Ekonomia gerraostean
-
Gerra ostean, ogia etxean egin behar
Simona Maiz Labaka (1927) Usurbil
Gerra bukatu zeneko eguna ez du gogoan. Gerra ostean, garia ereiten zuten, harekin ogia egin ahal izateko. Ogiaren masa etxean egiten zuten, okindegira eramaten zuten eta okinak erakusten zien nola egin ogia. Behin garia ebakitzen istripua izan zuen. Odoljarioak gelditzeko armiarma-sarea erabiltzen zuten.
-
Estraperloko jeneroaren prezioa
Simona Maiz Labaka (1927) Joxe Torregarai Gorostidi (1937) Usurbil
Aginagan estraperlistak ibiltzen ziren eta orduan olioa zer preziotan saltzen zuten azaltzen du. Aginagara bizikletaz joaten ziren jeneroa erostera. Estraperloan aritu zirenak aberastu egin ziren.
-
Baserriko lanari esker, etxean goserik ez
Simona Maiz Labaka (1927) Usurbil
Gerra ostean beraiek ez zuten pasa goserik baserriko lanari esker. Simona "bigarren mutila" zen etxean. Olioa, xaboia eta azukrea ekarri behar izaten zuten kanpotik; gainerakoa etxean izaten zuten.
-
Gerra ostean janariarekin ondo moldatzen ziren
Kristina Bengoetxea Urruzmendi (1921) Usurbil
Gerra ostean ez zuten goserik pasa. Taloa jaten zuten, txerriak eta oiloak zituzten... Janaria entregatu egin behar izaten zuten. Kaletik jendea baserrira joaten zen jatera tarteka. Etxean taloak nola egiten zituzten azaltzen du.
-
Trenean garia ez harrapatzeko egindakoak
Justo Camino Ibargoien (1930) Usurbil
Gerra ostean, gosea pasa zuten. Zizurkilgo errotara joaten ziren ezkutuan artoa eramatera. Trenean gariarekin ez harrapatzeko, zakua leihotik bota zutenekoa kontatzen du. Treneko txartel-zulatzaileez hitz egiten du.
-
Gose garaian, dirua edukiz gero, estraperlora jo
Teodoro Aranburu Otaegi (1928) Usurbil
Francoren garaian, gosea pasa zuten; dendatan ere ez zegoen janaririk. Gerora, estraperloa hasi zen; baina handik lortutako janaria erosteko, diru asko behar zen. Estraperloko prezioak aipatzen ditu. Baserriko jeneroari esker aurrera atera ziren beraiek; behin Usurbilgo markesa patata eske etorri zitzaien etxera.
-
Txerria ez kentzeko egin beharrekoak
Teodoro Aranburu Otaegi (1928) Usurbil
Gerra ostean, txerria hildakoan, guardia zibilek kendu egiten zuten. Beraien etxean, behin, txerria etxe barruan erre zuten ken ez ziezaieten. Estankoko emakumeak txerria hiltzeko eta guardia zibilek ez harrapatzeko egindakoa kontatzen du.
-
Iltzezko botak kendu soinurik ez egiteko
Teodoro Aranburu Otaegi (1928) Usurbil
Gerra ostean, gose garaia etorri zen. Janaria ezkutuan eraman behar izaten zuten, kendu ez ziezaieten. Mutil batek iltzezko botak kendu zituen, soinua egin ez zezan bidean. Bota haiek nolakoak ziren azaltzen du.
-
Errazionamendua eta estraperloa; guardia zibilak
Mertxe Aizpurua Zeberio (1925) Joxe Torregarai Gorostidi (1937) Usurbil
Errazionamendua konfiterian hartzen zuten Joxek eta. Estraperloa. Lasartera joaten zen bizikletan Mertxe estraperloa erostera. Olioa garesti, hogei durotan litroa. Guardia zibilen kontrolak eta haiekin zuten harremana tabernan. Pistola atera zion Mertxeri behin batek. Hika.
-
Urte latzak eta aita desterratuta
Miren Jone Rekondo Aizpurua (1926) Usurbil
Aita desterratu egin zuten eta 1940-41ean Madrilen bizi behar izan zuen. Urte latzak izan ziren orduan, gosete handia egon zen. Beraiek baserrian ez zuten goserik pasa. Gerra ostean, tentsioa zegoen.
-
Gerra osteko kontrabandoa
Miren Jone Rekondo Aizpurua (1926) Usurbil
Lekunberrira joateko, trena hartzen zuten. Tren hartan kontrabandoa eramaten zen. Gerra ostean dirurik ez zen eta janaria lortzeko nola-hala moldatzen ziren.
-
Garia ehotzeko osabak ekarritako makina
Miren Jone Rekondo Aizpurua (1926) Usurbil
Osaba Frantziatik itzuli zenean, baserrian bizi ziren; han garia ereiten hasi ziren. Osabak makina zoragarria ekarri zuen garia ehotzeko. Anaiak Andoainen aritu ziren ikasten eta gero Laborde enpresan hasi ziren lanean. Bitarte horretan, ahizpak ikasi zuen garia ehotzeko makina hura erabiltzen. Guardia zibilak zelatan egoten ziren, makina hura jartzea kontrabandoa baitzen. Behin guardia zibilak etorri ziren eta makina immobilizatu egin zuten.
-
Irinaren kontrabandoa Usurbilen
Miren Jone Rekondo Aizpurua (1926) Usurbil
Miren JoneK berak ogia egunero egiten zuen etxean. Andatzatik egurra jaisten zuten eta kontrabandoa ere menditik barrena egiten zuten. Handik lortzen zuten irina.
-
"Francoren erregimenean, tripa handirik ez"
Miren Jone Rekondo Aizpurua (1926) Usurbil
"Francoren erregimenean, tripa handirik ez".
-
Azpilikuetan egiten zituzten guardiak
Felix Olasagasti Mujika (1923) Usurbil
Soldadutzan, Errenteriatik Elizondora eraman zuten. Han, Azpilikuetan guardia egin behar izaten zuten, kontrabandista asko baitzebilen handik; baina beraiek ez zuten arreta handirik jartzen guardia egitean. Kontrabandoan gauza ugari pasatzen ziren, eta Felix bera kontrabandoa egiten hasi zen.
-
Kontrabandoari esker aurrera atera zen Usurbil
Joxe Torregarai Gorostidi (1937) Usurbil
Kontrabandoari esker, Usurbil aurrera atera zen. Kontrabandoa Valentzia aldetik ekartzen zuten. Joxeren etxean nahikoa babarrun zutenez, ez zuten goserik pasa. Errazionamenduak nola funtzionatzen zuen azaltzen du.
-
Garia entregatu, baina banatu ez
Joxe Torregarai Gorostidi (1937) Iñaki Urkia Urdanpileta (1935) Usurbil
Garia eta artoa egiten zuten etxean, baina zati bat entregatu egin behar izaten zuten. Garia ez banatzeagatik, alferrik galtzen zen batzuetan.
-
Errotak itxita zeudenean, ezkutuan joan behar
Joxe Torregarai Gorostidi (1937) Usurbil
Errotak itxita zeudenez, ezkutuan joan behar izaten zuten garia ehotzera. Usurbildik Zizurkila garia oinez astoarekin eramaten zutenak baziren; harrapatuz gero, kendu egiten zuten jeneroa.
-
Kartila eta razionamendua; estraperloa
Begoña Aranzadi Manterola (1935) Usurbil
Izebak taberna eta denda bat zuen eta Usurbilera jaoten ziren razionamenduaren bila, auzokoei banatzeko. Guardia zibilak behin Begoñaren ama harrapatu zuen ogi zuriarekin.
-
Zergak saihesteko trikimailuak
Pilar Tolosa Amondarain (1935) Amasa-Villabona
Jasotzen zen uztaren zati handi bat zerga moduan herriari eman behar izaten zioten. Zerga hauek saihesteko ezkutuan ibili behar izaten ziren. Aita gauez joaten zen errotara gari-irina egitera.