Ekonomia gerra garaian

  • 1022 Gerra garaiak

    Manuel Iñarra Lizaratzu (1924) Inaxi Oiartzabal Etxeberria (1929) Oiartzun

    Inaxi justuan atera zen bizirik gerran. Arropak zabaltzen ari zela, Munuanditik tiro egin zioten. Zentimetro batzuengatik libratu zen. Soldaduek baserritik dena eramaten zuten. Ezin zen ezer esan. Udaletxean entregatu ere egin behar izaten zen, eta, etxean, goseak. Manuelen etxetik 16 oilasko eraman zituzten. Hainbeste lan eta penarekin, beharko igandeetan dibertitu.

  • Markos Madinabeitia Patrizioren fabrikan egiten zituzten bonbak

    Markox Madinabeitia Yarza (1924) Oñati

    Patrizio Etxeberriaren lantokian gerrarako bonbak eta antzerakoak fabrikatzen zituzten.

  • Bittori Goitia Gerra sasoian Beasainen neskame

    Bittori Goitia Larrañaga (1928) Oñati

    Bittori gerra sasoian Beasainen egon zen neskame. Soldaduak zeuden bera egon zen etxean eta azpian okindegia. Nolako gosea pasa zuen adierazten duen pasadizoa kontatzen du. Ahizpa Zumarragan zegoen eta haren bitartez Antzuolako beste etxe batera joan zen gero.

  • Kontxita Biain Garai bateko eguneroko jakiak; tortilla ogi mamiarekin

    Kontxita Biain Biain (1928) Mari Tere Biain Iñurritegi (1928) Oñati

    Egunero baba lapikoa bazkaltzeko, bakoitzarentzat txorizo zatitxo banarekin eta urdaiarekin. Gauean porru-patatak. Domeketan garbantzua. Taloa eta esnea. Tremesa. Tortilla egiten zenean, ogi mamia botatzen zitzaion, handiagoa irteteko. Aitak banastak eginda diru apur bat ateratzen zuen, baina dirurik ez zen egoten kalean ezer erosteko. Ogia etxean egiten zuten. Gerra sasoian ez zuten goserik pasa.

  • Lore Egurrola Erreketeen arropak garbitzen

    Lore Egurrola Urkiola (1924) Ondarroa

    Saturraranen zeuden frankisten arropak garbitzen zituzten. Zorriz beteta egoten ziren arropak eta aparte garbitzen zituen amak. Dirua eta jatekoa ematen zieten.

  • 1107 Aita ferratzailea eta amak soldaduekin izandako gaizkiulertua

    Maria Rosario Mujika Imaz (1934) Ordizia

    Amak gerrako kontuak kontatzen zizkion. Maria Rosarioren aita Afrikan egon zen soldadu eta han mairu asko egin zituen lagun. Aita ferratzailea zen eta etxe aurrean lantegia zuen. Gerra garaian, soldaduek hara eramaten zituzten zaldiak ferratzera. Fermin anaia jaioberria zen, eta amak haren zapiak garbitu ondoren eseki egiten zituen; parapetoan zeuden soldaduek hori ikustean, seinaleak egiten ari zitzaizkiela uste zuten eta tiroka hasten ziren.

  • Koldo Pildain Aita Deustuko zubian lanean

    Koldo Pildain Gonzalez de Langarika (1931) Otxandio

    Bilbon 3-4 hilabete eman zuten. Frankistak gerturatzean, Miraballeseko Avellanedas-era joan ziren. Denera, 50 bat iheslarik egiten zuten lo baserri bateko ganbaran. Etxeko esnea eta patatak zituzten elikagai nagusiak. Gauez teilatuan bala-hotsak entzuten ziren. Koldoren aitak Deustuko zubiaren makina-gelan jardun zuen lanean. Koldo eta arreba nagusia joaten ziren aitari bazkaria eramatera, San Frantzisko kalean bizi zirenean. Makina-gelatik aireplanoen erasoak entzuten zituzten.

  • Elena Etxebeste Soldaduen errukia

    Elena Etxebeste Martiarena (1931) Pasaia

    Soldadu batzuek behiak eraman nahi izan zizkieten, baina azkenean ez zituzten eraman, familiak haien behar handia zeukalako.

  • Jabier Esnaola Portuko janaria etxera eramaten zuten langileek

    Jabier Esnaola Akarreta (1939) Pasaia

    Portura denetatik ekartzen zuten: azukrea, tipulak, platanoak, arroza... Langileek ere etxera eramaten zuten ahal zutenean, zulotxoak eginez, zakuak puskatuz...

  • 322 Gerra garaian, pianoa sutarako

    Pastora Iraola Larrañaga (1916) Soraluze

    Okindegia zuten lekuan, dantzalekua jartzen zuten, pianoarentzat eszenario eta guzti. Gerra garaian, sua egiteko, pianoa puskatu behar izan zuen. Herritik alde egindakoek utzitako porruak batzen zituzten ezagun batek eta berak, jateko.

  • 314 Gerratean, 10 hilabete Gernikan

    Margarita Aranberri Laskurain (1914) Pedro Laskurain Lizarralde (1912) Soraluze

    Pedroren andrearen familian, gerrate garaian, 9 senideetatik 5ek 10 hilabete Gernikan egin zituzten; gurasoak eta txikienak etxean geratu ziren. Politika zela eta, "gorriek" jarri zieten etxea Gernikan. Anaiak baserrietan miliziano zeuden, eta hari esker lortzen zuten dirua.

  • 1321 Valentzian, jatekorik ez

    Benita Gallastegi Galartza (1923) Soraluze

    Hilabete eta erdi egon ziren ezer jan gabe Valentzian, goseak. Limoi bat denen artean partitu zuten.

  • Manuel Galarraga Lantegiko zuzendaria "komandantea" zen; sail-arduraduna, berriz, "sarjentua"

    Manuel Galarraga Aldai (1924) Soraluze

    Gerra denboran, jende asko etorri zen kanpotik Soraluzera. Bertako langileak, militarizatuta zeudenez, ez ziren gerrara soldadu joaten. Gainera, jornala berdin-berdin jasotzen zuten. Lantegietako karguek militar izenak zituzten. Zuzendariari "komandantea" esaten zioten, eta bere izarrak soinean zeramatzan; talde-buruak "kabuak" ziren...

  • Arantxa Lasa Maiztegi Bergarara telak erostera

    Arantxa Lasa Maiztegi (1925) Soraluze

    Dendetan telarik salgai ez zen egon hainbat urtetan. Bere ama brodatzaile ona omen zen. Etxeko izarak zeharo hondatuta zeudela, Bergaran bilatu zuten tela saltzen zuen dendatxo bat. Amarekin joanda erosi zuten izara berriak egiteko beste.

  • Julen Iñurrieta Goikoetxea Trubian egin zuen soldadutza

    Julen Iñurrieta Goikoetxea (1925) Nikanor Iñurrieta Goikoetxea (1920) Soraluze

    Iruñeko Fuerte de San Cristobal espetxetiko ihesaldian ez zuen parte hartu, adinagatik. Upomendi itsasontzitik Zamorako Astorgako kartzelara eraman zuten. Nikanor Asturiasen soldadu zegoen, eta aita bisitatzera joan zen Astorgara. Asturiasko Trubiako arma-lantegian egin zuen lan Nikanorrek, tornularia zela esan zuelako. Honela, frontera joatetik libratu zen.

  • Eugenia Gerran eskola utzi behar

    Maria Eugenia Uriarte Urretabizkaia (1925) Tolosa

    Eskola dotrina baino inportanteagoa zen. Eskolan denetarik ikasten zuten. Javierrek eskola agudo utzi zuen, gerra zela-eta. Anaia Langileen Batailoietan izan zuen eta aita gaixo. Hori dela-eta, etxean bere jornala behar zen.

  • 1690 Etxean ez zuten goserik pasatu

    Abelintxu Olano Olibares (1932) Ubide

    Bilbon lauzpabost hilabete eman zituen preso bere aitak. Etxean ardiak zituzten, eta aurrera atera ziren goserik pasatu gabe. Herrian okerrago bizi izan zirenak egon ziren.

  • juanita garmendia Gerran familia sakabanatuta

    Juanita Garmendia Arrieta (1922) Urnieta

    Anaia zaharrena gerran hil zen. Oso mutil ona zen hura. Familiako beste gehienak baserrian elkartu ziren gerra garaian, baina laster sakabanatu ziren. Ahizpak espoletak egiteko fabrikan aritu ziren lanean Andoainen gerra garaian.

  • Isidoro Mujika Lanean jai eta beste lan bat bilatu

    Isidoro Mujika Treku (1922) Urnieta

    Etxe bat berritzeko lanetan peoi zebilela, lan-istripua egon zen, eta egun batzuk jai izan zituzten orduan. Egun horietako batean, Isidoro eta bere anaia bonba-fabrikara joan ziren lan eske; eta lortu, gainera. Gerra bukatu zenean, ordea, langile erdiak kalera bota zituzten; horietako bat, Isidoro.

  • Isidoro Mujika Tornulari izateko nahia piztu zitzaionekoa

    Isidoro Mujika Treku (1922) Urnieta

    Bonba-fabrikan lanean hasi zenean, bere zeregina izaten zen piezak tornulariari eramatea. Tornularietako bat gerrako presoa zen; gizon horrek abilezia zeukan tornuan; eta, hari begira, Isidorori tornulari izateko nahia sortu zitzaion.