Ekonomia gerra garaian

  • 1007 Soraluzen, kanoi-lantegian lanean

    Luxiano Juaristi Alberdi (1932) Azkoitia

    Gerra hasi zenean, lau urte zituen eta gose handia pasa zutela dauka gogoan. Arrandegia utzi eta abarketak egiten aritu zen lanean, Soraluzera joan zen arte. Soraluzen kanoi-lantegi batean hasi zen ofizioa ikasteko asmotan. Gerrarako kartutxoak neurrira jartzen aritzen zen.

  • Begona Gabilondo Josten ikasten

    Begoña Gabilondo Etxaniz (1921) Azkoitia

    Bilbon ikasi zuen josten, eta gero militarren arropa josten ipini zituzten. Herrian jostun batengana joan zen, Julianarengana, eta gero bere kasa hasi zen. Umetatik gustatzen zitzaion jostea. Panpinei soinekoak egiten zizkion.

  • Juan Migel Aranbarri Gerra sasoian Madrilgo eta Durangoko lehengusuak Azkoitian

    Juan Migel Aranbarri Atxa (1940) Azkoitia

    Gerra sasoian Madrilgo eta Durangoko lehengusuak euren etxean egon omen ziren. Entzunda duenez, hegazkinak zetozenean, sotoan gordetzen ziren. Herrian jendea gero eta argalago eta euren etxean gero eta gizenago. Ogia etxean egiten zuten. Azukrea falta izaten zen eta lehengusuek kafesnea gatzarekin hartzen ikasi zuten. Azukre beltza.

  • Maitxo Larrañaga Ahizpak soldaduentzat alkandorak josi behar

    Matxo Larrañaga Iturbe (1919) Azkoitia

    Gerra sasoian ahizpa jostunak astero bi alkandora josi behar izaten zituen soldaduentzat eta berak lisatu egiten zituen. Anaiak kanpora joanak ziren. Bera izebaren etxera joaten zen eta, lanen bat egitearen truke, bazkaria ematen zioten. Izebaren azpiko etxean obispoa bizi omen zen.

  • Juan Oiarzabal Gerra garaian etxekoak nola atera ziren aurrera

    Juan Oiarzabal Abalia (1929) Azpeitia

    Gerra hasi zenean, jendeak ez zuen Azpeititik alde egin behar izan. Bere aita gerran ibili zen kanpoan; eta, bitartean, etxean aurrera ateratzeko nola moldatu ziren azaltzen du.

  • Migel Gurrutxaga Soldaduek ganaduak eraman

    Migel Gurrutxaga Lesaka (1929) Azpeitia

    Osaba gerratik ihesi zihoala hil zuten. Soldaduek ganaduak kentzen zizkieten baserritarrei, batailoietan zer jan edukitzeko. Karlistek herri bat hartzen zuten bakoitzean, eskola-umeak kanpaiak jotzera joaten ziren.

  • 460 CAF lantegia militarizatuta gerra denboran

    Bitoriano Apalategi Aranburu (1921) Jose Usabiaga Etxeberria (1923) Juan Bautista Usabiaga Etxeberria (1923) Beasain

    Baserritar asko hasi ziren lantegietan lanean. Jornala zenbatekoa izaten zen. Lantegi handiak Beasainen: CAF eta Bernedo. Egoera industriala Beasainen. Errepublikaren aldarrikapena eta lantegietako egoera. Gerra garaian, CAF-en bonbak eta gerrarako munizioak egiten zituzten; militarizatu egin zuten lantegia.

  • 514 Kanoikadak Mandubitik

    Inazio Barandiaran Aldasoro (1931) Beasain

    Gerra hasi zenean, aitona eta amonarekin Astigarretara joan zen. Erreketeak; nafarrak. Toponimia. CAF lantegian gerrarako munizioa egiten zuten. Mandubitik kanoikadak botatzen zituzten CAFera.

  • 278 Gernikatik itzulera; etxea hutsik eta lanean hasi beharra

    Maria Argialde Azalza (1917) Bergara

    Gernikatik etxera itzuli zen. Etxea hutsik aurkitu zuen. Bizimodua aurrera ateratzeko egindako lanak. Igandetan, lagunekin zinera joateko dirurik ez, eta arropa garbitzen jardun zuen hainbat etxetan. Gerora, zapata-lantegi batean hasi zen lanean. Telleriarenean, armadarentzako kartutxo-gerrikoak egiten zituzten, besteak beste. Berak egiten zuen lana azaltzen du.

  • 278 Telleriarenean kartutxo-gerrikoak nola egiten zituzten

    Maria Argialde Azalza (1917) Bergara

    Telleriarenean egiten zen lana. Kaleko zapatak eta soldaduendako zapatak egiten zituzten. Kartutxo-gerrikoak ere egiten ziren bertan. Nola egiten zituen azaltzen du.

  • 278 Lan-baldintzak Telleria lantegian

    Maria Argialde Azalza (1917) Bergara

    Sasoi oso gogorrak bizi izan dituzte beraien belaunaldikoek. Lantegian emakumezko asko zeuden. Lan-banaketa. Soldata astero kobratzen zuten. Puntuan bota dute lantegia. Lantegitik etxerako bidean sekulako beldurra pasatzen zuen.

  • 447 Ehungintzaren bilakaera Bergaran

    Antonio Irazola Altuna (1924) Bergara

    Ehungintzaren bilakaera Bergaran. Gerra garaian, Francoren tropentzako arropa guztia Bergaran egiten zen. Bergarako uraren garrantzia... Ehungintzaren beherakada noiz hasi zen.

  • gloria-agirrebena Baratzea eta oiloak

    Gloria Agirrebeña Lizarazu (1912) Bergara

    Gerra denboran, inor ez zen baratzean ibiltzen. Porruak, azak, lekak... Landareak, koadroak. Oiloak ere bazituzten, txabola batean.

  • Agustin Amasorrain Txomin Amasorrain gerra garaian etxean

    Agustin Amasorrain Linazisoro (1950) Bergara

    Aitajauna Bergarako "Cerrajera"ko buru nagusia zen, tropak iritsi zirenean, eta haren seme Txomin Amasorrain etxean geratu zen. Mendigoizaleekin asko irteten zen. "Cerrajera" militarizatu egin zuten eta bonba asko egin zituzten gerrarako. 1941ean ezkondu zen eta lanean hasi zen berriz, txapan.

  • begona-monasterio Aitak egiten zituen hilkutxak

    Begoña Monasterio Zubillaga (1916) Bermeo

    Bermeotik alde egin zutenean, bere gurasoak Bermeon gelditu ziren. Aita Soltxaga jeneralaren laguna eta herriko arotz bakarra zenez, berak egiten zituen hildako militarren hilkutxak eta amak laguntzen zion.

  • Jose Anton Renteria Kofradiako dirua Iparraldera

    Jose Anton Renteria Anduiza (1939) Bermeo

    Bere aitonak eta beste gizon batek, gerra heldu zenean, kofradiako dirua Iparraldera eraman zuten eta Euzkadiko gobernuaren kutxan sartu zuten. Gerra bukatu ostean, gerrara bueltatzerakoan, dirua banatu zuen. Beste aitona, aitaren aita, errepublikazalea izan zen, baina bere aita abertzalea.

  • Jose Anton Renteria Ama guardien arropak garbitzera behartuta

    Jose Anton Renteria Anduiza (1939) Bermeo

    Bere aitak Burgosen egin zuen soldadutza; eta, gerora, ezkondu ostean, urte asko egin zituen etxetik kanpo: soldadu, gerran, lanean... Bitartean, bere ama guardien arropak garbitzera eta janaria prestatzera behartu zuten.

  • Antoni Zulueta Urre zuriak eta urre gorriak bakarrik balio zuten

    Antoni Zulueta Urdengarai (1927) Juanita Zulueta Urdengarai (1929) Bermeo

    Gerra denboran, "nazionalak" sartuta gero, diruarekin izandako arazoak. "Euzkadiko diruak" ez zuen jada balio, "urre zurixak" (zilarrezko txanpona) eta "urre gorrixak" (urrezko txanponak) bakarrik.

  • Juanita Zulueta Babeslekuetara lasterka sirenak entzutean

    Juanita Zulueta Urdengarai (1929) Bermeo

    Bilbon amarekin zegoela (gerra denbora zen), sirena jotzen hasi eta jende guztia "alaurike" eta lasterka joan zen babeslekuetara. Barruan jende guztia errezatzen. Handik irten, Atxuriko geltokira joan eta trenez itzuli ziren Bermeora. Bazuten dirua, gerrara joan aurretik aitak txanponez betetako kafetera bat utzi zielako.

  • Pilar eta Begoña Arana Herritarren arteko elkartasuna

    Begoña Arana Bengoetxea (1922) Pilar Arana Bengoetxea (1911) Bermeo

    Baserritarrekin beti izan dute hartu-eman ona. Arropak ere baserritarrei ematen zizkieten. Arrautzak-eta baserritarrei erosten zieten. Goserik ez zuten pasa. Abade batek oinutsik aurkitzen zituen umeak beti eroaten zituen beraien zapata-dendara. Zapatak askotan zorretan ematen ziren.