Ondasunen galera

• Abere guztiak kendu, osabaren artaldea izan ezik

  Benita Goikuria Egiluz (1930) Zeanuri

  Francoren tropak Zeanurin sartu zirenean, etxetik arrapaladan irten behar izan zuten abereak bertan utzita. Auzoko gizon batek Ipiñaburuko ganadu denak jaregin zituen hurrengo egunean. Euren baserriko ganaduak harrapatu eta hiltegira eraman ei zituzten handik laster Bilbora. Osabaren artaldea, berriz, salbatu zen. Aita etxera itzuli zenean, oilaloka bat bakarrik aurkitu zuen. Izarak eta horrelakoak ere harrapatu egin zizkieten.

• Aitaren bizargintzako tresnen historia

  Benita Goikuria Egiluz (1930) Zeanuri

  Aitaren bizargintzako tresnak baserrian geratu ziren arrapataka ihes egin zutenean. Benitaren ahizpa Villaron (Areatza) zegoen, neskame aberats-etxe batean. Egun batean, aleman batekin agertu zen motorrean Ubiden. Gero Gasteizera joan ziren aitarendako bizargintza-tresnak erostera. Pentsatzen du ugazaba aberatsaren ekimenez gertatu zela hori. Gero, jende askori mozten zion ilea, soldaduei ere bai.

• Ebakuazioan ganaduak etxetik atera behar

  Enrike Ardanza Odriozola (1928) Abadiño

  Gerra sasoian, ganaduak atera zituzten etxetik aitak eta seme bik. Lehenengo Zornotzara eraman zituzten eta gero Sopuertara. Sopuertan esnea saltzen zieten soldaduei, askotan urarekin nahastuta.

• Diru barik; kartzelako gutunak

  Andone Bidaguren Bilbao (1927) Gernika-Lumo

• Etxe barik alde batetik bestera

  Rafa Armendariz Gainza (1926) Gernika-Lumo

  Etxea erre zietenez, 6 urte pasatu zituzten Foruan; Tiloetako Martin Berasaluzeren etxean egon ziren gero, hilean 25 ogerleko errenta ordainduz. Azkenean, sindikatuko etxeak egin zituztenean, bertara joan ziren. Kaltzada egoitzara joan arte, bertan bizi izan zen.

• Errekisatutako etxeak

  Rafa Armendariz Gainza (1926) Gernika-Lumo

  Hainbat etxe errekisatu zituzten Gernikan: Seber Altuberen txaleta "Guardia de asalto" eta "Auxilio social" jartzeko, postetxerako beste bat, Elbira Iturrirena falangistentzat... Baserritar askori produktuak errekisatzen zizkieten.

• Gernikatik Belendizera alde egin behar

  Maria Luisa Olaeta Berrojaetxebarria (1926) Gernika-Lumo

  Don Tello kalean bizi zirenez, San Juan Ibarran jolasten zuten, eta karmeldarren ikastetxera joaten ziren. Bonbardaketan etxe barik gelditu ziren eta amaren jaiotetxera Belendizera (Arratzu) joan ziren.

• Etxea konfiskatzea

  Juanita Bidaurre Iraola (1928) Veronica Bidaurre Iraola (1937) Donostia

  Gerran jende askori konfiskatu zizkien etxea eta ondasunak.

• Ganadua errekisatu

  Cipriano Diaz de Mendibil Biteri (1924) Garbiñe Diaz de Mendibil Biteri (1932) Legutio

  Gerraostean, ganadua errekisatu zien.

• Soldaduek baserritarrei errekisatu

  Juan Padilla Arruabarrena (1924) Otxandio

  Gerrako soldaduak etxerik etxe joaten ziren jateko bila; eta, askotan, behia edo txerria ere kentzen zuten jan ahal izateko. Beraiei txerria errekisatu zieten. Aitak kapitainarekin egin zuen berba eta azkenean, txerria hil ostean, zati bat eman zieten beraiei.

• Gerraostea: beldurra nagusi

  Martina Alava Zumalakarregi (1922) Donostia

  Zumaian hilabete egin zuten. Trenik ez zegoen. Gerraostean beldurrez bizi ziren. Beraien eraikinean maistra errepublikar bat bizi zen; etxea hustu egin zuten, eta prezintatu. Euskaltzalea izatea aski zen etxea ixteko. Jende asko joan zen Donostiatik ihesi, kaitik baporeetan, Bilbo aldera...

• Gerratik bueltan etxerik eta lanik gabekoak

  Jose Luis Mendizabal Yarzabal (1935) Patxi Mendizabal Yarzabal (1927) Donostia

  Beraien familian ez zen inor joan borrokara Espainiako Gerra Zibilean. Asko etxe barik gelditu ziren, gerratik bueltan etxea hutsik aurkitu baitzuten. Beste askok lana ere galdu zuten, nagusiak ez baitzuen langilea berriro hartzeko derrigortasunik. Abertzale askok, "gorriek", etxebizitza lortzeko arazoak ere izan zituzten.

• Urrezko erlojua eta "Niño Jesusa" baratzean txikituta

  Joxe Pablo Aranzadi Urretabizkaia (1932) Donostia

  Gerra garaian Altzagara joan ziren etxekoak. Etxera bueltatu zirenean, etxean falta zitzaizkien hainbat gauza baratzean aurkitu zituzten txiki-txiki eginda; tartean, amak Mexikotik ekarritako urrezko erlojua eta amak debozioa zioen Pragako "Niño Jesusa".

• Aitaginarrebaren inprenta eta etxea gerran lapurtu zuten

  Miren Egaña Goya (1946) Donostia

  Bere aitaginarrebak gerra aurretik eraiki zuen elkarrizketa garaian bere etxea zena. Bertan zuen inprentako tailerra. Gerran etxean zuten guztia lapurtu zioten: igogailua, berogailuak, harraskak... Espainiako beste inprenta batzuetan egon ziren.

• Bonbardaketaren eguneko oroitzapenak

  Maria Iturbe () Gernika-Lumo

  Bonbardaketa eguna zelan bizi zuen kontatzen du. Su-bonbaz eta metrailadorez eraso zioten. Babeslekutik irten ostean, dena erreta eta hildakoen gorpu asko kalean zehar barreiatuta aurkitu zituzten. Etxe barik gelditu zirenez, baserri batera joan ziren.

• Kartzelatik Gatzagara itzulera

  Felipa Saturnina Berrostegieta Goiburu (1912) Leintz Gatzaga

  Kartzelatik irten zenean, Gatzagara itzuli eta beraien etxea beste batzuen esku zegoen. Etxea berreskuratzeko egin behar izan zituztenak.