Ondasunen galera

  • Felix Ajuria Belar Mañarira

    Felix Ajuria Belar (1924) Arrasate

    Gerra denborako kontuak. Bilbotik Mañarira joan ziren, amaren jaiotetxera. "Gorriek" baserria hutsik utzi zuten. San Anton ermitara meza entzutera joateko txapel gorria jarri zioten Felix. Abadea ere meza esaten txapel gorriarekin.

  • Matias Sagasta Elorza Militarrak baserri hutsetan

    Matias Sagasta Elorza (1920) Arrasate

    Gerra denboran ez zuten militarrik eduki Mojategi baserrian. Musakolan baserri hauetan gelditu zen jendea: Garratz, Osiñalde eta Mojategi. Beste baserrietatik jendea kanpora bidali zuten: baserriak utzi beharra, militarren mehatxuak tarteko. Auzoko baserri hutsetan militarrak egon ziren gero.

  • Maria Iruretagoiena Gerra amaitutakoan, Euskal Herrira itzuli eta senideak sakabanatu

    Maria Iruretagoiena Olano (1928) Getaria

    Bartzelonan zeudela bukatu zen gerra, eta zeukaten dirua baliorik gabe geratu zen; ezer gabe geratu ziren. Donostiara trenez itzuli ziren eta senideak sakabanatu egin zituzten. Gerora, Bartzelonako familiarekin harremana mantendu zuten, baina azkenean galdu egin zen.

  • Eustaki Labandibar Gerra osteko gosea

    Eustaki Labandibar Retegi (1920) Errenteria

    "Gorriek" etxeak sakeatu zituztela dio. Gerra osteko gosea. Latasatik ekartzen zuten babarruna, Nafarroatik. Haragia tomatearekin. Ogia falta zen.

  • Gumer Irastortza Txekorrak eta oiloak kendu, eta beraiek goseak

    Gumer Irastortza Amiano (1931) Irun

    Ganadua eta oiloak kentzen zizkieten. Etxetik ezin atera. Inguruko baserritarrak beraienean. Oiloak denek harrapatzen zituzten, miliziano zein soldadu. Beraiek jatekorik gabe utzi zituzten. Behiei jaten emateko ere larri.

  • Gumer Irastortza Irun sutan; lapurretak etxe eta dendetan

    Gumer Irastortza Amiano (1931) Irun

    Irun sutan ikusi zuen. Ezin zuten tratua saltzera joan, dena zegoen geratuta. Ezin zen ezer egin. Behiei jaten emateko ere larri. Etxeetatik eta dendetatik lapurtutako gauzak neska gazteei ematen ibili ziren soldaduak, Irun erre aurretik. Urte asko behar izan ziren Irun konpontzeko.

  • Felisa Ormaetxea Etxea erre kanoikadaka

    Felisa Ormaetxea Goitana (1928) Aramaio

    Gerra denboran, bi fronteen erdi samarrean geratu ziren Gesalibarreko Eguzkitzan. Zortzi kanoikada bota zizkieten baserrira francotarrek, eta etxeak su hartu zuen. Ahal zutena hartu eta Arrasatera jaitsi ziren.

  • Felisa Ormaetxea Txakurrak besotik haginka egin

    Felisa Ormaetxea Goitana (1928) Aramaio

    Baserria konpondu eta pozik bueltatu ziren etxera. Hasieran, ez zuten ez abererik eta ez ezer. Gatzagako tratante batengana joan ziren behiak erostera. Txakur batek besotik heldu zion eta hogeita lau haginzulo egin zizkion.

  • joxe Malbadi Olano Emakume batzuei ilea moztu

    Joxe Malbadi Olano (1921) Albiztur

    Nazionalista bati etxea kendu zioten, kontrakoak agintzen jarri zirenean. Emakume batzuei ilea moztu zieten eta orduan ikara pasa zuten. Hura zigor handia izaten zen.

  • Miel Izagirre Gerrako tiroak eta lapurretak

    Miel Izagirre Arrue (1929) Urnieta

    Gerrako oroitzapen gutxi dauzka. Behin, ozta-ozta salbatu zuen bizia. Soldaduek etxeko oiloak eraman zizkieten. Gerora, oilo haiek ordainduko zizkiotela esan zioten aitari; baina ez zuen sekula xoxik jaso. Beste zenbait etxetatik txekorrak eraman zituzten.

  • 280 Gerraostea Bergaran

    Florita Izuskiza Zubizarreta (1927) Bergara

    Centro Republicanoa Bergaran (Casino Republicano). Gerraostean, bertako altzairu eta arropak herriko plazara eraman zituzten eta su eman zioten guztiari. Auxilio Social; behar gehien zuen jendeari jaten ematen zioten bertan.

  • Jesus Astola Nafarrete Gerratik bueltan etxea zutik, baina hutsik

    Jesus Astola Nafarrete (1933) Maria Pilar Astola Nafarrete (1939) Legutio

    Gerra Zibilean Gasteizera joan ziren ihesi. Bueltan etxea zuloz beteta topatu zuten, baina zutik. Dena lapurtu zien, bueltan lurrean egin behar izan zuten lo.

  • Miren Jone Rekondo Aitari kotxea kendu ziotenekoa

    Miren Jone Rekondo Aizpurua (1926) Usurbil

    Aitak kotxea zeukan; behin preso eraman eta kotxea kendu zioten.

  • Miren Jone Rekondo Etxea galdu nahi ez bazuten, odoleko norbaitek egon behar bertan

    Miren Jone Rekondo Aizpurua (1926) Usurbil

    Gerra garaian, Zubietara joan ziren bizitzera amaren baserrira. Izan ere, osabak Donibane Lohizunera egin zuen ihes, eta 3 urte pasa zituen han; bere etxea konfiskatzerik nahi ez bazuen, odoleko norbaitek joan behar zuen hara bizitzera. Hainbat aldiz saiatu ziren etxea kentzen; baina, ama han zegoenez, etxea salbatu zuten.

  • Miren Jone Rekondo Etxera itzuli baino lehentxeago, etxea erre

    Miren Jone Rekondo Aizpurua (1926) Usurbil

    Beren etxea hutsik gelditu zen gerra garaian. Gerra bukatu zenean, anaiak Usurbila nahi zuen itzuli eta aitak itzuliko zirela agindu zion. Itzultzekoak zirenean, etxea erre zen eta ezer gabe gelditu ziren. Aitaren kopa eta Zubietan zeukaten arropa bakarrik salbatu zen.

  • Miren Jone Rekondo Aitak gerran kendu zioten autoa berreskuratu zuenekoa

    Miren Jone Rekondo Aizpurua (1926) Usurbil

    Aitak, desterratuta zegoenean, ezin zuen pasa Lekunberritik aurrera. Madrilen beti hartzen zuen aldizkari ofiziala eta han ikusi zuen kendu zioten autoa Valladoliden zegoela. Hala, berreskuratu egin zuen.

  • Antonio Orbegozo Etxea errekisatu zietenekoa

    Antonio Orbegozo Lizarazu (1928) Usurbil

    Etxearen egitura nolakoa zen azaltzen du. Gerra etorri zenean, aitak fabrika utzi eta hutsa zegoen baserri batean jarri ziren bizitzen. Egun batean, ordea, epaileak etxe hartatik bidali zituen.

  • Bixi Garmendia Gerrako historiaren orrialde beltzak

    Bixi Garmendia San Sebastian (1916) Urnieta

    Gerra garaian, Urnietako hiru lagun Andoainen fusilatu zituzten, PNVkoak izateagatik. Herrikoak ziren salatariak: itxuraz, harakina eta bere semea. Gerrako kartzela Ondarretan zegoen; Bixi han izan zen behin bisitan, eta han ikusi zuen oso gaizki tratatzen zituztela presoak. Gerra garaian, zenbait etxe sakeatu eta erre egin zituzten. Orduan lapurtutako altzariak gogoan ditu.

  • Jesus Barandika eta Feli Goikoetxea Gerran auzokoen etxera

    Jesus Barandika Berrojalbiz (1921) Feli Goikoetxea Enbeita (1930) Muxika

    Jesusen etxekoek beraien etxea utzi eta, ganadu eta guzti, auzoko beste batera joan ziren. Bi txerri hil zizkieten. Kontuz ibili behar zuten etxeko kea ikus ez zezaten.

  • Juanita Esturo Gerrateko botikina etxean

    Juanita Esturo Orue (1924) Muxika

    Gerratean etxetik alde egin behar izan zuten; eta, etxera bueltatzerakoan, dena hutsik topatu zuten. Beraien etxean gerrateko botikina jarri zuten; hori dela-eta, usain jasanezina egon zen. Martxotik irailera arte egon ziren kanpoan.