Euskara eta politika

  • Antoon Erkizia Ez Dok Amairu eta Pantxoa eta Peioren pasadizoa

    Antton Erkizia Almandoz (1951) Lesaka

    Jaialdi aunitz egin ziren Lesakan Ez Dok Amairurekin. Batzuek esperientzia ona izan zuten, bertze batzuek txarra. Adibidez, Pantxoa eta Peio behin jaialdi batera Lesakarat joan behar zirelarik, kontrol batean gelditu eta hagitz berandu ailegatu ziren. Kontzertua akabatuta, frontoitik atera zirelarik atxilotu egin zituzten. Biharamunean, mugan askatu zituzten. Jaialdi haiek lan handia ematen zuten baina sortzen zuten giroak merezi zuen.

  • Belen Arrondo Dendetan euskeraz egiten zen

    Belen Arrondo Odriozola (1947) Bergara

    Frankismoan, lagun baten amari guardia zibilak atentzioa deitzen zion astoari euskaraz egiteagatik. Belenek etxean beti egin du euskaraz. Dendara joaten zenean, euskaraz egiten zuen ere.

  • Maistrak negarrez bukatu zuen eguna

    Bergara

    Mertxe eskolan hasi zenean, ez zekien gaztelaniaz hitz egiten eta asko zigortzen zioten. Maistra markinarra zen eta nahiz eta eskolak gaztelaniaz izan, apaizarekin doktrina euskaraz ikasten zutenez, maistrak ere uzten zien euskaraz errepasatzen. Egun batean, behatzaileak harrapatu zien eta maistrak negarrez bukatu zuen, bota zioten errietarengatik.

  • Patxi Berraondo Batxilergoan, nazioarekiko espiritua sustatzeko formakuntza

    Patxi Berraondo Juaristi (1947) Bergara

    Patxi, Bergarako eskola nazionaletan ibili zen umetan. Don Ignazio Zabala izan zuten irakasle eta inoiz ez zieten kanta frankistarik erakutsi. Batxilergoa, ordea, Lasa jatetxearen parean zegoen akademian egin zuen. Bertan, beste irakasgai batzuen artean, "Formación del espíritu nacional" ikasten zuten: frankismoaren inguruko kontuak, abestiak... Donostian egin behar izaten zuten azterketa urtean behin.

  • Patxi Berraondo Bergarako lehenego ikastolako gela

    Patxi Berraondo Juaristi (1947) Bergara

    1957. urte inguruan, Patxik batxilergoa akademian egiten zuen bitartean, eraikin berdinean hasi zen Bergarako ikastola martxan, Arrasateko andereño baten ezkutik.

  • Pedro Garitano Nemesio Etxanez abade euskaltzalea

    Pedro Garitano Laskurain (1936) Bergara

    Don Serafin Esnaola eta Don Nemesio Etxaniz abadeak gogoratzen ditu. Biak zigortuta eraman zituzten Bergarara apaiz bezala. Nemesioren kasuan, ez zuen soldatarik eta etxe batetik bestera ibiltzen zen ostatu bila. Antzerkiak idazten zituen eta baita kantak euskarara itzuli ere. Eskolan, mutikoei izena itzultzen zien ere.

  • Pedro Garitano Serafin Esnaola abadea

    Pedro Garitano Laskurain (1936) Bergara

    Serafin Esnaola abadea, Bergarara zigortuta heldu zen. San Antonioko kapilatxoa zeukan bere ardurapean eta mutikoak mendira eramaten zituen, bertan natura erakusteko. Euskal literatura ere irakasten zien. Gazte asko bere inguruan ibiltzen ziren eta oso maitatua zen, nahiz eta oso kontrolatuta egoten zen poliziarengatik. Itxura denez, Jose Antonio Agirreren hileta berak egin zuen. Bideokamera bat ere bazuen eta pelikulak grabatzen zituzten. Serafinekin hazi ziren haur eta gazteak, oso belaunaldia ona direla uste du Pedrok.

  • Jexux Aizpurua Oargi-Traskaeta elkarteaz

    Jexux Aizpurua Barandiaran (1951) Jon Aizpurua Barandiaran (1958) Ataun

    Oargi-Troskaeta elkarteari buruz ari dira. 1981ean zenbat ekintza antolatu zituzten azaltzen dute. Antolatzeko eta ekintzarako indar handia zegoela diote. Frankismoan kultura baliatzen zuten gauzak antolatzeko eta zirrikitu bila ibiltzen ziren.

  • Jexux Aizpurua Bertso zaharrak zentsoreentzat

    Jexux Aizpurua Barandiaran (1951) Jon Aizpurua Barandiaran (1958) Ataun

    Bertsolari eta kantariek abestu behar zutenaren berri eman behar izaten zuten aurrez antolatzaileek. Bertso zaharrak bidaltzen zituzten, erdaratuta, zentsoreek onartzeko.

  • 1148 Euskaraz berba egiteko beldur

    Maria Garate Zabala (1910) Markina-Xemein

    Euskaraz berba egitearren izaten zituzten traba eta arazoei buruz dihardu pasarte honetan.

  • 101 Euskararen egoera hezkuntzan: debekuak

    Enrike Mugarza Idarraga (1932) Mallabia

    Eskolan euskaraz hitz egitearren zigorra. Lagunartean eta etxean beti euskaraz. Hizkuntzaren erabilera. Erdara jakitearen garrantzia. Arabara erdara ikastera soldadutzara joan aurretik.

  • Jose Luis Elkoro Euskararen eta ikastolaren aldeko apustua

    Jose Luis Elkoro Unamuno (1935) Bergara

    Beti izan da oso mendizalea. Pol-pol mendizale elkartearekin asko joaten zen mendira. Frankismo sasoia zen eta denborarekin politikaz hitz egiten hasi ziren. Berak 5-6 urteko semea zuen eta ikastolak bultzatzeko lanean hasi zen. Ardura ere bazuten, jendeak esaten zuelako, ikastolak lizentziarik ez zuenez, han ikasitakoak ez zuela balioko. Hala ere, euskararen aldeko apustua egin zuten eta semea Bergarako lehenengo ikastolan hasi zen.

  • Jose Luis Elkoro Bi ikastola Bergaran: Konbenio kalekoa eta Batzoki zaharrekoa

    Jose Luis Elkoro Unamuno (1935) Bergara

    Garai batean, Aranzadi sortu aurretik, bi ikastola egon ziren Bergaran: Konbenio kalekoa eta Batzoki zaharrekoa. Batzokiko ikastolatik Amilibiaren akademiara pasatzen ziren ikasleak. Akademiaren lizentzia baliatu zuten ikastolarentzat.

  • Jose Luis Elkoro Jaialdietarako Gobernu Zibilaren baimena behar

    Jose Luis Elkoro Unamuno (1935) Bergara

    Jaialdiak antolatzeko, Donostiako Gobernu Zibilaren baimena behar izaten zen. Bera joaten zen, Udaleko zinegotzi izan zen sasoian. Bertsolariek zer kantatu behar zuten idatziz jartzeko eskatzen zieten.

  • Jose Luis Elkoro Ikastolarentzat gelak egokitzeko, diru eskatzen zuten Madrilen

    Jose Luis Elkoro Unamuno (1935) Bergara

    Bergarako Seminarioan Aranzadi ikastolarentzat gelak prestatzen hasi zirenean, obra batzuk egin beharra zegoen eta diru-laguntzak eskatzen zituzten Madrilen. Jose Mari Larrañaga aparejadoreak egindako proiektua eta aurrekontua aurkezten zituzten, dirua jasotzeko. Antza denez, Espainiako beste leku batzuetatik ez zuten eskolak egokitzeko dirurik eskatzen eta Gobernukoei amorrua ematen zien horrek.

  • Jose Luis Elkoro Burgosko idazkaria urte luzez Bergarako Udalean

    Jose Luis Elkoro Unamuno (1935) Bergara

    Jose Luis alkate egon zen sasoian, idazkariaren papera garrantzitsua zen. Idazkaria Burgosetik zetorrela jakitean, hori saihesten ahalegindu ziren, baina ez zuten lortu. Udalean dena gaztelaniaz egiten zen eta berak asko sufritzen zuen horrekin. Andereño batekin hitz egin eta behintzat aktak euskaratzea lortu zuen. Idazkari lana egiteko pertsona euskaldun bat jarri zuten, baina ez zuen lanbidea ezagutzen, artean ez zegoelako idazkari euskaldunik. Udaleko langileak ondoen ezagutzen zituen Donato Gallastegi jarri zuten hari laguntzen, baina hala ere ezin. Urte luzez egon zen idazkari erdalduna, harik eta Donostiara joan zen arte.

  • Jose Luis Elkoro Euskaltzaindiaren VIII.en kongresua Bergaran

    Jose Luis Elkoro Unamuno (1935) Bergara

    Euskaltzaindiaren VIII.en kongresua Bergaran egin zen, UNEDen. Mitxelena, Villasante, Laffitte, Txilardegi... eta orduko euskaltzain garrantzitsuenak bildu ziren astebetez. Jose Luisek eman zion kongresuari hasiera eta amaiera, alkate gisa. Udaletxeko balkoian ikurrina jarri zuen, kongresuak iraun zuen bitartean. Espainiako banderarik ez zuen jarri eta hori debekatuta zegoen, baina ez zen ezer gertatu. Euskara batua kongresu horretan onartu zela dio, baina askotan ez dela aipatzen arrazoi politikoengatik.

  • Jesus bilbao Karlos Santamariarekin eta Rikardo Arrregirekin bilera, ikastolako auzi bat konpontzeko

    Jesus Bilbao Aizpiri (1940) Elgoibar

    Elgoibarko ikastolari elizak eman zion babesa sorreran. Lehenengo irakaslea Itziar Ajuria izan zen. Ondoren hasi ziren irakasle gazteek politikarekiko lotura handiagoa zuten eta gurasoei kezka piztu zitzaien, batez ere irakasle batekin. Guraso eta irakasleen arteko borroka zegoen, irakasleek euren arabera zehaztu nahi zutelako irakaskuntza. Orduan, Felix Etxeberriak bilera batera deitu zuen Jesus, Barrutiarenera. Lazaro Unzuetaren bitartez kontaktatu zuen Karlos Santamaria eta Rikardo Arregi etorri ziren bilera horretara. Guraso eta irakasleekin bildu ziren geroago eta hitzaldi baten bidez Rikardo Arregik garbi utzi zuen gurasoek izan behar zutela indar handiagoa. Rikardo Arregiren inguruko kontuak: "Zeruko Argia"ko artikuluak, heriotza, historikoki izan duen garrantzia...

  • Lourdes Sistiaga Lehenengo ikastolen sorrera

    Lourdes Sistiaga Lujanbio (1945) Pasaia

    Ikastolaren sorrera. Antxon Kontxi Beitia andereñoak ikastola sortu zuen, bere etxean. Nekane izeneko bat joan zitzaion laguntzaile bezala. Gero beste tokietan hasi ziren, sanjuanen ere bai. Herrerakoekin elkartzen ziren. Imanol Urbietaren abestiak erabiltzen zituzten. Ipuinak eta jostailuak asmatzen (makarroiekin, egutegiekin...). Folioak nola egiten zituen kontatzen du.

  • Lourdes Sistiaga Lehen ikastola, herriko hainbat lokaletan sakabanatuta

    Lourdes Sistiaga Lujanbio (1945) Pasaia

    Donibaneko lehen ikastola non zegoen azaltzen du, Bonantzan. Sakabanatuta zeuden, hainbat lokaletan. PYSBEren jangela izandakoan ere izan ziren gela batzuk. Lizeoa sortu aurretik, ikasle zaharrenak Errenteriako ikastolara joan ziren.