Ondasunen galera

• Zaldibarrera gerra sasoian, Elgetako etxean guztia konfiskatuta

  Josepa Askasibar Lazkano (1918) Elgeta

  Gerra hasierako bi hiletan, etxean egon ziren; gero, joan egin ziren. Bere aita tiroz zauritu zuten, eta hamaika hilabetez egon zen bala sartuta zuela. Beraiek Zaldibarrera joan ziren senide batzuengana. 29 pertsona egon ziren Zaldibarko etxe hartan. Ganadua ez zuten eraman; izan ere, joan aurretik, CNT-koek oilo eta ganadu guztia kendu zieten. Denak lapurrak ziren. Elgetan moroak zeuden eta baliodun gauza guztiak lapurtu zizkieten. Beraz, ezer barik geratu ziren.

• Etxea miatu zieten I

  Bitoriana Artola Agirre (1918) Lezo

  Zilarra entregatzeko agindua etorri zen. Polizia etxea miatzera joan zitzaien. Eskopeta. Amaren sosak eraman zituzten. Berak gordeta zuen dirua ez zuten topatu.

• Etxea miatu zieten II

  Bitoriana Artola Agirre (1918) Lezo

  Polizia etxean zen bitartean osabari abisua ematera joan zen. 12 duro zilar kendu zizkieten. Liburuak ere kendu zizkioten. Egunkarian agertu zen gero. Haurraren arropetan, eltzetxoa gordeta.

• Sagar-arbolak su-egurretako "trabajadoreak"

  Gregorio Arruti Legorburu (1927) Lezo

  Langileen Batailoiak sagastira joan eta arbolak botatzen zituzten su-egurretarako. Gutxienez hogeita hamar arbola hondatu zizkieten. Baratzetik edo sorotik ere harrapatzen zituzten gauzak. Isil-isilik egon behar.

• Soldaduak etxean, eta beraiek aitaren baserrian

  Nikolas Lopetegi Aiestaran (1924) Lezo

  Gerra garaian, 3-4 hilabete pasa zituzten aitaren baserrian. Bitarte horretan, soldaduak egon ziren etxean; eta, haiek joandakoan, orduan itzuli zen familia etxera. Dena txikituta zegoen; eta ahal zuten bezala konpondu zuten. Etxera bueltatu zirenean, beldurra zeukaten.

• Gerra: lapurretak hutsik geratutako etxeetan

  Xalbadora Roldan Iturrioz (1922) Andoain

  Lapurretak etxeetan: altzariak eramaten zituzten, kamioietan. Batek eskuetan argazki bat zuen, senarra agertzen zen, eta eskatu egin zion. Fusilamenduak. Oker asko egin zituzten Andoainen.

• Komuna ez eramateagatik ordaindu egin behar

  Migel Irazusta Larrea (1930) Andoain

  "Bar Ignacio" taberna jarri zuten gurasoek Andoainen. Eta, gerora, batzoki bihurtu zuten. Batzokia nolakoa zen gogoan du. Gerra garaian, batzokia hustera etorri ziren soldadu batzuk; eta, komuna eraman ez zezaten, gurasoek ordaindu egin behar izan zuten.

• Ondasunak eta bizia salbatzeko egin beharrekoa

  Migel Irazusta Larrea (1930) Andoain

  Andoainen hiru bonba bota zituztenean, non erori ziren aipatzen du. Beraiek orduan Urnietan zeuden, eta Andoaindik Joxe Goya joan zen gurasoei abisatzera etxeak lapurtzen ari zirela. Gurasoak Andoainera itzuli ziren, beraien ondasunak babestera. Handik gutxira, soldadu batzuk etorri ziren etxera gurasoen bila, baina ordurako irtenak ziren haiek; ordutik gordeta ibili behar izan zuten soldaduek harrapa ez zitzaten. Gerran Andoainen hil zituzten gizonek ez zuten inongo errurik.

• Gerra garaian, baserrian

  Pedro Jauregi Sorondo (1922) Andoain

  Gerra garaia. Baserrian oiloak eta txekorrak kentzen zizkieten. Ezkutalekua egin zuten. Lehengusua baserrian izan zuten; makinista zen. Kalera enkargutara joaten zen bera, trenbidetik. Gerra garaian artean goserik ez zen.

• Alderdien egoitzak inkautatu

  Jose Aizpurua Murgoitio (1931) Patxi Esteibarlanda Aizpurua (1921) Elorrio

  Errepublikaren aldeko alderdien egoitzak inkautatu egin zituzten. Non zegoen lokal bakoitza.

• Gerra hasi zenean, aita frontera

  Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria

  Gerra hasi zenean, aita frontera eta ama etxera, zortzi seme-alabekin. Bergarara joan ziren, izebarengana. Izebak geratu ziren, bestela etxea hustuko zieten. Dena bahitu zieten, 27 etxebizitza.

• Eskua emanda egindako tratuak baliorik ez

  Alberto González Acha (1935) Eibar

  Etxea hartuta zegoen erbestetik itzuli zirenean. Orduan askotan ez zegoen jabetza-paperik, eskua ematea aski tratua egiteko. Ezin jakin nola eskuratu zuten besteek etxea, saltzailea hilda zegoelako.

• Hoteleko gauza asko ostu zizkieten

  Maria Antonia Ikazuriaga Ugalde (1930) Gernika-Lumo

  Beraien etxean ez zuten bonbardaketari buruz berbarik egiten. Sasoi hartako ispilu bat dute oraindik. Aurreko plazara bertako gauzak hustutzen zituzten heinean, jendeak lapurtu egiten zituen hoteleko gauzak gurdiak betez.

• Herrian hildakoak

  Felisa Olazabal Garate (1928) Mendaro

  Herrian hildakoak egon ziren. Itziar gainera eramaten zituzten hiltzera. Taberna bateko nagusia ere hil zuten. Beraien etxea okupatzeaz gain, beste batzuk ere okupatu zituzten. Irin-fabrikan ere egon ziren.

• Gerra garaian jenero ugari kendu zieten; errazionamendua

  Sebastiana Atorrasagasti Arana (1921) Elgeta

  Artoa, garia... denetarik izaten zuten etxean. 15 urte zituenean hasi zen Gerra Zibila. Gerra garaian, jenero asko kendu zieten; besteak beste, ganbaran zituzten 700 kilo patata eta zuten baba guztia. Estraperloa. Errazionamendua. Frontea izan zuten bertan; eta Asentzio inguruan pasatzean, kontuz ibili behar izaten zen tiroek ez jotzeko.

• Amu baserrian jaioa

  Begoña Errasti Agirre () Azpeitia

  1939ko irailaren 18an jaio zen Amu baserrian, amaren jaiotetxean. Aita gerrara joan zenean, kalean zuten etxea kendu zioten amari, eta baserrira bueltatu behar izan zuen.

• Errepublikazaleak etxean

  Patxi Zabarte Beitia (1922) Arrasate

  Errepublikazaleak bere etxean egon ziren. Gorriak eta erreketeak non egon ziren azaltzen du. Auzoko guztiak Bizkaira bidali zituzten, eta etxearekin gelditu ziren. Gerratik bueltan, etxera bueltatu zirenean, dena hondatuta aurkitu zuten.

• Etxera itzuli zirenean

  Justa Madinabeitia Urrutia (1924) Arrasate

  Etxea hondatuta zegoen, oiloak eta beste lapurtuta, baina hil eta gero lurpean sartuta utzi zuten txerria ondo kontserbatu zen. Hamaika komeria eta gero, eraman zizkieten hiru behiak berreskuratu zituen amak.

• Jendearen arteko liskarrak nola sortu ziren

  Juliana Olaizola Gurrutxaga (1928) Azpeitia

  Ganadua ez zuten ezkutatu beharrik izan; baina bailaran bai aritu zirela soldaduak ganadua biltzen. Horrek baserritarren arteko liskarrak eragin, eta denak sakabanatu zituen.

• Baserria hondatuta eta hutsik

  Dominika Elorza Heriz (1924) Arrasate

  Senidea zuten errekete baten laguntasunarekin, Dominikaren familia azkenean kalera joan zen. Etxaldebarri baserria nahiko hondatuta geratu zen gerran, eta etxean zeuden gauza guztiak ostu zizkieten. Tropak Bilbora iritsi ziren arte, kalean egon ziren. Maiatzean etxera itzuli, eta aurreko urtean ereindako artoa batu zuten soroan. Oilo batzuk jarri, ganaduak berriro ekarri eta aurrera egin zuten.