Ekonomia gerra garaian

  • Isidro Mandiola Milizianoak baserrietara jeneroa erostera

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Gerra sasoian diru zuria erabiltzen zuten, baina milizianoek diru zaharra ere erabiltzen zuten. Milizianoak baserrietara jaisten ziren arrautzak-eta erostera. Barinagan egon zen armadaren burua eta bertan ez zuten sekula bonbarik bota. Eibarko industria gunea ere ez zuten bonbardatu eta bertan beharrean zeudenak ez zituzten gerrara eraman.

  • Isidro Mandiola Ganadua hiltegira eraman behar komunisten aginduz

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Garia entregatu egin behar izaten zuten gerra sasoian. Eurak, hala ere, almazeneko jabearen lagunak ziren eta gari zakukadak ematen zizkien etxerako. Sasoi batean, ganaduak ikuskatzera pasatzen ziren komunistak eta eurek agintzen zutenean hiltegira eraman behar izaten zituzten. Eurak txahal bi ezkutatu zituzten komunistak korta ikuskatzera etorri zirenean.

  • Isidro Mandiola Milizianoek ganaduak erosi

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Aitak idiekin joan behar izaten zuen Kalamuako frontera. Frontea pasatu zenean idi bikotea eta txahal bat kendu zizkieten. Diru zuria eman zieten trukean, baina hura ezin zuten inon erabili. Askok etxetik irten behar izan zuten. Itzuli zirenean behar itzela eduki zuten etxea garbitzen.

  • Julian Maguregi Aita inguruko ferratzaile bakarra gerra sasoian

    Julian Maguregi Amesti (1924) Markina-Xemein

    Familia handia eduki du Julianek, hamabi neba-arreba. Bera jaio zenerako, batzuk neskame joanda zeuden. Aita ferratzailea eta errementaria zen. Gerra sasoian, inguruan geratu zen ferratzaile bakarra izan zen eta inguruko herrietara joan behar izaten zuen.

  • Julian Maguregi Astean birritan Ondarroara

    Julian Maguregi Amesti (1924) Markina-Xemein

    Gerra sasoian, astean birritan Ondarroara joan behar izaten zuten ganadua ferratzera, bertako komandanteak aginduta. Iruzubietako esnedunarekin joaten ziren goizean Ondarroara eta iluntzean motor-gidari batekin bueltatzen ziren. Orduan Markinan taxi bi baino ez zegoen. Geroago jarri zituzten autobusak eta trena.

  • Damiana Belaustegi Milizianoek umeentzat erretako ogia eraman

    Damiana Belaustegi Jaio (1924) Mendata

    Umetan amari esaten zioten ogia nahi zutela. Aldameneko etxekoekin batera gari anega bat erosi, errotan eho eta gauez ogia egin zuten amak eta aldameneko andreak, umeei emateko. Baina ogia erretzeaz bat, milizianoek eraman zuten eta ogi barik geratu ziren.

  • Felisa Olazabal Irina eta ogia nahi beste

    Felisa Olazabal Garate (1928) Mendaro

    Gerra denboran ez zuten goserik pasatu. Bere aitak irin-fabrikan egiten zuen lana eta sasoi hartako ogia nahiko txarra zen, oiloei ematen zieten. Fabrikako nagusiak ogia eta irina eman zien goserik ez izateko.

  • Ines Lezea Ama, Orbean hasi

    Ines Lezea Txurruka (1932) Mutriku

    Inesen ama militar baten etxean neskame zegoen Bergaran. Amak militarrari eskatu zion gutun bat idazteko Eibarko Orbea lantegian lanerako har zezaten. Gerrako metraila egiten zuten Orbean. Jaurtigailuak ("proyektilak") hori-gorriz margotzea zen Inesen amaren egitekoa.

  • Aurora Manterola Kuliska itsasontziarekin, Bilbon gerrako minak batzen

    Aurora Manterola Burgaña (1942) Mutriku

    Joxe Mari Burgaña, Auroraren amaren anai nagusiena izan zen. Familiako Kuliska itsasontziaren kapitaina, marinel zela atera zituen ikasketak eta Bilbon egiten zituen azterketak. Gerra garaian, Bilbon ibili zen itsasoan zeuden minak arrantzatu eta desaktibatzen.

  • 1590 Anaiak Sopuertara joan ziren; zilarrezko ogerlekoak

    Ricardo Duñabeitia Gandarias (1929) Muxika

    Zortzi urte zituen tifusaz gaixotu zenean. Maumako osaba bat zutenez Sopuertan, anaia biak hara joan ziren. Sopuertan ere gerra zegoen. Arreba, bitarte horretan, Mauman egon zen. Zilarrezko ogerlekoa erabiltzen zen orduan. Lapiko batean sartu, eta sats artean gordetzen zuten dirua.

  • 1590 Dirua sats artean gordeta

    Ricardo Duñabeitia Gandarias (1929) Muxika

    Bere amaren etxean, zilarrezko ogerlekoak lapiko batean sartu eta sats artean gordetzen zituzten, dirua inork ez aurkitzeko. Lotan zeudela, burko azpian gordetzen zituela gogoratzen du, bizirik jarraituz gero, zerbait izan zezan.

  • Jesus Barandika eta Feli Goikoetxea 15 urtegaz karretero, hildakoak batzen

    Jesus Barandika Berrojalbiz (1921) Feli Goikoetxea Enbeita (1930) Muxika

    16 urte bete orduko, Jesus karretero ibili zen Bizkargi menditik hildakoak bajatzen. Ganadua zuten mutilak aritu ziren behar horretan.

  • 800 Lehendabizi erreketeak eta gero soldaduak

    Maitxo Gaztañaga Etxeberria (1927) Frantxiska Iragorri Iriarte (1920) Oiartzun

    Garmendi erreketez bete zen. Bazekiten bertakoak abertzaleak zirela, gainera. Gero, soldaduak sartu ziren. Gero bere koinatua izango zen Pascual soldadu haien artean zegoen. Kanoikada batek udaletxea harrapatu zuen; bertako gartzelan zegoen herritar bat bertan hil zen.

  • 802 Pasaiara joateko agindua

    Korneli Egimendia Aranburu (1910) Oiartzun

    Nafarroatik heldu ziren erreketeak Galtzaraberrin gelditu ziren galdetzera. Pasaiara joateko agindua zeukaten eta bidea nondik zen galdetu zieten bertakoei.

  • 621 Senarra militarrek eraman zuten

    Kaxilda Zubialde Olaskoaga (1911) Oiartzun

    Militarrek gidak behar zituzten alde batetik bestera mugitzeko; herriko bi hartu zituzten horretarako. Kaxildaren senarra zen horietako bat. Gero ere beraientzat lan egitera behartu zuten; arotza zen eta kutxak egiten jarri zuten.

  • 968 Etxeko janaria, tropentzat

    Joxe Pagadizabal Artola (1928) Oiartzun

    Gerra garaian, soldaduak etxez etxe ibiltzen ziren tropentzako janaria biltzen. Txarondokoei txekorra eramanarazi zieten hiltegira. Baleak egiten zituzten, baina gero ez zuten ordaintzen.

  • 968 Tropek, dena libre

    Joxe Pagadizabal Artola (1928) Oiartzun

    Egun gutxitan txekorra eta sei zikiru eraman behar izan zituzten tropentzat. Soldaduek menditik ere nahi zutenean hartzen zuten hazienda, fusilarekin hilda.

  • 968 Gerrara behartuak

    Joxe Pagadizabal Artola (1928) Oiartzun

    Txarondon inor ez zen joan gerrara. Senideak gazteegiak ziren eta aita zaharra zelako libratu zen. Gainontzean, Tornolan, etxe bakoitzetik bat eraman zuten.

  • 968 Tropen sartzea

    Joxe Pagadizabal Artola (1928) Oiartzun

    Tropak Oiartzunen nola sartu ziren. Tornola erdiz erdi harrapatu zuten. Arritxurietan egun batzuk egin zituzten tropek eta inguruko baserritarrek janaria eraman behar izan zieten.

  • 973 Gerraren ondorenak

    Arroxa Pikabea Artola (1916) Oiartzun

    Urteko errenta 66 duro kostatzen zitzaien maizterrei. Garai hartan ez zen batere sosik ikusten eta baserritik bakarrik ateratzeko asko zen. Portuberrin, anaiak meategietan egiten zuen lan, eta hark ekartzen zuen diru pizarra, baina gerran hil zen. Hika.