Ekonomia gerra garaian

  • gloria-agirrebena Baratzea eta oiloak

    Gloria Agirrebeña Lizarazu (1912) Bergara

    Gerra denboran, inor ez zen baratzean ibiltzen. Porruak, azak, lekak... Landareak, koadroak. Oiloak ere bazituzten, txabola batean.

  • Migel Gurrutxaga Soldaduek ganaduak eraman

    Migel Gurrutxaga Lesaka (1929) Azpeitia

    Osaba gerratik ihesi zihoala hil zuten. Soldaduek ganaduak kentzen zizkieten baserritarrei, batailoietan zer jan edukitzeko. Karlistek herri bat hartzen zuten bakoitzean, eskola-umeak kanpaiak jotzera joaten ziren.

  • Begona Gabilondo Josten ikasten

    Begoña Gabilondo Etxaniz (1921) Azkoitia

    Bilbon ikasi zuen josten, eta gero militarren arropa josten ipini zituzten. Herrian jostun batengana joan zen, Julianarengana, eta gero bere kasa hasi zen. Umetatik gustatzen zitzaion jostea. Panpinei soinekoak egiten zizkion.

  • Cipriano Askasibar Munizioa trintxeretara gauez eramaten

    Zipriano Askasibar Sagastigutxia (1927) Zaldibar

    Milizianoek baserritarrei kentzen zizkieten jana eta ganaduak. Eurei, esaterako, asto bat kendu zieten. Euren osaba gauetan munizioa trintxeretara eramaten ibiltzen zen idiekin. Behin, etxera heltzen zegoela, idia hil zioten tiroa botata.

  • Julian Maguregi Aita inguruko ferratzaile bakarra gerra sasoian

    Julian Maguregi Amesti (1924) Markina-Xemein

    Familia handia eduki du Julianek, hamabi neba-arreba. Bera jaio zenerako, batzuk neskame joanda zeuden. Aita ferratzailea eta errementaria zen. Gerra sasoian, inguruan geratu zen ferratzaile bakarra izan zen eta inguruko herrietara joan behar izaten zuen.

  • Julian Maguregi Astean birritan Ondarroara

    Julian Maguregi Amesti (1924) Markina-Xemein

    Gerra sasoian, astean birritan Ondarroara joan behar izaten zuten ganadua ferratzera, bertako komandanteak aginduta. Iruzubietako esnedunarekin joaten ziren goizean Ondarroara eta iluntzean motor-gidari batekin bueltatzen ziren. Orduan Markinan taxi bi baino ez zegoen. Geroago jarri zituzten autobusak eta trena.

  • Ines Lezea Ama, Orbean hasi

    Ines Lezea Txurruka (1932) Mutriku

    Inesen ama militar baten etxean neskame zegoen Bergaran. Amak militarrari eskatu zion gutun bat idazteko Eibarko Orbea lantegian lanerako har zezaten. Gerrako metraila egiten zuten Orbean. Jaurtigailuak ("proyektilak") hori-gorriz margotzea zen Inesen amaren egitekoa.

  • Pilar eta Begoña Arana Herritarren arteko elkartasuna

    Begoña Arana Bengoetxea (1922) Pilar Arana Bengoetxea (1911) Bermeo

    Baserritarrekin beti izan dute hartu-eman ona. Arropak ere baserritarrei ematen zizkieten. Arrautzak-eta baserritarrei erosten zieten. Goserik ez zuten pasa. Abade batek oinutsik aurkitzen zituen umeak beti eroaten zituen beraien zapata-dendara. Zapatak askotan zorretan ematen ziren.

  • Inas Munitiz Bala-zorroak kiloka saltzen zituzten

    Inas Munitiz Lartitegi (1925) Bermeo

    Sollube lubakiz (trintxeraz) beteta egon zen. Bala-zorroak (kaskilloak) asko egoten ziren eta kiloka saltzen zuten. Diru asko ateratzen zuten.

  • Isidro Mandiola Milizianoak baserrietara jeneroa erostera

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Gerra sasoian diru zuria erabiltzen zuten, baina milizianoek diru zaharra ere erabiltzen zuten. Milizianoak baserrietara jaisten ziren arrautzak-eta erostera. Barinagan egon zen armadaren burua eta bertan ez zuten sekula bonbarik bota. Eibarko industria gunea ere ez zuten bonbardatu eta bertan beharrean zeudenak ez zituzten gerrara eraman.

  • Isidro Mandiola Ganadua hiltegira eraman behar komunisten aginduz

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Garia entregatu egin behar izaten zuten gerra sasoian. Eurak, hala ere, almazeneko jabearen lagunak ziren eta gari zakukadak ematen zizkien etxerako. Sasoi batean, ganaduak ikuskatzera pasatzen ziren komunistak eta eurek agintzen zutenean hiltegira eraman behar izaten zituzten. Eurak txahal bi ezkutatu zituzten komunistak korta ikuskatzera etorri zirenean.

  • Isidro Mandiola Milizianoek ganaduak erosi

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Aitak idiekin joan behar izaten zuen Kalamuako frontera. Frontea pasatu zenean idi bikotea eta txahal bat kendu zizkieten. Diru zuria eman zieten trukean, baina hura ezin zuten inon erabili. Askok etxetik irten behar izan zuten. Itzuli zirenean behar itzela eduki zuten etxea garbitzen.

  • Daniela, Lourdes eta Anastasio Durangon hondakinak garbitzen

    Anastasio Urizar Belakortu (1923) Mañaria

    Gerra garaian, azken behiarekin Izurtzatik Durangora joan ziren. Nazionalek Durango hartu eta handik hilabetera hartu zuten Mañaria. Durangon, gerrako hondakinak garbitzen egon zen Anastasio, hondakinok gurdian garraiatzen. Nazionalek Mañaria hartu zutenean, etxera itzuli ziren.

  • Daniela, Lourdes eta Anastasio Karlistenean bazkaldu eta lotara Abadiñora

    Anastasio Urizar Belakortu (1923) Mañaria

    Beraien etxeko nagusia karlista zen eta eurak ere halakoak omen zirelako eman zieten Durango garbitzeko lana. Anastasiok ez zuen gorpurik ikusi lanek iraun zuten bitartean. Círculo Carlistan bazkaltzen zuten; eta, lo egitera, Abadiñoko izeba baten etxera joaten ziren, hurrengo egunean Durangora bueltatu eta garbitzen jarraitzeko.

  • Jesusa Izagirre Ebakuazioan Karrantzako etxe batean

    Jesusa Izagirre Esturo (1928) Amorebieta-Etxano

    Ebakuazioan kamioi batean joan ziren Karrantzara, dendako gauzak ere bertan sartuta. Karrantzan, etxe batean egon ziren eta bertako ugazabari dendako jeneroa ematen zioten baserriko produktuen truke.

  • valentina yeregi Miarritzen II: etxez etxe, gero eta hobeto

    Valentina Yeregi Inza (1915) Lasarte-Oria

    Alargun baten etxera joan ziren. Saiatu zen neskame joaten ere, baina ez zuen lortu. Toki bakoitzeko esperientzia kontatzen du. Etxeetako bat nolakoa zen. Oiloak mutikoari txupetea kendu zionekoa. Venezuelara joan ziren batzuk. Interina hasi zen.

  • Jose Luis Ardanza Milizianoak jana erostera

    Jose Luis Ardanza Errasti (1929) Juan Ardanza Errasti (1927) Elorrio

    Arrautzak, oiloak eta horrelakoak erostera etortzen ziren etxera soldadu errepublikanoak.

  • 514 Kanoikadak Mandubitik

    Inazio Barandiaran Aldasoro (1931) Beasain

    Gerra hasi zenean, aitona eta amonarekin Astigarretara joan zen. Erreketeak; nafarrak. Toponimia. CAF lantegian gerrarako munizioa egiten zuten. Mandubitik kanoikadak botatzen zituzten CAFera.

  • Mari eta Pilar Soldadu italiarren arropa garbitzen

    Pilar Araukua Andikoetxea (1933) Mari Azkarate Araukua (1924) Bermeo

    Pilarren amak-eta soldadu italiarren arropa garbitzen jardun zuten denboralditxo batez janari truke. Herriko jendeak salatu egin zituzten nazionalistak zirelako. Ondo portatu ei ziren italiarrak.

  • Antoni Zulueta Urre zuriak eta urre gorriak bakarrik balio zuten

    Antoni Zulueta Urdengarai (1927) Juanita Zulueta Urdengarai (1929) Bermeo

    Gerra denboran, "nazionalak" sartuta gero, diruarekin izandako arazoak. "Euzkadiko diruak" ez zuen jada balio, "urre zurixak" (zilarrezko txanpona) eta "urre gorrixak" (urrezko txanponak) bakarrik.