskame lanak egin

  Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

  Etxea errekisatu egin zieten eta bertan geldituko ziren soldaduentzat oheak prestatu behar izan zituzten. Egunero joaten ziren errekisatutako haien etxera oheak egitera, etxea txukuntzera...Okinak laguntzen zien, bakarrik ez joateko soldaduengana.

• Errekisatzeak eta mehatxuak

  Maria Dolores Arrizabalaga Mugerza (1927) Mutriku

  Nahiz eta soldaduak herriak egon, bizitza normala egiten zuten. Herriko nazionalak egiten zituzten errekisatzeak etxeetan. Mehatxuak.

• Milizianoen errekisatzeak

  Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

  Milizianoek harrapatzen zuten guztia errekisatzen zuten. Milizianoak irailean sartu ziren Mutrikun, herriaren gobernua abertzaleen esku zegoenean. Errepublikanoak frontera joanda zeuden.

• Ondasunen galera gerratik bueltan

  Pepita Larrañaga Mendizabal (1923) Mutriku

  Etxe asko hustu ziren eta gerratik bueltatu zirenen artean batzuek etxea galdu zuten, beste batzuek etxe barruko altzariak, objektu pertsonalak...

• Gorriak lapurretan baserrian

  Mauri Lasaga Belategi (1922) Jaione Ormaetxea Trojaola (1924) Aramaio

  Egun batean, ia etxean zuten urdai guztia kendu zieten “Dragones” batailoikoek. Kanpandorrean gorde zuen amak urdai hori, eta usteldu egin zen bertan. Etxe ondoan zegoen gurutze bat ere eraman zuten gorri horiek, kirieleisonka. Agintari batek behartu zituen gurutzea bere lekura itzultzera.

• Etxeak hutsik eta dena konfiskatuta

  Migel Alkaraz Luzuriaga (1942) Pasaia

  Aberatsak eta emakumeak geratu ziren herrian gerra garaian. Fatxek etxeak hustu eta dena konfiskatu zuten, eta ondareak elkarrekin banatu. Batzuk etxerik gabe geratu ziren.

• Etxean uholdeak bizi izan zituztenekoak

  Thérèse Iratzoki (1935) Azkaine

  Jaiotetxean eta ezkonduz geroztik ere uholdeak bizi izan ditu. Baxerak hautsiak; josteko maxina hupatu zuten.

• Gerra ostean, postetxea Estaziño kalean

  Jose Francisco Anitua Astigarraga (1936) Eibar

  Ama Estaziño kaleko Ibargain tabernakoa zen. Gerraostean eta 60. hamarkada hasierara arte, taberna konfiskatu eta bertan postetxea ipintzera behartu zituzten. Beraientzat zer suposatzen zuen kontatzen du Patxik.