Ondasunen galera

• Gerra hasi zenean, aita frontera

  Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria

  Gerra hasi zenean, aita frontera eta ama etxera, zortzi seme-alabekin. Bergarara joan ziren, izebarengana. Izebak geratu ziren, bestela etxea hustuko zieten. Dena bahitu zieten, 27 etxebizitza.

• Gerra osteko gosea

  Eustaki Labandibar Retegi (1920) Errenteria

  "Gorriek" etxeak sakeatu zituztela dio. Gerra osteko gosea. Latasatik ekartzen zuten babarruna, Nafarroatik. Haragia tomatearekin. Ogia falta zen.

• Gerra garaiko lapurretak

  Mila Otaegi Arrizabalaga (1926) Errenteria

  Gerra garaian Errenteriatik alde egindako jendearen etxeetan lapurreta egin zuten. Milaren amaren lagun min batek beste batzuen etxean ikusi zituen berari lapurtutako ohe-estalkiak.

• Errenteriatik Donostiara ihesi, etxean lapurtuko zieten arriskuarekin

  Iñaki Goñi Galarraga (1929) Errenteria

  Iñaki eta bere senideak Donostiara joan ziren gerra garaian osabaren etxera, eta han egon ziren hilabete batzuk. Donostian, Urbieta kalean bizi ziren. Errenteriatik alde egin zuen jendearen etxeetan arpilatzeak (sakeoak) egon ziren. Apaizak (karlistak ez zirenak) kale-jantzian egoten ziren, zerbait egingo zieten beldurrez.

• Etxetik alde egin behar gerran

  Gregoria Bengoa Argarate (1911) Eskoriatza

  Gregoriak bi ume zituen gerra hasi zenean. Aretxabaleta aldera joan ziren eta hilabete pare bat eman zituzten Oro auzunean. Etxetik bi behi eraman ahal izan zituzten arren, hil berri zuten txerria militarrek kendu zieten.

• Batzuek gerra aprobetxatu zuten

  Gregoria Bengoa Argarate (1911) Eskoriatza

  Orotik itzuli zirenean, etxea zarramarraz beteta aurkitu zuten eta gauza asko falta ziren, lapurtuta. Gregoriak dio gerran ezer ez zutenak gauzekin geratu zirela eta zerbait zutenak, berriz, ezerekin.

• Gerra garaiko errekisak

  Pepe Barandiaran Zaldibar (1924) Eskoriatza

  Gogoan dauka "Tabolintxeroaren" etxera soldaduak sartu zirela, eta hango pianola etxetik atera eta su eman ziotela plazan. Beste etxe batzuetan ere egin zuten lapurretan.

• Lizarragako baserria

  Katalina Tabar Juanche () Etxarri Aranatz

  Lizarragako baserria Irura da. Hura erre egin zen, eta Katalina ezer gabe geratu zen, estatuarentzako geratu zen dena.

• Baimenik gabe hartu zuten etxea

  Libe Asua Zarrabeitia (1916) Galdakao

  Lau gela izan zituzten eta bi hutsik geratu ziren, hangoak ebakuatu egin baitziren. Hutsetan sartu ziren inolako abisurik gabe: batean Sanidad eta bestean Transmisiones. Aita baimenik gabe nola sartu ziren galdezka joan zitzaienean, "usted es un chulo fascista" esan eta barrura sartu zuten. Alabaren aldarriei kasu eginez, utzi zuten aske, eta, gainera, hurrengo egunean, oparia eraman zieten, nolabaiteko ordain gisa.

• Bonbak soloa askatu zuen, baina ez dinamita fabrika

  Libe Asua Zarrabeitia (1916) Galdakao

  San Antonioetan ebakuazioa. Txahal bat kendu zietenez, aitak txerria hil eta gatz-uretan sartu zuen. Ondo aztertuta egin zituzten erasoaldiak: errekaren eta dinamita fabrikaren arteko soloetara bota zuten bonba; ez bidea, ez fabrika, ez zuten suntsitu.

• Alemaniarren svastika kortako ateetan eta harrietan

  Libe Asua Zarrabeitia (1916) Galdakao

  Galdakaoko etxera heldu zirenean, oiloa falta. Bidera atera zitzaien soka dandarrez zuela. Kortako ateetan alemaniarrek marraztutako svastika aurkitu zuten. Pasatzen ziren bideetan hiru harriren gainean svatika marraztuta zuen laugarren bat jarrita ikusi zuten. Italiarrak baldarrak ziren.

• Bonbardaketaren eguna, arrosarioa errezatzen eta leihotik begira

  Serapio Undabarrena Meabe (1930) Gernika-Lumo

  Zazpi urterekin hasi zen eskolan, Gernika erre eta egun gutxira. Goizeko bederatziak inguruan hasi ziren aeroplanoak pasatzen, beraiek etxe barruan amarekin arrosarioa errezatzen zeuden bitartean. Etxetik ikusten zuten nola erretzen zen Gernika. Mendatako jende asko hil zen, euren etxea ere errekisatzekoak ziren, baina azkenean libratu egin ziren.

• Milizianoak baserriak errekisatu arren, auzolanean aurrera

  Serapio Undabarrena Meabe (1930) Gernika-Lumo

  Milizianoek auzoko etxe batzuek errekisatu eta ganadua eta tresneria ugari eraman zuten beraiekin. Aita inguruko baserrietako jendeari laguntzen ibiltzen zen, denen artean erosten zituzten behiak, ermandadearen bidez. Goserik ez zuten pasa, baserrian beti zegoen zerbait jateko, berdurak, taloa...

• Bizikletak eta txahala konfiskatu zizkieten

  Juanita Bergara Mintegia (1917) Gernika-Lumo

  Etxean bi bizikleta zituzten, bere nebak Gernikako eskolara joan zitezen, eta kendu egin zizkieten. Etxeko txahalik onena ere eraman zieten. Gernikara etortzeko Lorategietan uzten zituzten zapatilak; haraino abarketekin etortzen ziren.

• Etxe barik alde batetik bestera

  Rafa Armendariz Gainza (1926) Gernika-Lumo

  Etxea erre zietenez, 6 urte pasatu zituzten Foruan; Tiloetako Martin Berasaluzeren etxean egon ziren gero, hilean 25 ogerleko errenta ordainduz. Azkenean, sindikatuko etxeak egin zituztenean, bertara joan ziren. Kaltzada egoitzara joan arte, bertan bizi izan zen.

• Errekisatutako etxeak

  Rafa Armendariz Gainza (1926) Gernika-Lumo

  Hainbat etxe errekisatu zituzten Gernikan: Seber Altuberen txaleta "Guardia de asalto" eta "Auxilio social" jartzeko, postetxerako beste bat, Elbira Iturrirena falangistentzat... Baserritar askori produktuak errekisatzen zizkieten.

• Gernikatik Belendizera alde egin behar

  Maria Luisa Olaeta Berrojaetxebarria (1926) Gernika-Lumo

  Don Tello kalean bizi zirenez, San Juan Ibarran jolasten zuten, eta karmeldarren ikastetxera joaten ziren. Bonbardaketan etxe barik gelditu ziren eta amaren jaiotetxera Belendizera (Arratzu) joan ziren.

• Diru barik; kartzelako gutunak

  Andone Bidaguren Bilbao (1927) Gernika-Lumo

• Hoteleko gauza asko ostu zizkieten

  Maria Antonia Ikazuriaga Ugalde (1930) Gernika-Lumo

  Beraien etxean ez zuten bonbardaketari buruz berbarik egiten. Sasoi hartako ispilu bat dute oraindik. Aurreko plazara bertako gauzak hustutzen zituzten heinean, jendeak lapurtu egiten zituen hoteleko gauzak gurdiak betez.

• Jende asko etxe barik

  Iñaki Solaguren Basabe (1930) Gernika-Lumo

  Herritar asko etxe barik gelditu ziren; hori dela-eta, estatuaren etxeak eraiki zituzten. Iñakiren etxekoek juntetxeko etxea utzi zuten eta Erdiko Kalera joan ziren errentan.