Ekonomia gerraostean

• Soldadutza (II): gosea eta lagunak

  Juan Larrañaga Alberdi (1921) Zestoa

  Gosea pasa zuten, eskale asko. Zer jaten zuten. Jornalik ez, eta janaria erosteko dirurik ez. Tabernetan platerkada patata jaten zuten. Euskaldun kuadrilla handia ziren. Zer egiten zuten elkarrekin.

• Soldadutza (VI): ogia eta etxerako baimenak

  Juan Larrañaga Alberdi (1921) Zestoa

  Soldadutzan egon zenean, ez zegoen nahikoa ogi. Etxerako baimen gutxi. Izatekotan, ostiraletik astelehenera bakarrik. Gerora 3 hilabeteko baimena lortu. Frantziara ihes egin ez izanagatik pena.

• Frantziarako bidaiak eta estraperloa

  Juan Larrañaga Alberdi (1921) Zestoa

  Frantziara irteerak egiten hasi zen. Koinatuaren anaia berekin taxi-gidari hasi zen. Zestoako denda batentzako tela ere ekartzen zuten Frantziatik. Estraperloan ibili askotan. Aduanako abenturak.

• Gerra (VI): gosea eta janaria

  Juan Larrañaga Alberdi (1921) Zestoa

  Goserik ez zuen pasa, artoa eta babarruna baitzeukaten. Kale-ume askok, ordea, bai. Errazionamendua ezagutu zuen. Bakailao ugari zegoen garai hartan. Baina etxean arrain gutxi; haragi gehiago, txerrikia urte guztian. Kolesterolaren beldurrik ez zuten.

• Gerraosteko zailtasunak

  Tere Eizagirre Irure (1944) Zestoa

  Gerraostean, gariaren parte bat entregatu beharrak eta familia ugariek zailagoa egiten zuten bizimodua. Errazionamendua ezagutu zuen. Kalekoek okerrago pasatu zuten baserritarrek baino. Beti antzerakoa jaten zuten arren, ez zitzaien jatekoa falta. Haragia kontserbatzeko gatzetan sartzen zen (zezina).

• Gosea gerra garaian

  Antonio Kortajarena Kortajarena (1928) Zizurkil

  Gerra garaian, gosea izaten zen, oliorik ez zegoen, kontrabandoan ekartzen ez bazuten behintzat. Esnea eta arrautzak bazituzten. Kalekoek okerrago pasa zuten. Donostiako lehengusuek zazpi ume zituzten eta ezkutuan baserritik babarrunak eramaten zituzten. Behin izebak babarrun haiek nola ezkutatu zituen kontatzen digu. Izebak ezkutuan janaria eramaten zuen, oso arriskutsua zen arren.

• Baserrian beti zegoen jatekoa

  Antonio Kortajarena Kortajarena (1928) Zizurkil

  Baserrian ez zuten goserik pasa. Ogia eta olioa ziren gehien falta zitzaiena. Arrautzak gordinik ere jaten zituzten. Egunean zortzi edo bederatzi arrautza jan izan ditu. Hala ere, ez du sekula gibeleko arazorik izan. Bularrean mantxa bat bilatu zioten eta ez nekatzeko esan zioten.

• Gerraosteko gosea

  Teodoro Mujika Salaberria (1924) Zizurkil

  Gose handia pasa zuten 40-41 urteetan. Errazionamenduan pasa zituzten hamar urte, oliorik gabe, eta ogi gutxirekin.

• Baserritarrek uzta eman beharra

  Teodoro Mujika Salaberria (1924) Zizurkil

  Jasotako uztaren zatirik handiena eman behar izaten zuten baserritarrek. Errotak ere itxi egin zituzten. Jende asko hil zen goseak eta gaixotuta.

• Abere-hiltzea isilpean

  Teodoro Mujika Salaberria (1924) Zizurkil

  Isilpean egiten zen txerri-hiltzea, gerraostean ez baitzegoen onarturik.

• Lurrazpiko errota ezkutua

  Joxe Salegi Egaña (1926) Zumarraga

  Gerra ostean, errotak itxita egon ziren garaian, amak zulo bat egin zuen lurrean, han behean, ezkutuan, errota bat jartzeko. Errazionamendu garaian, baserriko jeneroaren zati bat entregatu egin behar izaten zuten udaletxean. Garai hartan, beldur galanta pasatzen zuten errotara joateko, gauez, ezkutuan. Behin, Guardia Zibilak Joxe harrapatu zuen bidean; baina, beraiekin hitz eginda, aurrera egiten utzi zioten.

• Kaleko jendea baserrira, ogi eske

  Joxe Salegi Egaña (1926) Zumarraga

  Etxean, amak ogia egiten zuen astean behin. Herritik jendea etortzen zitzaien baserrira ogi eske; eta, lortutakoan, pozik itzultzen ziren etxera.

• Garia simaur azpian gordeta

  Justina Jauregi Lizarralde (1932) Zumarraga

  Gari-kutxa bat simaur azpian gordeta izan zuten gerra ostean. Esku-errota antzeko bat zegoen baserri batean eta gogoratzen du jai arratsalde batez joan zirela irina ehotzera.

• Errazionamenduko janaria

  Juli Elizburu Agirre (1939) Jesus Lizarazu Unanue (1936) Zumarraga

  Ogia kaletik ekartzen zuten, errazionamendutik, eta oso gogorra izaten zen, oso txarra. Jesusen familiari azukrea ere ematen zieten errazionamenduan, beltz-beltza. Juliren etxean, ordea, sakarina izaten zuten.

• Kaletarrak baserrira lan eske janariaren truke

  Jose Inazio Aranberri Aldanondo (1939) Zumarraga

  Ez da gariaren prezioaz oroitzen, baina oso garestia zen. Olioa ere bai. Garia eta artoa etxe guztietan egiten ziren. Baserritarrak hainbestean defenditzen ziren. "Kalegorria" zen txarra orduan. Kaletarrak baserrira joan ohi ziren lan eske janariaren truke.

• Gerrak ekarritako komeriak

  Migel Arratibel Dorronsoro (1930) Zumarraga

  1936rako, Ataundik Tolosara joanak ziren bizitzera. Gerra ostean, aita lanetik bota egin zuten, arrazoi politikoengatik. Orduan, aurrera ateratzeko nola moldatu ziren azaltzen du.

• Kalekoak baserrira lanera, jateko

  Migel Arratibel Dorronsoro (1930) Zumarraga

  Fabrikan lan egiten zuen jendea baserrietara ere joaten zen lanera, kalekoek gosea pasatzen baitzuten.

• Jateko aukera handiegirik ez

  Edurne Ormazabal Izagirre (1934) Maite Ormazabal Izagirre (1937) Zumarraga

  Gerra garaian goserik ez zuten pasa, baina jateko aukera handiegirik ere ez zeukaten: babarrunak eta porru-patatak. Bazkaria amak prestatzen zuen eta denek elkarrekin bazkaltzen zuten.

• "Gularik ez, goserik ere ez"

  Maite San Miguel Arrizabalaga (1930) Zumarraga

  Gerra ostean, etxeko ardiekin zezina egiten zuten. Jateko aukera ez zen oso zabala, baina goserik ez zuten pasa. Amandrearen etxetik behi-esnea ekartzen zuten eta artoa eta indabak izaten zituzten etxerako, baita sagarrak ere.

• Gosea zetorrenaren beldurrez, hautsa jaten

  Maite San Miguel Arrizabalaga (1930) Zumarraga

  Umeak zirela, gosea zetorrela entzuten zuten asko eta beldurtuta hautsa jaten ibili ziren lagun bat eta biak.