Ekonomia gerra garaian
-
Etxean abarketak josten
Miren Vallejo Arriaga (1923) Elgoibar
Larrinagako kartzelan egona da Miren, osaba sestaoar bat ikustera joanda. Mirenen amak, alabak lagunduta, abarketak josten zituen etxean. Aitonak Elgoibarko “Alpargatería Peñalba” abarketa lantegian egiten zuen lan. Amak ere lantegi horretarako josten zuen. Peñalbak denda ere bazuen, eta etxeetan josten zizkioten abarketak dendako salgaiekin ordaintzen zituen, ez dirutan.
-
Intendentzia elizpean, komandantzia abade-etxean
Pako Isasti Irusta (1929) Elgoibar
Gerra denboran, militarrek elizpean eduki zuten Altzolako intendentzia. Horri esker, txerri ederrak hazi zituzten Pakoren etxean. Altzolan prestatu eta kamioiez eramaten zuten jana frontera. Komandantzia abade-etxean egon zen.
-
Zubiaurre lantegian, espoletagintzan
Jose Zuatzubizkar Goenaga (1922) Elgoibar
Eskola amaitu eta Zubiaurre lantegian hasi zen lanean. Espoletentzako piezak egiten zituzten. 'Estarta y Ecenarro' lantegian obus txikiak egiten zituzten, eta, Zubiaurrenean haientzako piezak egiten ziren. Domeka eguerdira arte egiten zuen lan. Gerra amaitu arte aritu zen han lanean.
-
Alberic-en (Valentzia) lantegia gerra garaian
Benigna Sarasketa Maiztegi (1922) Eibar
Erefuxiatuak kontzentrazio-esparrura joaten ziren, baina Benigna eta etxekoak Alberic-era (Valentzia) joan ziren, aitak bere industria jartzeko aukera izan baitzuen. Beraien lantegian, armak egiten zituzten, eta langile gehienak eibartarrak ziren. Orduko nagusiak izendatzen ditu.
-
Gerra garaiko lanak
Mari Carmen Agirre Berezibar (1924) Julita Arregi Etxeberria (1924) Eibar
"Tragamakinas", Egurrola: gerra garaian, baimena zeukan tailerrez tailer ibiltzeko, makinak hartzen, Bilbora eramateko. Deustun egin zuen lana Julitaren aitak sasoi hartan. Gerra ostean, Estazio kalean bitxi-dendan egon zen lanean Mari Karmen; gero, harategian. Makinak nola kopiatzen zituen bere senitarteko batek, "Txapel"ek; musikaria zen. Hark loteria partizipazioekin izan zituen komeriak.
-
Gerrateek dirua ekarri dute Eibarrera
Bartolo Arriola Garate (1912) Eibar
1914ko gerran krisialdi eta gorabehera handiak izan ziren Eibarko lantegietan. Armen salmentak gorabehera handiak izan zituen. Eibarko armaginek urretan kobratzen zuten, dirutan kobratu beharrean. Dena dela, gerrak dirua ekarri dio Eibarri: jendea elkar hiltzen eta eibartarrak aberasten. Espainiako gerran ere berdina gertatu zen (gerraostean, Eibarko lantegi batzuk ere aberastu egin ziren armak saltzen).
-
Eibarko arma-lantegiak
Agustin Arana Barinaga (1913) Bartolo Arriola Garate (1912) Eibar
Eibarren egiten ziren armek ez zuten gerrarako balio. Arma motak aipatzen ditu. Eibartarren fusil-fabrika Deustura eraman zuten; eta, geroago, Valentziara. Izan ere, frontea hurbilegi zegoen hemen. Horregatik daude hainbeste bikote valentziarren eta eibartarren artean. Gertaera bat kontatzen du.
-
Astelena, gerrako soldaduen jantoki
Migel Gallastegi Ariznabarreta (1918) Eibar
Astelena frontoian sukaldea ipini zuten soldaduentzat. Bitartean, pilotan jokatzen jarraitu zuen. Bere lagunak aipatzen ditu eta txerriendako jatekoa nola lortzen zuen kontatzen du..
-
Gerra-garaian ere, bankuak bere jarduerarekin jarraitu zuen
Ignacio Etxebarria Aranzabal (1945) Eibar
Gerra garaian, gurasoak Ermua, Mallabia eta Elgeta artean egon ziren. Bai Errepublikari eta bai Nazionalei, Donostiako Bankuak bere jarduerarekin jarraitzea interesatzen zitzaien; beraz, Blas Etxeberriak lanean jarraitu zuen Eibar hartuta egon zen bitartean. Cadillac batean eramaten zuten batetik bestera.
-
Elorrion frontea pasa arte
Julian Azkarraga Fuldain (1928) Elgeta
Frontetik etxera itzuli zirenean, etxea nahiko kaskartuta zegoela oroitzen du Julianek. Elorrion zeudela, baserrira joan eta artoa biltzen jarraitu zuten, negu ona egin zuen-eta. Bildutako artoari esker, taloak egin eta ez zuten goserik pasatzen. Elorrion zeudela, bizimodua ateratzeko aitak lan batzuk egiten zituen batzuetan eta amak galtzak egiten zizkien soldaduei.
-
Gerraostean bonbek eztanda
Julian Azkarraga Fuldain (1928) Elgeta
Julianen lagun bi gerra ondoren hil ziren, bonba batek eskuetan eztanda egin zien eta. Ume asko ibiltzen ziren saltzeko materialak biltzen, nahiz eta oso arriskutsua izan. Galarraga baserri alboan geratutako bonbak aprobetxatu nahian zebilen trapero bati bonba batek eztanda egin eta laguntza bila baserrira joan zitzaiela gogoratzen du.
-
Milizianoak jana erostera
Jose Luis Ardanza Errasti (1929) Juan Ardanza Errasti (1927) Elorrio
Arrautzak, oiloak eta horrelakoak erostera etortzen ziren etxera soldadu errepublikanoak.
-
Aitak ihesi egin nahi ez
Tomas Izagirre Garate (1918) Ermua
Aitak ez zuen ihesi egin nahi izan frankistak herrira sartu zirenean. Zortea izan zuen, trenbideko langileak militarizatu egin zituztelako. Bestela garbitu egingo ei zuten. El Liberal eta beste egunkari batzuk irakurtzen zituen. Gizon aurrerakoia.
-
Nahikoa ogi gerra denboran
Luisa Egia Agirrebeitia (1921) Ermua
Ama eta biek okindegian egin zuten lan. Udaletxera joaten zen ogia eramatera. Soldaduekin zituen solasak. Ez zuten goserik pasatu, ogia, baba, oilategia... izaten zutelako. Oiloak baserrira eraman zituzten eta horri eskerrak salbatu ziren. Ardoa ez edateagatik argaldu ei zen jendea orduan. Santixaupe iturriko ura, ona.
-
Jana lortzeko komeriak gerra denboran eta ostean
Fidel Izarra Larrea (1926) Ermua
Armadako sukaldari batzuk giputzak ziren, ezagunak zituzten; eta, mutikoak joaten zitzaizkienean, jana ematen zieten: paella, normalean. Beti ilaran janari zain. Urte gogorrak, baina zelan edo halan irten zuten aurrera.
-
Umeek gutxiago sentitu egoeraren larritasuna
Miren Astibia Olaiz (1925) Errenteria
Gerra garaian, Bilbon egon ziren bitartean, aitak Alde Zaharrean egiten zuen lan. Bilbon zeudela, umeak zirenez, ez zuten hainbeste sentitzen egoeraren larritasuna. Mirenen familiako inork ez zuen gerran zuzenean parte hartu behar izan.
-
Gerrako zerrendan aita topatzeko beldurra
Mari Tere Paskual Zapirain (1931) Errenteria
Bilbora astean bitan joaten ziren, gerran hildakoen izenak ematen baitzituzten orduan. Bilbora joateko, tranbia hartzen zuten; aitak hilean behin ekartzen zuen gerran egoteagatik ematen zioten dirua, eta diru harekin ordaintzen zuten tranbia.
-
Gerra garaian kontrabandoa eta errazionamendua
Pilar Galarraga Urkizu (1931) Errezil
Baserrian ez zuten horrenbeste gose pasa gerra garaian. Ogia izaten zen okerrena, errotak itxi egiten zituzten eta ezin garia eho. Kontrabandoa ezagutu zuela dio. Etxeko txahal haragia Beizamara eramaten zuen anaia gazteak zaldian; inork ez zuen espero ume batek zaldian haragia eramatea. Miseria zegoen. Errazionamenduan xaboia, olioa, azukrea eta tabakoa ematen zuten.
-
Etxean ere lana
Pako Fernandez de Arroiabe Pagoaga (1923) Eskoriatza
Etxean ere izaten zuen lana. Arreba tabernan ibiltzen zen. Soroa zuten. 14 urterekin hasi zen lanean, espoletak egiten.
-
Espoletak egiten
Pako Fernandez de Arroiabe Pagoaga (1923) Eskoriatza
Zubia zen lantegiaren izena, Bernardinorena. Espoletak egiten zituzten. Gerra bukatzean itxi zuten. 30 bat lagun geratu ziren lan gabe. Tailer batean nola hasi zen, aluminioarekin, eta gero beste batean, soldadu joan arte.