Ondasunen galera
-
Gerra garaian, etxea konfiskatuta
Arantxa Barriola Etxeberria (1939) Donostia
Eraikin osoa zen familiarena, baina gerra garaian kendu egin zieten. Dendaren erdia ere beste batzuk eduki zuten, baimenik gabe.
-
Francoren bisitak; gerran konfiskatutako ondasunak
Arantxa Barriola Etxeberria (1939) Donostia
Telefonoa kendu egiten zieten, Franco Aietera etortzen zenean; urarekin ere murrizketak. Gerra denboran, Aldapetako etxea kendu egin zieten; Garibai kaleko eraikinean ere bizitza bat eta denda. San Bartolomeko mojak aitonaren etxean ezkutatu ziren. Komentua zaintzen.
-
Gerra hasi zenean ez ziren inora joan
Tere Arregi Altuna (1929) Donostia
Gerra hasi zenean Terek 7 urte zituen. Ez ziren inora joan. Dendak miatzen zituztela du gogoan.
-
"Baratzategi" baserriaren galera
Pilar Kortadi Lasa (1927) Donostia
Ezkondu zenean, senarraren baserrira joan ziren bizitzera, "Baratzategira", Intxaurrondora. Gauetik goizera, baserria kendu zieten xox batzuen truke.
-
Kasua irabazi, baserria galdu, beti menpean
Pilar Kortadi Lasa (1927) Donostia
Baserria kendu zietenetik, Udalak hainbat baserritarrei kendu zizkien lurrak, etxea... bestelako proiektuak egiteko, euren interesekoak. Pilarren familiak, ongi ordaindutako abokatu baten laguntzaz kasua irabazi zuten arren, inork ez die baserririk itzuli.
-
Gerraostean etxea okupatuta eta aita hiltzear
Patxi Sansinenea Azurmendi (1935) Donostia
Groseko Birmingham kalean bizi ziren, baina gerraostean ezin izan zuten etxera sartu. Errejimenekoak omen ziren etxea okupatu zienak, eta beraiek ez zuten ezertarako eskubiderik ezta kexatzeko ere. Aita gerratik gaixo etorri zen eta laster hil zen. Orduan, Zegamara joan zen amarekin batera, hangoa baitzen ama. Paper-lantegian gutun-azalak egiteko lantegia ere bazuten, eta ama bertako arduradun jarri zuten. Kontu kuriosoa da; izan ere, bere ama abertzalea zen eta lantegikoak ez.
-
Villa Xantiene
Patxi Mugerza (1936) Donostia
Donostiara itzuli zirenean, etxea hutsik topatu zuten, gerra garaian hamaika etxe hustu zituzten Donostian. Ulia inguruan zuten etxea, Villa Xantiene.
-
Gerraostea: beldurra nagusi
Martina Alava Zumalakarregi (1922) Donostia
Zumaian hilabete egin zuten. Trenik ez zegoen. Gerraostean beldurrez bizi ziren. Beraien eraikinean maistra errepublikar bat bizi zen; etxea hustu egin zuten, eta prezintatu. Euskaltzalea izatea aski zen etxea ixteko. Jende asko joan zen Donostiatik ihesi, kaitik baporeetan, Bilbo aldera...
-
Gerra garaiko lapurretak etxeetan
Ramon Labaien Sansinenea (1928) Donostia
Aieteko jauregia Udalarena da. Lapurtutako gauza mordoa zegoen han. Telesforo Monzonenak, besteak beste. Etxean ere dena lapurtu zieten. Marokoko soldaduek josteko makinak osten zituzten.
-
Aitaginarrebaren inprenta eta etxea gerran lapurtu zuten
Miren Egaña Goya (1946) Donostia
Bere aitaginarrebak gerra aurretik eraiki zuen elkarrizketa garaian bere etxea zena. Bertan zuen inprentako tailerra. Gerran etxean zuten guztia lapurtu zioten: igogailua, berogailuak, harraskak... Espainiako beste inprenta batzuetan egon ziren.
-
Gerratik bueltan etxerik eta lanik gabekoak
Jose Luis Mendizabal Yarzabal (1935) Patxi Mendizabal Yarzabal (1927) Donostia
Beraien familian ez zen inor joan borrokara Espainiako Gerra Zibilean. Asko etxe barik gelditu ziren, gerratik bueltan etxea hutsik aurkitu baitzuten. Beste askok lana ere galdu zuten, nagusiak ez baitzuen langilea berriro hartzeko derrigortasunik. Abertzale askok, "gorriek", etxebizitza lortzeko arazoak ere izan zituzten.
-
Urrezko erlojua eta "Niño Jesusa" baratzean txikituta
Joxe Pablo Aranzadi Urretabizkaia (1932) Donostia
Gerra garaian Altzagara joan ziren etxekoak. Etxera bueltatu zirenean, etxean falta zitzaizkien hainbat gauza baratzean aurkitu zituzten txiki-txiki eginda; tartean, amak Mexikotik ekarritako urrezko erlojua eta amak debozioa zioen Pragako "Niño Jesusa".
-
Etxea konfiskatzea
Juanita Bidaurre Iraola (1928) Veronica Bidaurre Iraola (1937) Donostia
Gerran jende askori konfiskatu zizkien etxea eta ondasunak.
-
Baserri asko konfiskatu zituzten
Txomin Aranbarri Larizubirrementeria (1924) Durango
Baserri asko konfiskatuta egon ziren; kanpora ebakuatu behar izan, eta herrira bueltatutakoan, etxea okupatuta aurkitu zuen jende askok. Beraien etxea oso ondo aurkitu zuten. Inongo diru barik, bizi berri bati eman zioten hasiera.
-
Amaren jaiotetxea milizianoek erre zuten
Isidro Ugarte Ortuoste (1924) Durango
Gerra sasoian bere amaren jaiotetxea, Izurtzako Ortuzar, milizianoek erre zuten. Alde egiteko esan zieten eta ez zutenez kasurik egin, erre egin zieten etxea. Josteko makina baino ez zuten atera. Beste etxe batera joan ziren, eta etxe hura ere erre egin zuten.
-
Gerran ihesi Kantabriara
Teresa Jaio Rementeria (1924) Durango
Karrantzan egon ziren hilabete batzuk, eta handik Kantabriako Cartes herrira joan ziren. Santurik gabeko eliza batean egon ziren. Esnea ematen zuen behia kendu zieten soldaduek.
-
Aita Bilbotik Durangora bizikletan, nahiz eta ez jakin
Luis Irazola Zamalloa (1931) Durango
Bilbon zeudela jakin zuten Durangoko etxea errekisatu egin behar zietela. Orduan, aitak bizikleta bat hartu (ez zekien ibiltzen) eta Durangora itzuli zen. Auzoko emakume lotsagabe bat aurkitu zuen etxearen jabe egin nahian, eta airean bidali zuen. Denak itzuli zirenean, katua aurkitu zuten ate aurrean miauka.
-
Etxea errekisatu eta hil arte bertan bizi
Apin Urreta Solagaistua (1926) Durango
Gerrak bete-betean harrapatu zuten eta auzokoekin batera, buztarri eta etxeko gauzak hartuta, Karrantzara eta Torrelavegara joan ziren. Etxera bueltatzerakoan, beraien etxe bat (baserria barik, beste bat) errekisatuta izan zuten. Herrian gelditu ziren karlistek agintzen zuten herrian. Bere aitaginarreba gorria zelakoan, kartzelara sartu zuten. Etxea errekisatu ziena hil arte bizi izan zen bertan.
-
Bilbo hartu zutenekoa; Sollubeko frontea
Juan Martin Bermeosolo Gabiola (1925) Ea
Gerra garaian baserriak errekisatu egiten zituzten gorriek, gosea zegoen eta. Markinan geratuta egon zen frontea, 7 hilabetez. Bilbo inguruan nazionalek "cinturón de hierro" delakoa egin zuten, babesteko. Baina ez zuen balio izan, kostatik, aldamenetik sartu zirelako. Sollubeko frontea izugarria izan zen. Gorriek nazionalak aurrean hartu zituzten eta hegazkinen laguntzaz nazionalista ugari hil.
-
Soldaduek baserria hartu
Mari Karmen Gerrikabeitia Garramiola (1929) Etxebarria
Mari Karmenek sei-zazpi urte zituela etorri zen gerra. Gerra sasoian soldaduak sartu zitzaizkien etxera, eta alde egin behar izan zuten handik. Zuloeta baserria soldaduen kuartela izan zen denbora batez. Amaren senide batzuen baserrira joan zen familia. Han gau bat egin, eta, gero, Xemeingo sakristauaren etxean egon ziren sei hilabetean. Sakristaua beraien esne-bezeroa zen.