Euskara eta politika

  • 1356 Don Bonifacio abadea

    Pedro Urteaga Arregi (1931) Aretxabaleta

    Don Bonifacio maisua oso erdaltzalea zen. Ikasleak zigortu egiten zituzten euskaraz egiteagatik. Maisuak Francoren argazkia eta Espainiako bandera jarri zituen ikasgelan. Francoren zalea eta Juan XXIII.aren aurkakoa izan zen.

  • Jasone Gorroño Euskal kontzientzia piztuta, euskaraz egiteko erabakia

    Jasone Gorroño Aldai (1954) Aretxabaleta

    Jasonek eta lagun batzuek euskararen aldeko hautu kontzientea egin zuten gaztetan, euskal kontzientzia pizten hasi zitzaienean. Aitak Aberri Egunean ikurrina zuen postaltxo bat jartzen zuen urtero irratiaren ondoan eta sestra sortzen zen etxean. Behin lagun batek azaldu zion hura zela euskaldunen bandera. Bilerak egiten eta kontzientzia politikoa hartzen hasi ziren pixkanaka.

  • Jasone Gorroño Euskarazko alfabetatze-eskolak ikastetxeetan

    Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

    Ikastola publiko bihurtu zen 1994an eta ikastolako lehenengo mailetako umeak Kurtzebarri ikastetxekoekin nahastu ziren. Bi eredu zeuden artean, B eta D. Aurretik, euskarazko alfabetatze-eskolak eman ziren ikastetxeetan, eskola orduetatik kanpo. Jasone aritu zen eskolak ematen `Euskalduntzen´ liburuarekin. Aretxabaletan arazorik ez, nahiz eta zenbaitek gogoko ez izan; Eskoriatzan, berriz, gaizki ikusita zeuden eskola horiek, euskararen kontrako jarrera zuen jendea zegoelako.

  • 270 Doktrinaren garrantzia

    Bixente Pagoaga Gallastegi (1946) Arrasate

    Eskola kontuak. Bi eskola desberdin, bata neskentzat eta bestea mutilentzat. Bost-sei urterekin hasten ziren eskolan. Garrantzi gehien zuena, doktrina ikastea. Maisu-maistren inguruko gorabeherak. Eskola erdaraz eman zuten.

  • 270 Hezkuntza gerraostean

    Bixente Pagoaga Gallastegi (1946) Arrasate

    Eskola kontuak. Eskolan bandera espainiarra zegoen eta egunean lau aldiz kutsu politiko handia zuten erdarazko kantak abestu behar izaten zituzten derrigorrez.

  • 91 Gerra ostean eskolan abesten zituztenak

    Jose Iria Orue (1928) Encarna Orobengoa Orue (1933) Teodora Ugarte Orue (1934) Arrasate

    Gerra ostean, Cara al Sol, Gloria, Por Dios por la patria... ikasi zituzten. Eskua altzatuta eta zutik abestu behar izaten zituzten.

  • 100 Eskola erdaraz; euskararen erabilera zigortua

    Ana Mari Axpe Elejalde (1946) Arrasate

    Eskola erdaraz ematen zuten. Jolas-orduan euskaraz eginez gero, zigorra. Irakasleak.

  • 1426 Gerraostean euskara baztertu

    Joxe Arriaran Aranburu (1926) Arrasate

    Gerrarekin ikastolak kendu eta eskoletan euskaraz mintzatzea debekatu zuten. Maisuak jartzen zizkien zigorrak gogoan ditu Joxek.

  • Elbira Berriotxoa Munoa Mesedetako mojetan ikasia

    Elbira Berriotxoa Muñoa (1925) Arrasate

    Lau-bost urte zituela hasi zen "merzedarietako" eskolan, eta 15 urtera arte ibili zen bertan. Valladolideko moja batekin ikasi zuen gaztelaniaz hitz egiten. Asko kostatu zitzaion gaztelaniaz hitz egiten ikastea; euskaldunak gutxietsi egiten zituzten. Zigortu egiten zituzten.

  • Elbira Berriotxoa Munoa Eskolako oroitzapenak

    Elbira Berriotxoa Muñoa (1925) Arrasate

    Eskola garaiko oroitzapen onak ditu. Lagun onak egin zituen. Ikasgelan, 40 neska inguru ziren, eta moja "pixka bat gogorra" omen zen. Historia sakratua ikasten zuten. Eskolan, moja erdalduna jarri zien erdaraz irakasteko. Elbirak ez zekien gaztelaniaz hitz egiten; lezioa galdetutakoan euskaraz esanez gero, irakasleak iraindu egiten zituen.

  • Elbira Berriotxoa Munoa Amak erdararik ez; aitak, bai

    Elbira Berriotxoa Muñoa (1925) Arrasate

    Elbiraren amak ez zekien gaztelaniaz hitz egiten. Behinola, amak militar bati euskaraz egin zionekoa kontatzen du. Aitak, berriz, bazekien gaztelaniaz. Aita osaba etxegile batekin lanean ibili zen kanpoan, eta horrela ikasi omen zuen.

  • Garbiñe aperribai Purificacion deitzen zioten gerraostean eskolan

    Garbiñe Aperribai Larrañaga (1932) Arrasate

    Gerraostean gurasoak lanera bueltatu ziren eta bera eskolara, baina dena gazteleraz. Garbiñeri Purificicación deitzen zioten baina berak ez zuen kasorik egiten. Eskolako mojek arratsaldetan ospitalean lan egiten zuten.

  • Tomas Garai Euskaraz egiteagatik zigortuak

    Tomas Garai Marcaide (1949) Arrasate

    Frankismoan, hizkuntzaren gaineko menpekotasuna. Euskal folklorea gaztelaniara itzultzen zen. Euskaraz hitz egiteagatik eskolan jasan dituen zigorrak. "Rubio" koadernoekin gaztelaniaz ikasten.

  • Bernardo Atxaga Xabier Quintana, alfabetatze-eskolak eta hitzaldiak

    Joxe Irazu Garmendia (1951) Asteasu

    Bilbon alfabetatu zen euskaraz. Xabier Quintanak eragin handia izan zuen berarengan; eragilea zela dio. Orduko bizipenak kontatzen ditu. Hizkuntzarekin batera, kulturari lotutako hitzaldiak antolatzen zituzten Quintanak eta bere kideek. Lopategi eta Landart joan zirenekoak kontatzen ditu.

  • Bernardo Atxaga Ume biri euskara eskolak ematen

    Joxe Irazu Garmendia (1951) Asteasu

    Rosa Rozadilla izeneko emakume batek lana eskaini zion; bi ume zaharrenen tutore lanak egin zituen, ikastolarako sarbidea lortu zezaten. Ondoren institutuan lan egin zuen bi urtez eta gero Bartzelonara joan zen.

  • Martina Arraztio Saralegi Apaizaren zigorrak

    Martina Arraztio Saralegi (1926) Ataun

    Apaizak egunero harri kozkorren gainean jarrarazten zituen belauniko, euskaraz egiteagatik. Gogoan du eskolan zegoela, bi gizonek ikurrinari su eman ziotenekoa. Doktrina esaterakoan hanka sartu zuenez, zaplaztekoa eman zion apaizak.

  • Juliana Begiristain Eskolara tarteka

    Juliana Begiristain Auzmendi (1928) Ataun

    Familia oso handiak ziren lehen eta ezin eskolara egunero joan, etxean lana izaten zutelako. Maistra Irene zen, Tolosakoa, erdalduna. Euskaraz eginez gero, jo egiten zituen maistrak eskuan.

  • Joxe Bikuña Agirre Euskara eta euskal kultura debekatuak

    Joxe Bikuña Agirre (1935) Ataun

    Frankismoan euskara eta euskal kultura debekatua zegoen. Gaztelaniaz hitz egin behar zenez, Arabara ikastera joaten zirenak bazeuden.

  • Joxe Bikuña Agirre Ataungo Ikastolaren sorrera

    Joxe Bikuña Agirre (1935) Ataun

    Ataungo Ikastolaren sorreran Jaxinto izeneko apaiz batek asko lagundu zuen. Hamabi haurrekin hasi zen ikastola, oilategi izandako eraikin batean. Dirua gurasoek ipini behar izan zuten eta ikastolak ez zuenez ofizialtasunik, haurrek ez zeukaten eskolako kartillarik. Gaur egun, herri eskola da, publikoa.

  • Arantxa Aizpurua Euskaraz hitz egiteagatik mehatxatua eta kritikatua

    Arantxa Aizpurua Gaztelu (1942) Ataun

    Gasteizera joan zeneko oroitzapen txarrak ditu Arantxak, dena gaztelaniaz zelako. Euskaldunak zirenak elkarrekin egoten saiatzen ziren. Euskaraz hitz egiteagatik mehatxatu zuen bizilaguna gogoratzen du.