Ondasunen galera

• Gerratean etxean zituen bi soinuak kendu

  Bonifazio Arandia Uriarte (1909) Igorre

  Erosi zuen soinu zahar baten inguruko kontuak. Sitsak jan zuen eta saldu egin zuen. Gerra sasoian etxean zituen bi soinuak ostu zizkioten.

• Errepresioa eta lapurretak herrian

  Miren Gezala Sagarzazu (1912) Lezo

  Gerra garaian, Lezon etxeko gizonak kalean erabiltzen zituzten instrukzioa ikasten. Mirenen etxea erabat hustu zuten, barrukoa lapurtuta, eta erbestetik itzuli zirenean, beste batzuk bizi ziren etxe hartan. Aita begiz jota zuten alde batekoek zein bestekoek.

• Gerra sasoian etxeetan sartzen ziren; jendea herritik ihesi

  Martina Iturrioz Lazkano (1933) Lasarte-Oria

  Gerra sasoian Lasarten bizi ziren, kalean. Jendea etxeetara sartzen zela eta, beldurrez, Etxetxo baserrira joan ziren. Jende askok alde egin zuen herritik. Bere adineko batzuk, garai hartan ume zirenak, Errusiara edo kanpoko beste herrialde batzuetara bidali zituzten. Etxe guztietako ateak irekitzen zituzten, baina justu eurena eta maistrarena ez zituzten ireki.

• Gerra garaiko bizipenak

  Juli Uriarte Otazua (1916) Fruiz

  Gerra garaiko bizipenak. Etxetik irteten zirenean, tiroak. Gero kanoikadak. Etxetik alde egin behar. Bikote bakoitzak ganadu pare bakarra eduki zezakeen. Beraiek bi pare eduki zituzten, bera ere ordurako ezkonduta zegoelako. Bi ume zituen eta senarra frontean. Ez zuen haren berririk izan denbora luzean. Burdinazko gerrikoa.

• Batailoiak eta ganadua

  Luis Aranzabal Gabilondo (1922) Bergara

  Batailoiak baserrian zeuden bitartean, ganadua egunean zehar kanpora ateratzen zuten, arriskutik aldentzeko. Bukaeran, ganadua kendu egin zieten. Soldaduek ordaindu egiten zuten jaten zutena, nahiz eta diru horrek geroago baliorik izan ez.

• Apirilaren 20ko bonbardaketa

  Juan Irazabal Aranzabal (1922) Elgeta

  Apirilaren 20an, bonbardaketa gogorra izan zen. Abioiek egiten zuten ibilbidea kontatzen du. Zanga batera joan ziren babestera, baina etxera bueltatu ziren ama eta bera. Abioiak gainetik pasatzean, haizearekin, ezkaratzeko leihoak apurtu zituzten. Ganadua galdu arren, ez zuten inongo kalte-ordainik jaso.

• Uzarragako eskola; maristak

  Maria Aranguren Alberdi (1922) Antzuola

  Uzarragako eskola. Zer ikasten zuten bertan. Maristak: eskola; komentua... Gerraostean, ume asko maristen eskolara joan ziren. Fama handia zuten inguruko herrietan ere. Bergarako Elementala. Maristen komentua nola erre zen.

• Mutikotan epaitua

  Felix Arregi Zendoia (1925) Oñati

  Bere etxeko aldeko denda, Lasena, konfiskatu egin zuten "liberadoreek". Baita bizikletak alokatzeko beste denda bat ere, Kale Zaharrean. Lapurreta inozo batengatik norbaitek salatu zituen Felix eta bere lagun batzuk, eta Donostiako adin txikikoen epaitegira eraman zituzten. Tribunalak absolbitu egin zituen.

• Bandera desagertu gerra denboran

  Joseba Gotzon Idigoras Arzuaga (1923) Ermua

  Ermuko udaletxean bandera bat zegoen, dantzariek-eta erabiltzen zutena. Gerra denboran desagertu egin zen.

• Pianoa kendu batzokitik

  Joseba Gotzon Idigoras Arzuaga (1923) Ermua

  Bizente Olañeta falangeko buruzagiak batzokiko pianoa kendu eta Don Teodororen etxeko saloira eraman zuen. Handik urte askora itzultzeko ahalegintxo bat egin zen; baina ahalegina ez zen gauzatu.

• Dena harrapatu gerra denboran

  Joseba Gotzon Idigoras Arzuaga (1923) Ermua

  Dena harrapatu zieten gerra denboran: gutunak, altzariak, mantak... Eskerrak berak zilarrezko diruak gordeta zituela. Horrek salbatu zuen familia.

• Batzokia "botín de guerra"

  Joseba Gotzon Idigoras Arzuaga (1923) Ermua

  Batzokia "botín de guerra" deklaratu zuten eta Armada eta Guardia Zibila egin ziren haren jabe.

• Batzokia gerrako harrapakina

  Joseba Gotzon Idigoras Arzuaga (1923) Ermua

  "Botín de guerra" deklaratu izan ez balute batzokia, berreskuratu ahal izango zuten. Franco hil zenean, indarrez hartu zuten. Hondatuta zegoen dena. Diru mordoa gastatu zuten batzokia konpontzen.

• Etxetik irten beharra

  Ricardo Duñabeitia Gandarias (1929) Muxika

  Frontea etorri zenean, amagaz batera, bera eta auzoko batzuk Ariatzarantz bajatu ziren eta handik Okara joan ziren, Okako Arandian; Muxikarako bidea zarratuta zegoen. 8 bat egun egin zituzten bertan. Etxetik derrigorrean egin behar izan zuten alde; auzoko beste askok ere alde egin behar izan zuten. Etxera bueltatzerakoan, mantak eta balak baino ez zituzten aurkitu; ez zegoen ezer. gero auzoko beste etxe batean ere egon ziren.

• Gerrako kontuak: frontea, hildakoak...

  Maximo Undabeitia Zabala (1919) Muxika

  Frontea altuera denetan zegoela dio: Askarin eta Bizkargin, besteak beste. Ajurian, Solabarriko seme bat hil zuten, bere anaiarekin batera egun pasa joan zirenean: bideak ebaki zizkieten eta abioi bat ikusterakoan areka (kuneta) batera joan zen; ikusi egin zutenez, tiro bi eman zizkioten. Ganadua errekisatu zieten, 12 bat buru zituzten.

• Batzokia "Victoria parc" bihurtu zen

  Katalin Atxurra Alegria (1926) Teresa Erkiaga Korta (1927) Lekeitio

  Batzokia errekisatu zutenean izena ere aldatu zioten: Victoria parc. Batzokiko kontuak. Lekeitioko herritarrek horri buruz egindako kanta.

• Gerra lehenengo egunak Alegian

  Pakita Artola Egiburu (1923) Alegia

  Gerra garaian izan ziren arpilatzeak (sakeoak) eta hilketak. Nazionalak sartu zirenean, bandoa jo zuten zera esanez, 48 ordutan itzultzen ez zirenen etxeak konfiskatu egingo zituztela. Alegian, bonbak bota zituzten gerra hasieran.

• Lapurretak gerra garaian

  Pakita Artola Egiburu (1923) Alegia

  Nazionalistek pasa zuten okerren gerra ondoren. Izebak denda txiki bat zeukan; eta, ihes egin ondoren itzuli zenean, dena lapurtu ziotela ikusi zuen. Hala ere, isilik mantendu behar izan zuen. Kutxan zeukan dirua ere lapurtu omen zioten.

• Ganadua ez, baina babarrun zakuak ezkutuan

  Julio Zabaleta Yarza (1933) Natividad Zabaleta Yarza (1936) Legazpi

  Ganadua izkutatu beharrik ez omen zuten izan gerra garaian, baina bistan ere ez omen zuten uzten, badaezpada. Babarrun zakuak-eta ezkutatu izan zituzten, bestela udaletxera eraman behar izaten baitzen jasotakoaren zati bat. Etxeko errenta dirutan eta kapoietan ordaintzen zuten. Natik kontatzen du senarra zenaren txahalari buruzko istorio bat.

• Eguzkitzazelaiko ermandadea

  Julio Zabaleta Yarza (1933) Natividad Zabaleta Yarza (1936) Legazpi

  Ganadu ermandadea zuten auzoan, txabola batean elkartzen ziren, Eguzkitzazelaiko ermandadea deitzen zieten. Hogeita lau baserri elkartzen ziren ermandadean. Juliok ganaduaren balioari buruzko azalpenak ematen ditu.