Euskara eta politika
-
Ezkutuan "Gora Euzkadi" abesten
Jose Agustin Amonarriz Otaegi (1927) Anoeta
Gerraosteko euskal giroa. "Gora Euzkadi bizi bedi..." kanta abesten zuten ezkutuan. Abestiaren letra. Errepublikanoek beste kanta batzuk zituzten. Zerbait mugitu zen, baina Tolosa oso erdaldunduta zegoen. Kosta zitzaion buelta ematea, baina ikastolari esker lortu zen.
-
Lantegietan hartu zuen indarra euskarak
Jose Agustin Amonarriz Otaegi (1927) Anoeta
Gerraosteko helburua: euskara berreskuratzea. Lantegietan hartu zuen indarra euskarak. Lantegi gehienetako nagusiak euskaldunak ziren eta lanera etorritako asko ere euskaldunak, inguruetako baserritarrak.
-
Baserriko eta kaleko umeak eskolan
Kontxita Anduaga Lamariano (1923) Luis Anduaga Lamariano (1922) Cecilia Kortabarria Araiztegi (1928) Antzuola
Baserriko eta kaleko umeak eskolan. Gerraosteko egoera.
-
Zigorrak eskolan
Kontxita Anduaga Lamariano (1923) Cecilia Kortabarria Araiztegi (1928) Antzuola
Zigorrak eskolan. Euskararen inguruko debekuak. Cara al Sol.
-
Eskolako eta kongregazioko zigorrak
Begoña Olabarria Zabalo (1928) Antzuola
Isuna ekiditeko, batak besteari egiten zizkion gaiztakeriak azaltzen dizkigu. Hijas de María kongregazioko kide izan zen Begoña. Mutilekin dantza lotuta egitea debekatuta zuten.
-
Eskola erdaraz
Julian Garitano Alberdi (1931) Antzuola
Eskola handira pasatu zen gero, herriko eskolara. Eskolak erdaraz, eta maisuak ere erdaldunak. Guillermo Jimenez maisua. Maristetan ere ibili zen; han zigorrak jartzen zituzten euskaraz egiteagatik.
-
Eskola egunez eta gauez
Florentino Lamariano Agirre (1933) Antzuola
Eskolan sei urterekin hasi zen, nazionaletan. Erdaldunak ziren maisuak. 12 urte arte ibili zen. Cara al Sol kantatzen zuten, eta Koroso aldera joan, eta gerrara jolasten zuten maisuekin. Gaueko eskolan ibili zen, maisuarekin, 14-15 urterekin.
-
Gaueko eskolak
Florentino Lamariano Agirre (1933) Antzuola
Gaueko eskolara baserriko jende asko joaten zen. Eskola partikularrak. Lehenengo eskolan doktrina, gimnasia eta instrukzioa. Irakurtzen ere bai, baina idazten gero ikasi zuen gehiago. Neguan bakarrik izaten ziren, iluntzean ordu pare bat.
-
Instrukzioa eskolan
Florentino Lamariano Agirre (1933) Antzuola
Soldadu zihoazen mutilei instrukzioa erakusten zien maisuak, pilotalekuan. Instrukzioa erakusten zieten eskolan ere, Cara al Sol kantatu eta desfilea ere egiten zuten.
-
Eskolan euskaraz egiten zuenari kordoia
Asunzion Kortabarria Gabilondo (1932) Antzuola
Maistrak dena egiten zien erdaraz, galarazita zegoen euskaraz egitea. Kordoi bat jartzen zien lepotik zintzilik eta aste bukaeran hori zuenak zertxobait ordaindu behar ziaten zuen. Kaletarrak eurak baino azkarragoak ei ziren, eta euskaraz eginarazten zien nahita.
-
Txapela erantsi beharra; eskolan euskararik ez
Mahai-ingurua Antzuolan 1 () Antzuola
Abade baten aurretik pasatzerakoan txapela erantsi eta "Ave María Purísima" esan behar izaten zen. Albaitariaren eta medikuaren aurrean ere erantsi behar izaten zen txapela. Eskolan zein maristetan euskaraz egiteagatik arazoak.
-
Falangea eta ikuskatzaileak eskolan
Edurne Galartza (1914) Antzuola
Behin falangekoak Antzuolako eskolara bisita egiten zioten umeek dagokiena ikasi zuten ziurtatzeko. Gerora inspekziokoak pasatzen ziren.
-
Antzuolako lehenengo euskara-irakaslea
Edurne Galartza (1914) Antzuola
Antzuolan jende askorentzat Edurne izan da lehenengo euskara-irakaslea. Edurnek bere kontura ikasi zuen euskaraz idazten eta irakurtzen, Donostian bizi zela.
-
Eskolara gutxitan, kaletarrak baxuagotzat hartu
Karmen Irizar Aranguren (1948) Genaro Laskurain Lete (1942) Antzuola
Karmen noizean behin joaten zen eskolara, lehenengo baserriko lanak ziren. Eskolan erdaraz egin behar izaten zutela dio Genarok, eta gaizki eginez gero, zigorra. Baserritarrak baxuago ikustearena hortik ere etor daitekeela dio Genarok.
-
Eskolan erdaraz ikasi behar
Jose Ramon Jauregi Guridi (1960) Jaime Larrea Aranguren (1960) Antzuola
Erdaraz egiten zuten eskolan. Bost urterekin eskolan hasi eta ez zekiten erdaraz, eta irakasleak ere ez euskaraz, baina zigortu egiten zituen. Jose Ramonek, batzuetan, alde egiten zuen eskolatik ulertzen ez zuenean.
-
Eskolan hasi eta erdaraz jakin ez
Mila Etxezarreta Agirre (1957) Joxe Mari Mendizabal Lete (1955) Antzuola
Joxe Marirentzat oso gogorra izan zen eskolan hastea, erdaraz ez zekiten eta. Besteek egindakoagatik zigor bera jasotzen zuenez, bera ere okerkerietan ibiltzen zen. Mutilak zigortu egiten zituzten nesken gelan. Mila bost urterekin hasi zen eskolan, bidea ikasteko. "Idiota" izan zen erdaraz ikasi zuen lehen hitza. Edurne zuten maistra eta ez zituen zigortzen euskaraz egiteagatik. Eskolari gorrotoa eta beldurra zion Joxe Marik.
-
Instrukzio militarra eskolan
Patxi Elejalde Plazaola (1930) Aramaio
Azkoaga auzoko eskolan gerraostean hasi zen, Valladolideko maisu batekin. Astean birritan, instrukzio-saioak izaten zituzten eskola ordutan. Gau-eskolara ere joan zen auzoko abadea, don Felipe Tolosa, maisu zela.
-
Neska-mutilak aparte eskolan
Rufina Astola Nafarrate (1929) Aramaio
Eskolara joaterik ez zuenean, gauez etxean jasotzen zuen ordubeteko eskola-partikularra. Neska-mutilek aparte ikasten zuten eskolan. Jolas-orduak ere ezberdinak zituzten. Maisu-maistrak senar-emazteak ziren.
-
Jazbana herriko plazan
Domeke Elexpuru Altube (1919) Aramaio
Euskal dantzaria izan zen Domeke gaztetan. Aramaiotik kanpo ere joaten ziren dantza taldekoak dantzatzera. Gogoan dauka omenaldi batean Bedoñara eta Alderdi Egun batean Gasteizera joan zela talde osoa dantzara. 12-14 urte izango zituen orduan. Egun seinalatuetan jazbanak jotzen zuen herriko plazan. Soinu-jotzailea igandero egoten zen.
-
Lurren ustiaketa
Felix Elorza Loidi (1936) Aramaio
Soroan garia jaso eta gero "artaria" eta trailuarekin landu eta arbia ereiten zuten. Batzuetan ez zuten izaten nahiko sats, eta arbia ez zen ondo hazten. Baserriko lurrak bi zatitan banatzen zituzten, txandaka artoa eta garia ereiteko. Lurrak larregi ustiatzen zituzten, eta emateko zuten ia guztia xurgatzen zioten. Ez omen zuten nahikoa sats etxeko soroentzako, baina urteetako ohiturari jarraituz, nola edo hala terreno guztiak ereiten zituzten.