Euskara eta politika

  • 1577 Euskararekiko mespretxua oroitzapen gogorrena

    Kontxita Beitia Oiarbide (1940) Donostia

    Hasierako urteetako oroitzapenik gogorrena euskararekiko zegoen mespretxua da. Ikastolako ikasleen aita batzuen atxiloketak ere gogorrak izan ziren. Ikastolen mugimenduak ez dauka atzera bueltarik Kontxitaren ustez.

  • 1577 Donostian eskolan hasita, euskara galdu

    Kontxita Beitia Oiarbide (1940) Donostia

    Hamar urterekin Donostiara joan zen teresatarren ikastetxera. Urte latzak izan ziren beretzat Donostiako haiek. "Correo" izeneko tren motel batean joan behar izaten zuen goizean goiz. Familiarekin denbora gutxi igarotzen zuen garai hartan eta euskara erabat galdu zuen.

  • 1577 Euskararekiko gorrotoa Donostiako ikastetxean

    Kontxita Beitia Oiarbide (1940) Donostia

    Donostiako ikastetxean euskararekiko gorrotoa nabaritzen zuen. Ez zuten sekula zigortu euskaraz egiteagatik baina esaten zutenak, irakasleek eta ikaskideek, eragin handia izan zuen beregan.

  • 1577 Euskara baztertu eta berreskuratu

    Kontxita Beitia Oiarbide (1940) Donostia

    Euskara baztertuz joan zen giroak baldintzatuta. Ikaskide gehiagok ere bizipen bera izan zutela jakin izan du gerora.

  • 1577 Bost ikaslerekin ikastola martxan

    Kontxita Beitia Oiarbide (1940) Donostia

    Bost ikaslerekin hasi zen. Bi orduko ikastaldia egiten zuten eta etxerako lan asko izaten zituzten. Oso talde txikiak ziren, jolaslekurik ez... Gizartea euskararen oso kontra zegoen. Apustu handia egin zuten gurasoek zein irakasleek.

  • Agote2 Euskaraz bataiatzeko istiluak

    Begoña Agote Martiarena (1923) Miren Arantzazu Agote Martiarena (1927) Donostia

    Euskarazko izenak jartzeko istiluak izan zituzten bataiatzerakoan. Miren Arantzazuren bataio egunean, apaizak jarritako traben ondorioz, beraien aitak etxera itzultzea erabaki zuen eta beste apaiz batekin bataiatu zen geroago. Pasai San Pedron jaio zen Miren Arantzazu, bere neba-arrebak, aldiz, Donostian.

  • Agote2 Hamar urterekin euskarazko dotrina irakasten

    Begoña Agote Martiarena (1923) Miren Arantzazu Agote Martiarena (1927) Donostia

    Dotrina ere erdaraz ikasi zuten. Begoñak hamar bat urte zituela, Pasai San Pedron dotrina euskaraz irakasten aritzen zen gainerako umeei maistrari lagunduz. Angeles Inda zen maistra. Euskaraz egitea galarazita zegoen, baina astean behin-edo elizara joaten ziren euskarazko dotrinara.

  • Agote2 Euskara eskolak emateko titulua

    Begoña Agote Martiarena (1923) Miren Arantzazu Agote Martiarena (1927) Donostia

    Jantzigintza ikastera joaten ziren etxe batera, baina gero ez zuten horretan jardun. Gero euskara irakasteko prestatu ziren eta horretan jardun zuten. Miren Arantzazuk Bilboko Deustuko hizkuntza eskola ofizialean atera zuen titulua eta Begoñak Donostian bertan. Mirenek Opuseko idazkaritza-ikasketxean eman zituen eskolak. Batzokian ere talde asko izan zituzten. Ezkondu aurretik hasi ziren lan horietan.

  • Arantxa Urretabizkaia H-zalea izateagatik, Egiako ikastolan lana ukatu

    Arantxa Urretabizkaia Bejarano (1947) Donostia

    Euskara batuaz harro dago. H-aren kontua oso mingarria izan zen. Ospitalea utzi zuen, Egiako ikastolan lan egiteko andereño gisa. Ikasturtea hasi aurretik deitu, eta esan zioten ezin zuela han lan egin, h-zalea zelako. Epaiketara eraman zituen.

  • Arantxa Urretabizkaia Lezoko ikastolan ere arazoak

    Arantxa Urretabizkaia Bejarano (1947) Donostia

    Lezoko ikastolan gertatu zitzaiona. Andereño lanetan hasi zen, eta baratze txiki bat jarri zuen umeekin. Handik ere bota egin zuten. Ikasle baten amak esan ziona. Amak kanpora joatea aholkatu zion, baina ez zen joan. Arestik esan ziona.

  • Irigoien Aitaren poemak; euskararen egoera Altzan

    Joan Mari Irigoien Aranberri (1948) Donostia

    Aitak poematxo batzuk idatzi zituen, batzuek kartzelan. Sonetoak. Oso fededuna zen. Euskaraz ere egiten zituen olerkiak, ezkontzetan irakurtzeko. Giro euskaldunak San Isidro auzoa egin zuten arte iraun zuen. 400-500 izatetik 30.000 izatera igaro ziren. Euskara zapalduta. Transmisioaren etena.

  • MirenEgana Euskaraz egitea galarazi arren, ikastola ireki zuen

    Miren Egaña Goya (1946) Donostia

    Gerrako umeekin Ingalaterrara joatearren, handik bueltan hamar urteko kartzela-zigorra ezarri zioten amari, baina ez zuen bete. Gerra aurretik ikastolako andereñoa izan arren, ezin izan zuen euskaraz jarraitu lanean erregimenak hori galarazi baitzuen. 'La Voz de España' egunkariak azalean ekarri zuen: "Se prohibe hablar en vasquence". Orduan Astigarragako Ergobia auzoan eskola bat zabaldu zuen eta gerora beste bat Martutenen. Eskola horiek berez erdaraz ziren, baina baserritarren sema-alabak zirenez, ez daki zenbaterainoko zein erdara hutsezkoa. Eskola hura itxi eta urte batzuetara beraien etxean jarri zuen euskarako eskola, 1951. urtean. Zalantzak izan zituen, baina Elixabete Maiztegik asko animatu zuen erabaki hori hartzerakoan. 1970. urtera arte aritu zen bertan, gaixotu zen arte.

  • MirenEgana Isilpeko ikastoletan 'Xabiertxo', 'Lehoikume', 'Martin Txilibitu', Txomin ikasle'...

    Miren Egaña Goya (1946) Donostia

    Bere amak 1951. urtean beraien etxean ireki zuen ikastola eta 1970. urtera arte izan zuen martxan. Zein liburu erabiltzen zituen azaltzen du. Maritxu Barriolak 'Xabiertxo' liburuaren bigarren edizioaren edizio klandestino bat egin zuen. 'Orixe'k idatzitako 'Lehoikume' ere lortu zuen. Bere amari ez zitzaion bat ere gustatzen 'Martin Txilibitu' liburua eta horren arrazoiak azaltzen ditu. 'Txomin ikasle' gerra aurreko liburua ere lortu zuen.

  • MirenEgana Elbira Zipitria, Felitxu Eraso eta Faustina ikastoletako andereñoak

    Miren Egaña Goya (1946) Donostia

    Bere ama gerra aurreko eta osteko ikastoletako andereñoa izan zen. Elbira Zipitriaren bideari beste hainbat andereñok ere jarraitu zien. Faustina (txikienak izaten zituen) eta Felitxu Eraso (Elbirarekin batera tandem bat osatzen zuen eta frantsesa ere ematen zuen) aipatzen ditu.

  • MirenEgana Euskarazko aditzaren paradigma ikasteko eskolak 1960. urtean

    Miren Egaña Goya (1946) Donostia

    Elbira Zipitriak 1960. urteko abuztuan andereñoentzako edo andereño izango zirenentzako gramatika eskolak eman zituen eta Miren han izan zen. Eskola horiek egin eta gero udaletxean antolatzen zituen Maria Dolores Agirreren eskoletan matrikulatu zen. Berez, adinagatik ezin zen matrikulatu, baina zaharragoa zela jarri eta onartu zuten. Aditzaren paradigma ikasi zuen bertan.

  • MirenEgana Irakasle eskolan euskarazko eskolak jaso zituzten

    Miren Egaña Goya (1946) Donostia

    60. hamarkada hasieran Donostiako irakasle-eskolan euskarazko eskolak jasotzeko aukera izan zuten. Lehendik alfabetatu xamarra zegoen, bere gelakideekin konparatuz gero oso alfabetatua. Bera donostiarra izanda, garai hartan arraroa zen euskaraz zekiela onartzea; izan ere, beldurrak eraginda, jendeak ez zuen onartzen publikoki. Euskarazko eskola haiek Milagros Bidegainek eman zizkien, momentu hartan Aldundiko liburutegiko arduraduna zena. 30 bat lagun apuntatu ziren.

  • MirenEgana Ikastola etxeko logelatik etxe azpiko lokal batera

    Miren Egaña Goya (1946) Donostia

    Euskarazko katedra atera duen lehen emakumea da Miren. 1970. urtean amak Karkizano kaleko ikastola bere esku utzi zuen eta Mirenek 1975. urtean itxi zuen. Amak utzi aurretik lortu zuten etxetik etxe azpiko lokal batera pasatzea ikastola. Lokal hartan askoz erosoagoa zeuden: bi gela zituzten, aulki luzeak zituzten, Euskal Herriko mapa zuten...

  • MirenEgana Karkizano kaleko ikastolara inspektore etorri zenekoa

    Miren Egaña Goya (1946) Donostia

    Beraien etxeko ikastola etxe azpiko lokal batean jarri ondoren, askoz erosoago zeuden han. Inspektorea joan zitzaien behin ikastolara, baina ez zuten arazorik izan. Bere amak Errepublika garaiko maistra titulua zuen eta inspektoreak Mireni ez zion eskatu berea momentu hartan. Inspektoreak garrantzia eman zion beraien lanari eta ez zioten trabarik jarri.

  • MirenEgana Amaren pedagogia

    Miren Egaña Goya (1946) Donostia

    Karkizano kaleko ikastolan, ikasgelak etxetik lokalera jaitsi eta gero, Euskal Herriko mapa zuten. Mapa horri garrantzia ematen zioten, beraiek etxean beti izan baitzuten Gipuzkoako mapa eta horri esker ongi ezagutzen zuen herri bakoitzaren kokapena. Umetan eskola frantsesetan ikasi zuten eta gurasoek mugaz bestaldetik frantsesezko komikiak ekartzen zizkieten zekiten frantsesa manten zezaten. Ikastolako umeekin ere pedagogia bera erabiltzen zuen eta kantuak eta otoitzak ere lantzen zituen. Bere amak EAJko abesbatzan abesten zuen eta Emakumeetako kide ere bazenez, han ikasitako abestiak irakasten zizkien. Jaunartzeko otoitzak lantzerakoan, Euskal Herriko ibaiak eta mendiak lantzen zituen amak, eta irakurtzen ikasterakoan umeak gai ziren toki horiek mapan kokatzeko.

  • MirenEgana Keinuz lagundutako abestiak

    Miren Egaña Goya (1946) Donostia

    Kantu asko kantatzen zituzten ikastolako umeekin. Horietako hainbat aipatzen ditu: 'Hain urrun etxe poxpolo', 'Zozoak galdu du mokoa'... Horietako asko keinuak eginez abesten zituzten.