Ekonomia gerra garaian

  • Joxeba Amutxastegi Bizartegia kendu eta kiosko/posta bihurtu

    Joxeba Amutxastegi Aranzabal (1927) Andoain

    Bizartegia itxi egin zieten gerra garaian. Horren ordez, egunkariak saltzeko eta armadaren gutunak jasotzeko erabiltzen zuten lokala, eta hilabete bat egon zen horrela. Bizartegia kendu zieteneko eguna gogoratzen du.

  • Joxeba Amutxastegi Aita Andoaina itzultzera atrebitu eta kartzelan bukatu zuenekoa

    Joxeba Amutxastegi Aranzabal (1927) Andoain

    1937-38 inguruan, aita Andoaina itzuli zen. Orduan bodegan hasi zen lanean, eta ama ere sukaldari egon zen han. Gerran espioia zegoen Andoainen, eta harekin aitak tratua izan zuen, nahiz eta amak kontuz ibiltzeko esaten zion. Azkenean, aita udaletxe azpiko kartzelara eraman zuten guardia zibilek: hiru hilabete egin zituen kartzela hartan, eta gerora 29 hilabeterako eraman zuten Ondarretako kartzelara. Bi epaiketa izan zituen denbora hartan.

  • Txomin Aranburu Gerran fabrikak militarizatuta Andoainen

    Txomin Aranburu Artano (1922) Andoain

    Jende askok alde egin zuen Andoaindik gerra garaian, Bizkaia aldera gehienek. Bitartean, Andoainen lana bazegoen, fabrikak militarizatu egin baitzituzten. Laborden lan handia egon zen garai hartan.

  • juanita garmendia Gerran familia sakabanatuta

    Juanita Garmendia Arrieta (1922) Urnieta

    Anaia zaharrena gerran hil zen. Oso mutil ona zen hura. Familiako beste gehienak baserrian elkartu ziren gerra garaian, baina laster sakabanatu ziren. Ahizpak espoletak egiteko fabrikan aritu ziren lanean Andoainen gerra garaian.

  • Francisco Igartua Bonbak egiten gerra denboran

    Francisco Igartua Urkiola (1921) Zumarraga

    Aparicio fabrikan ibili zen gerra denboran bonbak egiten. Abiazioko bonbak. Alemanek eramaten omen zituzten Salamancara. Zumarragakoa zen nagusia, Aparicio. Beste bi sozio zituen. Legazpin ere bazen lantegi bat gauza bera egiten zuena.

  • Benito Aranburu Angulei esker jende asko aurrera atera zen

    Benito Aranburu Gaztañaga (1923) Usurbil

    Gerra garaian, Oriotik etortzen zen okina ogia ekartzera. Gerra garaian, angulei eta baserriko lanari esker lortzen zuten dirua. Angula asko ateratzen zen lehen, eta jende asko salbatu zuen horrek. Angulen haztegiak non zeuden azaltzen du.

  • Juanita Zelaia Gerra garaian, Ondarroan inkomunikatuta

    Juanita Zelaia Balenziaga (1918) Markina-Xemein

    Gerra hasi zenean, zazpi hilabetean inkomunikatuta egon zen etxekoekin. Urritik apirilera. Gernika hartu zuten arte. Beste ahizparekin egoten zen, hura ere Ondarroan zegoelako neskame. Pobre bizi ziren: oinutsik umeak, kalean, kalekoak baserrietara jan eske...

  • Isidoro Mujika Lanean jai eta beste lan bat bilatu

    Isidoro Mujika Treku (1922) Urnieta

    Etxe bat berritzeko lanetan peoi zebilela, lan-istripua egon zen, eta egun batzuk jai izan zituzten orduan. Egun horietako batean, Isidoro eta bere anaia bonba-fabrikara joan ziren lan eske; eta lortu, gainera. Gerra bukatu zenean, ordea, langile erdiak kalera bota zituzten; horietako bat, Isidoro.

  • Isidoro Mujika Tornulari izateko nahia piztu zitzaionekoa

    Isidoro Mujika Treku (1922) Urnieta

    Bonba-fabrikan lanean hasi zenean, bere zeregina izaten zen piezak tornulariari eramatea. Tornularietako bat gerrako presoa zen; gizon horrek abilezia zeukan tornuan; eta, hari begira, Isidorori tornulari izateko nahia sortu zitzaion.

  • Pilar Goiburu Beloki Baserriko produktuak azokan eros zitezkeen

    Pilar Garaiburu Beloki (1914) Amasa-Villabona

    Baserritarrak merkatura etortzen ziren jakiak saltzera. Udaletxearen aldamenean egiten zen merkatua. Laranja azalak bolbora egiteko erabiltzen zirenez, zuritutako laranjak merke erosten omen zituzten.

  • Pilar Goiburu Beloki Donostiatik arraina saltzera

    Pilar Garaiburu Beloki (1914) Amasa-Villabona

    Donostiatik etortzen ziren arrain saltzaileak. Emakumezkoak izaten ziren normalean. Antxoa merke izaten zen eta baita bisigua eta angulak ere. Haragia baino merkeagoa izaten zen arraina normalean.

  • Jesus Barandika eta Feli Goikoetxea 15 urtegaz karretero, hildakoak batzen

    Jesus Barandika Berrojalbiz (1921) Feli Goikoetxea Enbeita (1930) Muxika

    16 urte bete orduko, Jesus karretero ibili zen Bizkargi menditik hildakoak bajatzen. Ganadua zuten mutilak aritu ziren behar horretan.

  • Eugenia Gerran eskola utzi behar

    Maria Eugenia Uriarte Urretabizkaia (1925) Tolosa

    Eskola dotrina baino inportanteagoa zen. Eskolan denetarik ikasten zuten. Javierrek eskola agudo utzi zuen, gerra zela-eta. Anaia Langileen Batailoietan izan zuen eta aita gaixo. Hori dela-eta, etxean bere jornala behar zen.

  • Elena Etxebeste Soldaduen errukia

    Elena Etxebeste Martiarena (1931) Pasaia

    Soldadu batzuek behiak eraman nahi izan zizkieten, baina azkenean ez zituzten eraman, familiak haien behar handia zeukalako.

  • 1571 Gerratik ihesi Frantziara

    Jesusa Akarregi Aboitiz (1920) Lekeitio

    Gerra Zibileko indar nazionalak Lekeitiora sartu zirenean, beraiek ebakuatuta joan ziren Frantziara baporean. II. Mundu Gerra hasiko zelakoan bueltatu ziren handik herrira. Jende askok egin zuen ihes itsasoz. Frantziatik bueltan, Lekeitiora bueltatu aurretik, Santurtzi inguruan egon ziren. Han eta Lekeition, soldaduen arropak garbitzen zituzten.

  • Manuel Galarraga Lantegiko zuzendaria "komandantea" zen; sail-arduraduna, berriz, "sarjentua"

    Manuel Galarraga Aldai (1924) Soraluze

    Gerra denboran, jende asko etorri zen kanpotik Soraluzera. Bertako langileak, militarizatuta zeudenez, ez ziren gerrara soldadu joaten. Gainera, jornala berdin-berdin jasotzen zuten. Lantegietako karguek militar izenak zituzten. Zuzendariari "komandantea" esaten zioten, eta bere izarrak soinean zeramatzan; talde-buruak "kabuak" ziren...

  • 1585 Milizianoak esne bila

    Pakita Anabitarte Guruzeaga (1920) Donostia

    Gerra hasi zenean, ahizpa zaharrenarekin Txofreko zezen-plazara joatekoa zen, lehen aldiz, baina ezin. Milizianoak esne bila etortzen ziren baserrira, eta txartelak ematen zizkieten, gero kobratzeko. Papertxoekin joan zen diruaren bila, Intxaurrondo zaharrera. Irailean sartu ziren. Bidea lehen nolakoa zen. Bandera espainolarekin sartu ziren; eta beraiek beldurrez. Tiro markak.

  • 1583 Gerra etorri zenean

    Maritxu Olabiaga Etxabe (1915) Donostia

    Gerra etorri zenean, beldurtuta egon ziren. Kooperatibara joaten zen ahizpari laguntzera. Miliziano batek esne kondentsatua-eta eman zizkion, itxura txarra zuelako. Vizconde del Cerroren etxaldera joaten zen, Ategorrietara, janaria eramatera, bere burua arriskuan jarrita. Gerora, gerra ondoren joan ziren batean esan ziotena. Mirakruz kalean asko hil ziren, tirokatuta.

  • Baxilio Ugarte Urrutia Milizianoak arrautzak erosten

    Basilio Ugarte Urrutia (1925) Aramaio

    Nazionalek Arrasate hartuta zutela, gorrien milizianoek zaintzen zuten Aramaio. “Orden Público” deitzen zieten. Milizianoek eguneko hamar pezetako soldata zuten. Sarritan etortzen ziren etxera arrautzak erostera: dozena batek zazpi txakur handi balio zuen. Etxean babestuta eduki zituzten Legutioko senide batzuk eta Arrasatetik ihes egindako beste bi lagun. Horiek milizianoei saltzen zizkieten etxean egindako artilezko galtzerdiak.

  • Mari Kruz Alkain Capbretongo eta Ziburuko bizimodua

    Mari Kruz Alkain Jauregi (1926) Hondarribia

    Capbretonen aita arrantzara joaten zen eta amak sareak konpontzen zituen, izebarekin. Neguan, arrantzarik ezin egin, eta Baionako babeslekura joan ziren. Zer jaten zuten. Ziburun hiru osaba zituzten, baina lanik ez. Eskolara joan zen han, mojetara. Gero Capbretonen ere bai.