Ondasunen galera

  • Kruzita eta Jesus Bonbardaketa ostean: zerua goian eta lurra behean

    Kruzita Etxabe Garro (1930) Jesus Kortabitarte Madariaga (1927) Gernika-Lumo

    Bonbardaketan, Kruzitaren eta Jesusen familiak, bienak, etxe barik gelditu ziren. Ezin izan zuten ezer salbatu.

  • Kruzita eta Jesus Beraien tailerrean jarri zuten lehen zinema

    Kruzita Etxabe Garro (1930) Jesus Kortabitarte Madariaga (1927) Gernika-Lumo

    Bonbardaketan batzokia erre egin zen. Elvira Iturriren txaletean, falangisten egoitza jarri zuten, Kruzitaren aitaren tailerraren aurrean. Euren tailerrean, zinema-aretoa jarri zuten, Gernikako lehena.

  • Julio Onaindia "Hori zerrie errekiseok? Etxie be ein biok, gizona"

    Julio Onaindia Landeta (1924) Gernika-Lumo

    Bonbardaketa ostean, Nabarnizera joan ziren Julioren etxekoak. Baina, handik hilabete pare batera, ama eta arreba Gernikara bueltatu ziren. Ondasun gehienak errekisatu egin zizkieten. Bere amak etxeko leihotik bertatik entzun zien errekisatzen zebiltzanei, negozioaz gain etxea ere errekisatu egin behar zitzaiela esanez.

  • Jesus Mari Agirre-Amalloa Bonbardaketatik Frantziara joan arteko uneak

    Jesus Mari Agirre-Amalloa Ozamiz (1931) Gernika-Lumo

    Bonbardaketa ostean, etxea galdu zutenez, San Juan Ibarrako kondearen etxera joan ziren. Han lau etxe zeuden. Lehen gaua bertan pasatu zuten eta afaltzeko arroz-esnea eman zieten. Hurrengo egunean, Legarreta garraiolariarekin Bilbora joan ziren. Amak abortua izan zuenez, gurasoak Busturiko baserri batean egon ziren. Han, Bilbon, umeak itsasontzi batean sartu zituzten.

  • Maria Iruretagoiena Gerra amaitutakoan, Euskal Herrira itzuli eta senideak sakabanatu

    Maria Iruretagoiena Olano (1928) Getaria

    Bartzelonan zeudela bukatu zen gerra, eta zeukaten dirua baliorik gabe geratu zen; ezer gabe geratu ziren. Donostiara trenez itzuli ziren eta senideak sakabanatu egin zituzten. Gerora, Bartzelonako familiarekin harremana mantendu zuten, baina azkenean galdu egin zen.

  • Arratetik jauzitako bonba batek bere etxea apurtu zuen.

    Jesusa Astigarraga Carral () Eibar

    Eibarko bonbardaketan Arratetik jauzitako bonba batek beraien etxea apurtu zuen eta babeslekuan babestu behar izan ziren. Orduan "Pescadería" kalean bizi ziren, merkatu ondoan. Babeslekua gaur egun "2 de mayo" kalea den ibaiaren ondoan zegoen.

  • Roberto Altuna Iriondo Amandrearen etxean hamalau lagun

    Roberto Altuna Iriondo (1930) Eibar

    Frantziatik itzultzean Eibar guztiz suntsituta zegoela goratzen du. Amandrearen etxera hamalau lagun joan behar izan ziren bizitzera.

  • Paxkoala Kortadi Hernanitik ihesi joandakoak

    Paxkuala Kortadi Ormaetxea (1923) Hernani

    Tiroetatik ihesi joan zirenek ez zekiten nora zihoazen ere. Asko ezagunak ziren. Batzuek urteetara bueltatu ziren. Etxeak hustu zituzten.

  • Regina Gorrotxategi Osaba izebei dena errekisatu zieten

    Regina Gorrotxategi Miranda (1921) Hernani

    Bere osaba-izebei dena errekisatu zieten. Ameriketara joateak salbatu zituela uste du. Aita oso euskalduna zen. 1937an gaixotu eta hil egin zen. Orduan ikusitakoagatik, beldurragatik, izan zela uste du.

  • Maria Angeles Elduaien Bueltan, aitak itsasontzia erosi zuen

    Maria Angeles Elduaien Emazabel (1936) Hondarribia

    Ziburun jaio zen. Gerra hasi zelako joan ziren hara. Bueltan, etxerik ez zuten. "Estrella del mar" arrantza-ontzia erosi zuen aitak; uretara nola bota zuten, behiekin.

  • Fermin Larrarte Bere baloiaren historia

    Fermin Larrarte Zuzaia (1927) Hondarribia

    Bere baloiaren historia. Milizianoek kamioia kendu zieten, gerra garaian. Erreketeak sartu zirenean, kamioia berreskuratu zuten, eta bertan zegoen baloia.

  • carmen gonzalez Bueltan, etxeak hustuta

    Carmen Gonzalez Oiarbide (1922) Hondarribia

    Bueltan, etxeak erdi hustuta zeuden. Emakume bati ilea moztu zioten. Desfileak izaten ziren. Falangistak eta erreketeak.

  • Bonifazio Arandia Gerratean etxean zituen bi soinuak kendu

    Bonifazio Arandia Uriarte (1909) Igorre

    Erosi zuen soinu zahar baten inguruko kontuak. Sitsak jan zuen eta saldu egin zuen. Gerra sasoian etxean zituen bi soinuak ostu zizkioten.

  • Gumer Irastortza Txekorrak eta oiloak kendu, eta beraiek goseak

    Gumer Irastortza Amiano (1931) Irun

    Ganadua eta oiloak kentzen zizkieten. Etxetik ezin atera. Inguruko baserritarrak beraienean. Oiloak denek harrapatzen zituzten, miliziano zein soldadu. Beraiek jatekorik gabe utzi zituzten. Behiei jaten emateko ere larri.

  • Gumer Irastortza Irun sutan; lapurretak etxe eta dendetan

    Gumer Irastortza Amiano (1931) Irun

    Irun sutan ikusi zuen. Ezin zuten tratua saltzera joan, dena zegoen geratuta. Ezin zen ezer egin. Behiei jaten emateko ere larri. Etxeetatik eta dendetatik lapurtutako gauzak neska gazteei ematen ibili ziren soldaduak, Irun erre aurretik. Urte asko behar izan ziren Irun konpontzeko.

  • Patxi Bolano Bonbak eta tiroketak, Irunen

    Patxi Bolaño Olea (1927) Irun

    Bonba-hotsak gogoan ditu oraindik. Cascadan bizi zirenean, etxea tirokatu zuten erreketeek. Gizonak minara sartzen ziren. Ardiak hiltzen zituzten, jateko. Ogirik ez zuten. Irun erre zutenekoa.

  • Frantziska Egiguren Gerra sasoiko bizipenak: aita eraman, etxeak hustu, hildakoak...

    Frantziska Egiguren Bereziartua (1924) Iurreta

    Gerratean aita pistola paparrean ipinita eraman zuen etxetik miliziano batek. Txerria eta bi ohe utzi zituen etxean, ezin zituelako berarekin eraman, baina beste traste guztiak eraman zituen. Soinean zituzten arropekin geratu ziren. Etxe inguruko arboladi batean mutil bat hilda aurkitu zuten bere osabek. Bera hura ikustearren atera zen eta etxe guztietako ateak zabalik zeudela ikusi zuen: jendeak alde egin zuen, dena bertan lagata. Gauean etxeetako traste guztiak eraman zituzten; beraiei txerria ere horrelaxe ostu zieten. Milizianoak izango zirela uste du. Francoren tropak Durango alderago zeuden. Milizianoek tankea zutela kontatzen du.

  • Frantziska Egiguren Gerra sasoiko bizipenak: jateko eta arroparik ez, etxeak hutsik, beldurra...

    Frantziska Egiguren Bereziartua (1924) Iurreta

    Arriandi auzoan jendeak alde egin zuen etxeetatik, dena bertan lagata. Amak Oromiño auzora bidali zuen, senideengana, baina han ere etxea hutsik aurkitu zuen. Beldurra pasa zuen bidean. Etxe handi baten ondoko gerezi-arbolan tripa eta poltsikoak bete zituen gereziz. Etxea hutsik zegoen. Norena zen eta barrutik nolakoa zen azaltzen du. Bidean hutsik aurkitu zituen etxe guztiak. Etxe bateko arropak hartu zituzten, ez zeukaten ezer eta. Jendea etxeetara itzuli zenean, auzoko lapurrak zirela esaten zuten. Beraiei txerria eta bizikleta ostu zizkieten. Bi bandoen erdian zeudenez, gaua pasatzera Mallabienara joaten ziren. Teila-lantegia zegoen han. Umeek oilo-tokian egiten zuten lo eta nagusien kanpoan.

  • Frantziska Egiguren Auzokoen arteko tirabirak, gerraren eraginez

    Frantziska Egiguren Bereziartua (1924) Iurreta

    Gerran ihesi ibili ostean jendea etxeetara itzuli zenean, lapur fama zuten auzoan, etxe batetik arropak hartu zituztelako. Arropak bueltan eraman zituzten, baina goizean, ilunpean. Lagun baten estutxearekin gertatutakoa. 12 urte zituen berak orduan.

  • Martina Iturrioz Gerra sasoian etxeetan sartzen ziren; jendea herritik ihesi

    Martina Iturrioz Lazkano (1933) Lasarte-Oria

    Gerra sasoian Lasarten bizi ziren, kalean. Jendea etxeetara sartzen zela eta, beldurrez, Etxetxo baserrira joan ziren. Jende askok alde egin zuen herritik. Bere adineko batzuk, garai hartan ume zirenak, Errusiara edo kanpoko beste herrialde batzuetara bidali zituzten. Etxe guztietako ateak irekitzen zituzten, baina justu eurena eta maistrarena ez zituzten ireki.