Euskara eta politika

• Eskola garaian ikasi, gutxi

  Pedro Jauregi Sorondo (1922) Andoain

  Eskolan azken bi urteetan bakarrik ikasi zuen. Doktrina. Jaunartzeak. Maisuak makilarekin jotzen zien, eta ez zien ezer irakasten. Erdaraz ez zekiten. La Salleko fraideekin hasi zenean, orduan ikasi zuen zerbait.

• Gerraosteko euskararen egoera

  Miren Zarraga Pagola (1932) Andoain

  Papeletan Maria jarri behar zuen, bestela ez zuen kobratzen. Etxean gaztelaniaz hitz egiten zuten. Aitak euskaraz jakin arren, gaztelaniaz hitz egiten zuen. Amak euskara gehiago egiten zuen. Gerra denbora eta gerraostean senideak sakabanatuta egon ziren: Bilbon egon zirenek gaztelaniaz egiten zuten bizimodua.

• Euskararen garrantzia, nola eutsi dioten

  Loren Navarro Hombrados (1924) Andoain

  Euskara berarentzat zer den. Etxean euskaraz egin zu beti seme-alabekin. Lagunak harrituta beraien euskararekin. Alabak bi urte egin zituen Londresen, eta bueltan erdararekin ezinean. Euskaldun askok erdaraz egiten zieten umeei. Euskara debekatuta. Euskara ikasteko erdara baino zailagoa dela uste du. Euskara non hasten den aldatzen: Tolosan eta Irunen.

• Euskara debekatuta, gerra ondoren

  Xalbadora Roldan Iturrioz (1922) Andoain

  Euskararen kontrako neurriak, gerra ondoren. Gurasoekin euskaraz zebilelako poliziak kargu hartu zionekoa, tabernan. Erdaraz ere ondo zekien. Filarmonika jotzen zuten disko saltzaileak. Kalean kontuz ibili behar zen. Batzuek euskara galdu zuten. Amak Goierriko euskara zuen, eta berak ere halakoxea duela uste du. Hitz bereziak bazituen amak.

• Algodonerako eskolan, erdaraz eta euskaraz

  Delia Huizi Zuñiga (1928) Andoain

  Lantegietara lanera joaten zen jende asko, bere gurasoak ere bai. Amak Algodonerako haurtzaindegira eramaten zituen umeak. Laboreak egiten ere erakusten zieten mojek. Oheak zeuden, ume txikientzat. Bi maistra-zaintzaile egoten ziren: Emili eta Maria Cruz. Mojek zer erakusten zieten, erdaraz eta euskaraz. Gerra aurrea zen eta. Gero, Frantziatik bueltatu zirenean, erdaraz.

• Francoren garaian, euskara debekatuta

  Gurutz Ganzarain Ansa (1927) Andoain

  Francoren garaian, debekatuta zegoen euskaraz hitz egitea. Izenak ere ezin ziren euskaraz jarri. Orduko anekdotak kontatzen ditu Gurutzek. Eskolan, Cara al Sol abestu behar izaten zuten.

• "Habla en cristiano"

  Gurutz Ganzarain Ansa (1927) Andoain

  Donostiako tren-geltokian bazen pertsona bat "habla en cristiano" esaten zuena. Donostian gaztelaniaz hitz egitea dotoreziaren seinale zen lehen. Eskolan fraideekin ibili zen La Sallen, eta han ez zituzten zigortzen euskaraz hitz egiteagatik.

• Amak euskarazko liburuak erre

  Gurutz Ganzarain Ansa (1927) Andoain

  Aitonak eta amak euskarari buruzko liburu eta dokumentu asko zituzten, baina errearazi zituzten, kartzelan zen aitaren kaltetan izango ziren beldurrez.

• Euskaraz jantzi

  Erramun Ansa Zinkunegi (1928) Andoain

  Erramunek gurasoen hizkera, etxekoa jaso zuen txikitan. Gerora, euskara batua ikasten hasi zen, eta bere kontura ikasi.

• Ikastolen Elkartean lanean

  Erramun Ansa Zinkunegi (1928) Andoain

  Ikastolako idazkaritzan 6 urte inguru jardun zuen Erramun, eta Ikastolen Federazioko kide izan zen. Buruntza aldeko Ikastolen Elkarteko ordezkari izan zen 4 urtez.

• Andoaingo ikastolaren sorrera

  Erramun Ansa Zinkunegi (1928) Andoain

  Herrian barrena sakabanaturik ziren gelak batu asmoz eraiki zen Andoaingo ikastola.

• Doktrina bakarrik euskaraz

  Joxe Antonio Huizi Bereziartu (1937) Andoain

  Etxean euskaraz hitz egiten zuen gurasoekin. Eskolan, doktrina bakarrik ematen zuten euskaraz. Eskola denboran, zaila egin zitzaion erdara ikastea.

• Euskara herrian

  Joxe Antonio Huizi Bereziartu (1937) Andoain

  Joxe Antonio umea zela, euskaraz hitz egiten zuen gehiengoak Andoainen. Herriko giroa nolakoa zen azaltzen du. Eskolan, doktrina bakarrik ematen zuten euskaraz.

• Euskara eskolan eta elizan

  Migel Ansa Goenaga (1937) Andoain

  Mojen eskolan, erdaraz egiten zuten mojak euskaldunak izan arren. Mojek zerbait galdetu eta erdaraz ez bazekiten, "kriston egurra" jasotzen zuten. Hitz bat bera ere ezin zuten egin euskaraz. La Sallen ere maisuek ez zuten euskaraz egiten. La Salleko doktrina eta elizakoa euskaraz ikasteko aukera zegoen. 10 lagunek bakarrik egin zuten komunio handia euskaraz.

• 1966an Urbian bizitakoa

  Migel Ansa Goenaga (1937) Andoain

  Diktadura garaiko kontuak. Mixel Labegerieren kantak hasi ziren modan jartzen. Urriko aurreneko igandean mendizaleen eguna ospatzen zen Urbian. Euskal giroko festa. Euskal kantak abestu zituzten. Hernaniko gudari batek altxatu zuen ikurrina. Jendeak ikurrinak atera zituen.

• "Euskotarrak gera" abestia ikasteko gorabeherak

  Migel Irazusta Larrea (1930) Andoain

  Txistua jotzen zuten. Txistuko irakaslea karlista ote zen susmoa du, ez zien erakutsi nahi izan "Euskotarrak gera" abestia. Azkenean, baina, beren kabuz lortu zuten abesti hura ikastea. "Euskotarrak gera" abestia kantatzen du.

• Euskaraz hitz egitea debekatuta

  Migel Irazusta Larrea (1930) Andoain

  Abesti batzuk debekatuta zeuden Francoren garaian. Behin etxe inguruan jolasten zebilela, soldadu batek euskaraz hitz egitea debekatuta zegoela esan zion Migeli. La Sallen irakasle gehienek euskaraz jakin arren, baziren batzuek inoiz egingo ez zutenak.

• Euskararekiko maitasuna eta beldurra denboran zehar

  Jesus Mari Otamendi Berasain (1944) Andoain

  Euskararekiko sentimenduaz hitz egiten du. Pena du, gaztea zela, ez euskara gehiago ikasi izanagatik. Gizonek oraindik euskara mantentzen dute; baina beldurra egon izan da euskaraz hitz egiteko.

• Euskara zeharo galarazita

  Jose Agustin Amonarriz Otaegi (1927) Anoeta

  Gerraostean, euskara zeharo galarazi zen. Meza, eskola eta doktrina erdaraz izaten ziren. Agustinen osaba bat apaiza zen, eta hark ere sermoia erdaraz ematen zuen nahiz eta erdaraz oso ondo jakin ez. Euskal izenak aipatzerik ere ez omen zegoen. Jendea beldurrez bizi zen.

• Gerraosteko "euskarazko eskola"

  Jose Agustin Amonarriz Otaegi (1927) Anoeta

  Gerra ondorenean, Tolosan sortutako "euskarazko eskolari" buruz hitz egiten du. Zumalakarregi kalean zegoen eskola, eta ezkutuan jarri omen zen martxan. Iturraldeko Maria Dolores aipatzen du.