Ondasunen galera
-
Konfiskatutako ganadua, Loiolara
Joxe Mari Esnaola Garmendia (1930) Azpeitia
Soldaduek, txahalak konfiskatu zizkieten. Konfiskatutako ganadu guztia Loiolara eramaten zuten. Loiolan, basilikaren bi aldetan, egurrezko estalpetan gordetzen zuten ganadua.
-
Gerran erreketeekin izandako tratua
Maria Ibarguren Iparragirre (1922) Azpeitia
Gerra hasi zenean, anaiak mendian ziren; etxera deitu zituzten eta ezkutatuta edukitzen saiatu ziren. Francoren aldeko soldadu bat etxean izan zuten behin. Etxeko oilo guztiak kendu zizkieten erreketeek.
-
Amu baserrian jaioa
Begoña Errasti Agirre () Azpeitia
1939ko irailaren 18an jaio zen Amu baserrian, amaren jaiotetxean. Aita gerrara joan zenean, kalean zuten etxea kendu zioten amari, eta baserrira bueltatu behar izan zuen.
-
"Salvoconducto"a
Julian Arruti Ezenarro (1926) Azpeitia
Gerra denborako kontuak. Bidaiatu ahal izateko "salvoconducto"a, baimena... eskatu behar izaten zen komandantzian. Familiako altzari lantegia berriz martxan jarri zutenean, altzariak saltzera joateko "salvoconducto"a eskatzera joaten zen Julian. Komandantzia bi tokitan egon zen: lehenengo, beterinarioaren etxean (errekisatu egin zioten), eta, gero, Enparan jauregian. Egunerokoan diruarekin zer arazo izaten ziren aipatzen du.
-
Organeroaren etxea errekisatu
Julian Arruti Ezenarro (1926) Azpeitia
Zezen plaza aurrean zegoen organeria. Organeroaren familiari buruzko kontuak: gizona katalana zen eta emaztea donostiarra (Azpeitiko abertzaleen presidenta). Etxea errekisatu zien, eta haien etxeko abertzaleen "kolgaduriak" (oihal zintzilikariak) plazan erretzen ikusi zituen Julianek.
-
Aitak eskopeta berreskuratu zuenekoa
Jose Zufiaurre Goia (1934) Beasain
Joxek etxean duen eskopetaren inguruko azalpenak. Gerra garaian, eskopetak konfiskatu egin zituzten eta aitak bere eskopeta nola berreskuratu zuen kontatzen du.
-
Gerraostea Bergaran
Florita Izuskiza Zubizarreta (1927) Bergara
Centro Republicanoa Bergaran (Casino Republicano). Gerraostean, bertako altzairu eta arropak herriko plazara eraman zituzten eta su eman zioten guztiari. Auxilio Social; behar gehien zuen jendeari jaten ematen zioten bertan.
-
"Lazpiur y Linazisoro" zapata-lantegia
Javier Linazisoro Lazpiur (1927) Bergara
Aitajaunak eta aitak zapata-lantegi bat ipini zuten martxan. Egoera txarrean zegoen Mendibil lantegia, eta beraiek hartu zuten. Lantegiak Gerra Zibilera arte iraun zuen, baina orduan Antzuolako Telleria jeneralak errekisatu egin zuen. Gerra ostean, guztiz txikituta zegoenean, berreskuratu ahal izan zuten.
-
Batailoiak eta ganadua
Luis Aranzabal Gabilondo (1922) Bergara
Batailoiak baserrian zeuden bitartean, ganadua egunean zehar kanpora ateratzen zuten, arriskutik aldentzeko. Bukaeran, ganadua kendu egin zieten. Soldaduek ordaindu egiten zuten jaten zutena, nahiz eta diru horrek geroago baliorik izan ez.
-
Ahizpetako bat zigortua, batzokian ibiltzeagatik
Elisabet Agirrezabal Arrese (1919) Bergara
Bere ahizpak batzokian ibiltzen ziren gerra aurretik. Han aurkitutako zerrenda bat zela eta, zigortu egin zituzten. Afiliatuak ziren, eta bietako bat, Rosario, zuzendaritzakoa. Horregatik zigortu zuten, soldaduen arropa zikina garbitzera. Errepublika garaian bera ere joaten zen batzokira, festaren bat zegoen aldiro. Idazmakina eta irratia kendu zieten. Monzongo etxean errekisatutako gauzak zeuden, eta aitari handik nahi zuena hartzeko esan zioten gero. Ez zuen ezer hartu. Ez zituzten beraien gauzak berreskuratu. Isuna ere jarri zieten. Bi ahizpak Emakume Abertzale Batzan zeuden, eta zaharrena juntan. Salatariak familiakoak izan zirela esan zieten.
-
Muñoatarren inguruko kontuak
Manuel Iraola Goenaga (1926) Bidania-Goiatz
Muñoatarren inguruko kontuak. Nazionalistak ziren eta gerra denboran herritik alde egin zuten semeek, baina aita harrapatu egin zuten. Inguruko baserri gehienetan maizterrak ziren eta Muñoa hori zen etxejabea. Gerra denboran harrapatu zutenean, balore guztiak kendu zizkioten eta geroago enkantean jarri. Muñoatarrek euren sepultura dute elizan.
-
Gerra garaian ihesi; etxea obusek puskatuta
Espe Gonzalo Hernando (1927) Bermeo
Gerra sasoian, gaztetxoa zen. Aita ebakuatuta egon zen, Frantzian, bost hilabetean. Ama eta bera gaizki ibili ziren; osabaren etxera joan ziren, Mundakara. Aita bueltatu zenean, etxea obusek hautsita zegoen.
-
'Errite Deuna' ontzia ostu
Begoña Ponziano Angel (1920) Bermeo
Ontzioletan baserritar askok egiten zuen lan. Hasieran, belaontziak egiten ziren; eta, gero, motordunak. Eurek ere izan zuten motorduna, 'Errite Deuna'. Harrapatu egin zieten gerra denboran.
-
Emakume abertzaleak
Begoña Monasterio Zubillaga (1916) Bermeo
Bere aitak Erremedio kalean zuen tailerra. Josteko makina kendu zieten gerra sasoian. Batzokia errekisatu egin zuten; eta bertara deitu zuten haren ahizpa. Nazionalek herri bat hartzen zuten bakoitzean, Lamerara joan behar izaten zen garbitasunak egitera. Berarekin batera, berarekin josten ikasten zebiltzanak ere egon ziren.
-
Etxeetako gauzak errekisatzen Soraluzen
Agustin Otadui Arrasate (1920) Berriz
Etxetik joan zirenei gauzak errekisatzen aritu zen Soraluzen. Koartelera eramaten zituen.
-
Aita kartzelan eta etxea prezintatu nahi
Tomas Jainaga Iza (1925) Berriz
Bere aita Karrantzan harrapatu zuten, trintxerak egiten ari zela eta kartzelaratu egin zuten. Amama eta amamaren neba baserrian topatu zituzten, gizonezko bat etxea prezintatzera joan zenean. Isunak ipini zizkieten.
-
Gerra ostean, familia batzuk etxetik bota
Tomas Jainaga Iza (1925) Berriz
Gerra ostean, etxetik bota zituzten familia batzuek etxe jabeek. Beraiek ere berriz ordaindu behar izan zuten etxea.
-
Aita kartzelan eta furgoneta errekisatuta
Niceta Zabala Zamakona (1937) Berriz
Aitak gerra hasi zenerako, furgoneta bat zeukan eta errekisatu egin zioten. Aita kartzelan Bilbon egon zen eta negar asko egiten zutela han kontatzen zien aitak, baita norekin egon zen han ere.
-
Bueltan, etxea hutsik; arreba jostuna
Jose Inazio Urdanpilleta San Sebastian (1913) Donostia
Donostiara bueltatu zirenean, etxea ia hutsik topatu zuten. Josteko makina utzi zuten; arrebak galtzak josten zituen, eta sastreria batean topatu zuen lana; aurretik sastreria famatua batean zebilen lanean, baina bueltan ez zuten hartu. Hari eskerrak egin zuen aurrera familiak.
-
Hernaniko sua ikus zezaketen
Margari Aizpurua Lete (1923) Donostia
Gerran, bere jaiotetxera, Hernaniko Martindegi auzoko Oilalumera joan ze amarekin batera. Osabak leihoetan lasto-fardoak jarri zituen defentsarako. Handik ikusita zuten handiak ikusten zituzten Hernanin. Astigarragan, aldiz, ez zen horrelakorik egon. Dena baretu zenean, bueltatu ziren aitarengana etxera. Gerran etxea utzi zuten asko ezer gabe gelditu ziren, etxea okupatuta aurkitu baitzuten.