Ondasunen galera

  • Bixi Garmendia Gerrako historiaren orrialde beltzak

    Bixi Garmendia San Sebastian (1916) Urnieta

    Gerra garaian, Urnietako hiru lagun Andoainen fusilatu zituzten, PNVkoak izateagatik. Herrikoak ziren salatariak: itxuraz, harakina eta bere semea. Gerrako kartzela Ondarretan zegoen; Bixi han izan zen behin bisitan, eta han ikusi zuen oso gaizki tratatzen zituztela presoak. Gerra garaian, zenbait etxe sakeatu eta erre egin zituzten. Orduan lapurtutako altzariak gogoan ditu.

  • Miel Izagirre Gerrako tiroak eta lapurretak

    Miel Izagirre Arrue (1929) Urnieta

    Gerrako oroitzapen gutxi dauzka. Behin, ozta-ozta salbatu zuen bizia. Soldaduek etxeko oiloak eraman zizkieten. Gerora, oilo haiek ordainduko zizkiotela esan zioten aitari; baina ez zuen sekula xoxik jaso. Beste zenbait etxetatik txekorrak eraman zituzten.

  • Kontxita Zaldua Baserritarra hil, espioitzat hartuta

    Kontxita Zaldua Zabala (1924) Urnieta

    Behin, Kontxita anaiarekin batera joan zen komentura kuxkuxean, eta ikusi zuen nola sakristiako arropak eta gauzak botatzen eta apurtzen ziharduten Frente Popularreko soldaduek. Espioia zelakoan hil zuten baserritarraren kasua.

  • Kontxita Zaldua Herriko jendea lapurretan gerra denboran

    Kontxita Zaldua Zabala (1924) Urnieta

    Gerrari ihesi joanda baserrian bizi zirenean, sagastira joaten ziren umeak jolasean eta etxean arduratan egoen ziren. Gerra pasatu eta etxera itzuli zirenean, konturatu ziren gauza asko harrapatu zietela; harizko maindireak, esaterako. Herrikoak ziren lapurrak; handik laster, berarentzat gordeta zuten eraztuna elizan ikusi zuten beste baten eskuan.

  • Bixente Lizaso Gerra hasieran, baserria bonbardatu

    Bixente Lizaso Itxaso (1931) Urnieta

    Etxetik irteteko abisua jaso zuten gerra heldu zenean, bonbardatu egin behar zutela eta. Basoan ezkutatu ziren eta handik ikusi zuten baserria Oriamenditik eta Santa Barbaratik kanoiz bonbardatzen. Ez daki ondo zein bandotakoak ziren batzuk eta besteak, baina beren etxe ondoko frontean zeudenak erreketeak zirela badaki. Etxeko oilo eta oilasko guztiak jan zizkieten.

  • Bixente Lizaso Baserria guztiz txikituta kanoikadekin

    Bixente Lizaso Itxaso (1931) Urnieta

    Bixenteren baserria txikituta geratu zen kanoikadekin. Berriz eraiki zuten gurasoek. Bitartean, Gurutzeaga eta Zugatzeta baserrietan egon ziren. Baserri bateko alaba bat hil eta beste batek begia galdu zuen. Soldadu bat ere hil zen euren etxe ondoan. Astoak ere azken berdina izan zuen.

  • Antonio Orbegozo Etxea errekisatu zietenekoa

    Antonio Orbegozo Lizarazu (1928) Usurbil

    Etxearen egitura nolakoa zen azaltzen du. Gerra etorri zenean, aitak fabrika utzi eta hutsa zegoen baserri batean jarri ziren bizitzen. Egun batean, ordea, epaileak etxe hartatik bidali zituen.

  • Teodoro Aranburu Familia bat etxetik bidali zuen epailea

    Teodoro Aranburu Otaegi (1928) Usurbil

    Gerra garaian, epaile batek familia bat etxetik bidali zuen, errekisatutako etxe batean bizitzen ari zirelako. Familia kalean utzi zuen. Epaileak umetatik ezagutzen zuen familiako aita.

  • Miren Jone Rekondo Aitari kotxea kendu ziotenekoa

    Miren Jone Rekondo Aizpurua (1926) Usurbil

    Aitak kotxea zeukan; behin preso eraman eta kotxea kendu zioten.

  • Miren Jone Rekondo Etxea galdu nahi ez bazuten, odoleko norbaitek egon behar bertan

    Miren Jone Rekondo Aizpurua (1926) Usurbil

    Gerra garaian, Zubietara joan ziren bizitzera amaren baserrira. Izan ere, osabak Donibane Lohizunera egin zuen ihes, eta 3 urte pasa zituen han; bere etxea konfiskatzerik nahi ez bazuen, odoleko norbaitek joan behar zuen hara bizitzera. Hainbat aldiz saiatu ziren etxea kentzen; baina, ama han zegoenez, etxea salbatu zuten.

  • Miren Jone Rekondo Etxera itzuli baino lehentxeago, etxea erre

    Miren Jone Rekondo Aizpurua (1926) Usurbil

    Beren etxea hutsik gelditu zen gerra garaian. Gerra bukatu zenean, anaiak Usurbila nahi zuen itzuli eta aitak itzuliko zirela agindu zion. Itzultzekoak zirenean, etxea erre zen eta ezer gabe gelditu ziren. Aitaren kopa eta Zubietan zeukaten arropa bakarrik salbatu zen.

  • Miren Jone Rekondo Aitak gerran kendu zioten autoa berreskuratu zuenekoa

    Miren Jone Rekondo Aizpurua (1926) Usurbil

    Aitak, desterratuta zegoenean, ezin zuen pasa Lekunberritik aurrera. Madrilen beti hartzen zuen aldizkari ofiziala eta han ikusi zuen kendu zioten autoa Valladoliden zegoela. Hala, berreskuratu egin zuen.

  • 362 Herria nolakoa zen; udaletxea erre zutenekoa

    Juan Iturria Astiazaran (1921) Zarautz

    Auzoetan, denek ezagutzen zuten elkar. Azoka non izaten zen. Plaza dagoen lekuan, lehen finka bat zegoen. Udaletxearen eraikina alondegia zen. Udaletxea erre egin zuten gorriek. Honen inguruko kontuak.

  • Benita Goikuria Egiluz Abere guztiak kendu, osabaren artaldea izan ezik

    Benita Goikuria Egiluz (1930) Zeanuri

    Francoren tropak Zeanurin sartu zirenean, etxetik arrapaladan irten behar izan zuten abereak bertan utzita. Auzoko gizon batek Ipiñaburuko ganadu denak jaregin zituen hurrengo egunean. Euren baserriko ganaduak harrapatu eta hiltegira eraman ei zituzten handik laster Bilbora. Osabaren artaldea, berriz, salbatu zen. Aita etxera itzuli zenean, oilaloka bat bakarrik aurkitu zuen. Izarak eta horrelakoak ere harrapatu egin zizkieten.

  • Benita Goikuria Egiluz Aitaren bizargintzako tresnen historia

    Benita Goikuria Egiluz (1930) Zeanuri

    Aitaren bizargintzako tresnak baserrian geratu ziren arrapataka ihes egin zutenean. Benitaren ahizpa Villaron (Areatza) zegoen, neskame aberats-etxe batean. Egun batean, aleman batekin agertu zen motorrean Ubiden. Gero Gasteizera joan ziren aitarendako bizargintza-tresnak erostera. Pentsatzen du ugazaba aberatsaren ekimenez gertatu zela hori. Gero, jende askori mozten zion ilea, soldaduei ere bai.

  • 1360 Gerra (II): ganaduari gertatutakoa

    Juan Larrañaga Alberdi (1921) Zestoa

    Ganadua hartu egin zioten jendeari. Juanen familiak laguntza izan zuen bere behiak mantentzeko. Behia saltzeko gertatutakoak. Behiak nola babesten zituzten, ez lapurtzeko.

  • 931 Irratia errekisatu zieten

    Irene Yeregi Salegi (1924) Zumaia

    Karlistak sartu zirenean irratia kendu zieten eurei eta baita euren gainean bizi zen osabari ere. Euren etxe inguruko eraikin bat errekisatu zuten frankistek eta hara eraman zuten euren irratia. Batzokia egondako eraikina karlistek errekisatu zuten eta hara eraman zuten goiko irratia. Orain talasoterapia dagoen eraikina goitik behera errekisatu omen zuten.

  • Maria Antonia Goikoetxea Amaginarrebaren gerrako oroitzapenak

    Maria Antonia Goikoetxea Elustondo (1946) Zumaia

    Senarraren ama, hiru umerekin eta haurdun, Zumaiatik bidali egin zuten, beste emakume batzuekin batera. Durangon zeudela bonbardaketa tokatu zitzaien. Jauregi batean babestu ziren. Zumaiara bueltatu zirenean ez zeukaten ezer.

  • Maria Antonia Goikoetxea Nazionalak etxean

    Maria Antonia Goikoetxea Elustondo (1946) Zumaia

    Aitaren arrebak josteko makina zeukan eta nazionalak sartu zirenean txapelak brodatzeko agindu zioten. Aitaren saxofoiarekin tabernaz-taberna ibili omen ziren; osaba, mutikoa, atzetik jarraitzen ibili zen eta mozkortu zirenean saxofoia korrika etxera bueltan eraman zuen.