Euskara eta politika

• Baserriko hizketa egiten zuelako, eskolan burla

  Maria Rosario Mujika Imaz (1934) Ordizia

  Txikitatik euskara zuen gogoko; eta, Ataungo baserrian denbora asko pasatzen zuenez, Ordiziara bueltatzean, barre egiten zioten baserritar hizkera omen zuela esanez. Anekdota bat kontatzen du.

• Euskararen egoera: zigorrak; debekuak

  Martzel Garitagoitia Arriaga (1922) Mallabia

  Amorotoko senide baten inguruko kontuak. Hileta-elizkizuna. Amuriza abade zegoen bertan eta orduan kontatutako istorioa (maistra euskaldun batek mutikotxo bati euskaraz hitz egitearren emandako astindua).

• "Bar Ongi Etorri" "Bar" soila bihurtu zenekoa

  Kontxita Zaldua Zabala (1924) Urnieta

  Osaba-izebek taberna zuten, "Bar Ongi Etorri" izena, eta gerra igaro zenean Francozaleek "Ongi Etorri" ezabatu zuten euskarazkoa zelako. "Bar" geratu zen soilik. Eurei ez zieten euskaraz egitea galarazten, ez zekiten erdararik eta.

• Berriro etxera

  Kontxa Intxausti Peña (1919) Ormaiztegi

  Osaba etxera joan zenean, dena hustuta zegoen, dena eraman zieten. Herriko lagunek lagundu egin zieten, eta gauza batzuk eman zizkieten; beste batzuk erosi egin zituzten. Donostiako Beñaran enpresarentzat egin zuen lan Kontxak. Familiako guztiak pixkanaka elkartu ziren berriro etxean.

• Sozidadeak Eibarren

  Arnaldo Bolumburu Inza (1933) Eibar

  Soziedadeak Eibarren. Gerra ostian hasi ziren. Lehelengoa, Kerizpia baino lehenago, "Kurdin-Club". Zezenbiden, beste bat egon zen. Ego-Gain; Tariña... Gero ta gehiago. 10 urtean perretxikoak moduan irten ziran. Boom bat izan zan.

• Hizkuntzaren egoera Francoren garaian

  Mercedes Telleria Izaguirre (1913) Eibar

  Euskararen egoera Francoren garaian. “Hable en Cristiano”. Norbere nortasuna ezin da hain erraz ahaztu. Eibarko euskara, ona. Amandreak euskarazko liburuak zituen. Amaren inguruko kontakizunak (Madrilgo egonaldia...).

• Ikasketak euskaraz edo gazteleraz egiteko aukera

  Iñaki Murua Arregi (1926) Zarautz

  Gerra aurretik, La Sallera joaten ziren haurren gurasoei seme-alaben ikasketak euskaraz edo gazteleraz egiteko aukera ematen zitzaien.

• Familia osoak izen euskaldunak

  Aintzane Telleria Madariaga (1931) Bermeo

  Izen euskaldunak izan dituzte familian. Politxeneri "Poliparka" esaten ei zioten mojek. Aintzaneri, berriz, "Gloria". Familiako izenak esaten ditu banan-banan. Horietako bitxiena "Eragone".

• Aintzane deitzeagatik, egurra

  Aintzane Telleria Madariaga (1931) Bermeo

  Moja Karmelitetan ikasi zuen. Oso diktadoreak ei ziren. "Gloria" deitzen zioten eta ez zuen kasurik egiten, bera Aintzane delako; horregatik, mimenkada ederrak jaso zituen. Ordaintzen zuten ikasleak eta ez zutenak zeuden, eta azken horiek zabaldu behar izaten zuten bekorotza mojen baratzean.

• Lorea izena

  Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

  Lorea izena zergatik jarri zioten azaltzen du. Frankismo denboran, Flora esaten omen zioten.

• Miren Karmele izenaren inguruko gorabeherak

  Karmele Elola Aranburu (1924) Zarautz

  Beti Karmele izan da, baina eskolan Maria del Carmen deitzen hasi zitzaizkion. Bataioaren inguruko gorabeherak; ez zieten Miren Karmele izena jartzen utzi nahi. Herriko hainbat istorio. Aitona-amonak ez zituen ezagutu.

• Bertsolarien gaiak gobernuak jartzen zituen

  Txomin Garmendia Galarza (1934) Berrobi

  Garai batean bertsolaritzan politika asko sartzen zen, eta, hori eragozteko, Espainiako gobernua gaiak jartzen hasi zen. Zigorrik ez diote inoiz jarri, baina larrialdiak pasa ditu abestutakoarengatik. Lazkao Txikirekin gertatutako pasadizoa.

• Eskola erdaraz

  Julian Garitano Alberdi (1931) Antzuola

  Eskola handira pasatu zen gero, herriko eskolara. Eskolak erdaraz, eta maisuak ere erdaldunak. Guillermo Jimenez maisua. Maristetan ere ibili zen; han zigorrak jartzen zituzten euskaraz egiteagatik.

• Berdintasunean hezitakoa

  Arantxa Lasa Maiztegi (1925) Soraluze

  Gurasoek lau seme eta alaba bakarra berdintasunean hasi zituzten. Horregatik jarraitu zuen ikasten Arantxak. Garai hartan neskak etxeko lanetarako prestatzea zen ohitura. Bulego batean hasi zen lanean, eta arratsaldez Eibarko akademia batean ikasten zuen. Lanean eta ikasten jarraitzen zuen.

• Eskolan instrukzio militarra

  Joakin Ezpeleta Agirrebengoa (1934) Oñati

  Zurezko fusilak hartuta, instrukzioa irakasten zieten mojek eskolan. Mojetan ez, baina maristek zigortu egiten zituzten euskaraz mintzatzeagatik. Zigorrok azaltzen ditu Joakinek.

• Eskolan egurra moztu eta euskarazko liburuak erretzeko agindu guardia zibilak

  Esteban Elorza Aranburu (1928) Hernani

  Eskolan egurra mozten aritzen ziren eskolarako eta maistrarentzat. Hasiera batean euskarazko liburuak erabiltzen zituzten doktrinarako, baina guardia zibilak etorri eta liburu haiek denak erre zituzten. Orduan gaztelaniazko liburuak erabiltzen hasi ziren.

• Eskolan jasotzen zuten tratu txarra

  Juan Jose Markaide Etxabe (1935) Pako Olazabal Iruretagoiena (1936) Zarautz

  Eskolako "diktadoak". Hirugarren errepasoa elkarri egiten zioten ikasleek eta hutsen bat egonez gero masailekoa eman. Eskolan ematen zieten tratua. Makilarekin jotzen zituzten eskolan esku puntetan.

• Gerra bukatzean, kolegiora

  Esteban Garciarena Belaunzaran (1929) Berastegi

  Gerra bukatu zenean, kolegiora joan zen. Orduan ezin izaten zuten kolegiotik maiz itzuli etxera. Sufritzen ikasi zuen kolegioan.

• Marianistetan erdaraz

  Imanol Larrea Aranguren (1934) Donostia

  Marianistetan dena erdaraz, eta ikasle euskaldunen artean ere erdaraz aritzen ziren. Maisu euskaldunik ez, jatorri frantsesekoa zen eskola. Uniformerik ez, baina gorbatarekin. Ez zen Cara al Sol kantatzen; eskola txikian halakoak gehiago, baina asko ere ez.

• Eskola egunez eta gauez

  Florentino Lamariano Agirre (1933) Antzuola

  Eskolan sei urterekin hasi zen, nazionaletan. Erdaldunak ziren maisuak. 12 urte arte ibili zen. Cara al Sol kantatzen zuten, eta Koroso aldera joan, eta gerrara jolasten zuten maisuekin. Gaueko eskolan ibili zen, maisuarekin, 14-15 urterekin.