Euskara eta politika

  • Juan Joxe Agirre Begiristain 'Poxpolin' komiki liburua

    Juan Joxe Agirre Begiristain (1930) Alegia

    Juan Joxek sei urte zituela argitaratu zen Tolosan 'Poxpolin' komiki liburua. Lopez Mendizabal zen argitaratzailea. Liburuko istorioei buruzko azalpenak.

  • Delia Huici Algodonerako eskolan, erdaraz eta euskaraz

    Delia Huizi Zuñiga (1928) Andoain

    Lantegietara lanera joaten zen jende asko, bere gurasoak ere bai. Amak Algodonerako haurtzaindegira eramaten zituen umeak. Laboreak egiten ere erakusten zieten mojek. Oheak zeuden, ume txikientzat. Bi maistra-zaintzaile egoten ziren: Emili eta Maria Cruz. Mojek zer erakusten zieten, erdaraz eta euskaraz. Gerra aurrea zen eta. Gero, Frantziatik bueltatu zirenean, erdaraz.

  • Loren Navarro Euskararen garrantzia, nola eutsi dioten

    Loren Navarro Hombrados (1924) Andoain

    Euskara berarentzat zer den. Etxean euskaraz egin zu beti seme-alabekin. Lagunak harrituta beraien euskararekin. Alabak bi urte egin zituen Londresen, eta bueltan erdararekin ezinean. Euskaldun askok erdaraz egiten zieten umeei. Euskara debekatuta. Euskara ikasteko erdara baino zailagoa dela uste du. Euskara non hasten den aldatzen: Tolosan eta Irunen.

  • Sabina Arruabarrena Gerra ondoan, eskolan komeriak

    Sabina Arruabarrena Oiarzabal (1928) Astigarraga

    Udaletxeko eskolako kontuak. Neska-mutilak aparte. Maistrak begitan hartu zuen, gerran kanpoan ibilia zelako. Jostorratza puntaz gora eman ziolako errieta egin zion, esanez "gorriek" erakutsi ziotela hori egiten. Berak ez zuen eskolara bueltatu nahi, baina etxean ezin zuten beste ikastetxerik ordaindu.

  • Sabina Arruabarrena Besoa altxatuta, denen erakusgarri

    Sabina Arruabarrena Oiarzabal (1928) Astigarraga

    Eskolan errezatu eta kantatu egiten zuten. Atze-atzean egoten zen bera, mahairik gabe banku batean eserita, eta aurreraino joanarazten zuen irakasleak, besoa altxatuta abestera. Jostorratzaren pasadizoa aipatzen du.

  • Gurutz Ganzarain Amak euskarazko liburuak erre

    Gurutz Ganzarain Ansa (1927) Andoain

    Aitonak eta amak euskarari buruzko liburu eta dokumentu asko zituzten, baina errearazi zituzten, kartzelan zen aitaren kaltetan izango ziren beldurrez.

  • 478 Izen euskalduna izatea oztopo

    Aitor Garmendia Goitia (1934) Beasain

    La Sallen egin zituen ikasketak. Izen euskalduna izateak arazo ugari eman zizkiola kontatzen du.

  • 513 Fraide euskaldunak eskolak ematen

    Luis Urretabizkaia Aranburu (1926) Beasain

    Euskaraz hitz egiteko askatasuna zuten nahiz eta garai hartan debekatua zegoen. Eskolak ematen zizkieten fraide asko euskaldunak ziren. Gerraostean fraideek sotanaz jantzi behar izan zutela gogoan du

  • 1589 Euskal Hizkuntza eta Kulturaren katedra

    Ana Etxaide Itarte (1936) Donostia

    Antonio Fontan aurkeztu zioten Iruñeara joan zenean. Hark jarri zuen martxan Nafarroako Unibertsitatean Euskal Hizkuntza eta Kulturaren katedra 1963an eta Joxe Migel Barandiaran tarteko zen. Anak euskaraz bazekienez, euskal hizkuntzaren klaseak emateko eta gaztelaniako laguntzaile izateko hartu zuten.

  • 1589 Euskal Hizkuntza eta Kulturaren katedran irakasle

    Ana Etxaide Itarte (1936) Donostia

    Euskal Hizkuntza eta Kulturaren katedra doakoa zen ikasleentzat, Aldundiak laguntzen zuelako. Lehenbizi hiru ikasle zituen: Euskaltzaindiakoa bata, okulista ezagun bat bestea eta Ebroko Konfederazioan lan egiten zuen beste bat.

  • 1589 Katedra euskara eta euskal gaian lantzeko

    Ana Etxaide Itarte (1936) Donostia

    Oposaketak eta tesia egin ostean, Santiago de Compostelara joan zen. Katedra hasi berritan, ez zegoen Nafarroan euskaltegirik; beraz, jende asko hasi zen matrikulatzen. Etniker bertan sortu zen.

  • Bittori Zarrabeitia Plazan inguruetako denak batzen ziren; euskara galarazita

    Bittori Zarrabeitia Lauzirika (1926) Kortezubi

    Jendea herriko inguruetatik hurbiltzen zen Gernikara: Arteagatik, Nabarniztik, Ereñotik, Gabikatik, Omatik, Forutik, Muruetatik, Muxikatik... Gernikako bezeroak onak zirela dio. Francoren garaian, ez zuten euskaraz berba egiten uzten, galarazita zegoen.

  • Ramon Andonegi Erdaraz egiteko arazoak

    Ramon Andonegi Ormaetxe (1926) Mundaka

    Kalean dena egiten zuten euskaraz, eta Francok hori debekatu zuenean asko kostatu zitzaien.

  • Markaida Barrenetxea ahizpak Gerraosteko eskola

    Bene Markaida Barrenetxea (1935) Sopela

    Eskolara eta mojen kolejiora joateko aukera izan zuten. Bene eta Bitoria gerraostean joan ziren eta Cara al Sol eta beste abesti espainiar asko abestu behar izaten zituzten bandera altxatzerakoan. Euskaraz ez zuten berbarik ere egiten bertan. Neskak neskekin egoten ziren. Sei eta 14 urte bitarteko umeak elkarregaz egoten ziren nahastuta; hala ere, ondo ikasi zuten. Askotan erdarazko berba asko buruz ikasten zuten esangura ezagutu barik.

  • Markaida Barrenetxea ahizpak Euskarazko izenak izatearren maistrak gogor egin

    Bene Markaida Barrenetxea (1935) Bitoria Markaida Barrenetxea (1939) Sopela

    Maite eta Iñese izeneko bi neska oso txarto tratatzen zituen maistrak beraien izenengatik, izen euskalduna izateagatik hain zuzen ere. Nere izeneko bati "Mia" esaten zion. Beraien etxekoek ez zuten horrelako arazorik izan.

  • jean haritxelhar Tesia euskal gaiaz egiteko asmoa

    Jean Haritxelar (1923) Baigorri

    Agen hirira joan zen irakasle, zazpi urtez egin zuen lan hango lizeo batean. Tesia egiteko gogoa sartu zitzaion, eta euskara etorri zitzaion burura. Mintzatzen zen baina ez zegoen alfabetatua. René Lafon jauna zen euskara katedratikoa Bordelen eta harengana jo zuen. Beso-zabalik hartu zuen. Lehendabizi euskaraz trebatzeko eskatu zion eta Belloc-eko(Lapurdi) fraideen testuekin hasi zen

  • Benita Goikuria Egiluz Ikasle euskaldun hutsak, irakasle erdaldun hutsak

    Benita Goikuria Egiluz (1930) Zeanuri

    Gurasoek ez zuten ilusio handirik umeak eskolara bidaltzeko, irakasleak erdaldun hutsak zirelako eta seme-alabak euskaldun hutsak. Gerra aurretik euskaraz ere erakusten zieten eskolan. Euskaraz eginez gero zigortu egiten zituzten. Berak gerra ezkero ez zuen ezer ikasi. Oso txarto egon ziren maistra galiziarrarekin.

  • pantxi-trevino Jolas-kantak

    Pantxi Treviño Agiriano (1926) Elorrio

    "San Blas" edo "Jangoikua lagun" esaten zen doministiku egindakoan. Sokasaltoan erdarazko kantak, Francok euskara debekatu ei zuelako.

  • pantxi-trevino Zigorra euskaraz egiten bazuten

    Pantxi Treviño Agiriano (1926) Elorrio

    Erdaraz eskola guztia. Zigorra euskaraz eginez gero. Leku askotatik etortzen ziren Leitzeko auzo-eskolara.

  • Joxe Zumeta "Uso txuriak" eramandako maisua

    Joxe Zumeta Jaunarena (1937) Lezo

    Eskola nazionalean ikasi zuen Joxek. Dena erdaraz egin behar izaten zuten. Maisu batek, don Jose Mariak, Uso txuria kanta erakutsi nahi izan zien; eta, horregatik, bi egunerako lanetik bidali zuten. Gerora, gehiago ez zen itzuli lanera. Goizero, eskolan, Cara al Sol abestu behar izaten zuten; eta, gero, instrukzioa egiten zuten.