Euskara eta politika

• Semeak amari galdetua

  Manex Lanatua (1948) Ahatsa-Altzieta-Bazkazane

  Bere amak ez zuen nazional agiririk lehen. Hori jakinik berak galdetu zion ia zer zen, frantsesa ala euskalduna, eta amak ez zekiela erantzun zion. Lehengoek ez zuten nortasunaren kontzientziarik. Egoera hortaz baliatu ziren frantsesak euren identitatea inposatzeko.

• Kolonialismoa Frantzian eta Espainian

  Manex Lanatua (1948) Ahatsa-Altzieta-Bazkazane

  Espainiolak ere kolonialistak izan dira, eta bortitzagoak. Frantsesek psikologia eta goxotasun gehiago erabili dute euren zereginerako. Alta, zenbait lekutan ere bortitza izan da, esaterako Afrikan

• "Ya no se existen Mirenes"

  Miren Odriozola Jaio (1919) Ajangiz

  Bere neba itsasoan egon zen urte askoan, baita gerra garaian ere. Beregana Pasaiara (Gipuzkoa) joateko salbokonduktoa eskatzen joan zenean Gernikara, datu pertsonalak galdetzerakoan "Ya no se existen Mirenes" erantzun zion bertan zegoenak.

• Soldadutzan analfabetoentzat eskola

  Pedro Arrue Aizpurua (1927) Albiztur

  Eskolaren aldekoa argudio bat zen soldadutzan eskutitzak idatzi behar izana. Hala ere, soldadutzara analfabeto joaten zirenentzat eskola bat bazen.

• Herriko eskola eta partikularra

  Juan Joxe Agirre Begiristain (1930) Alegia

  Herriko eskolan ibili zen sei urtetatik 11 urtera bitartean. Neskek eta mutilek aparte ikasten zuten. Eskolak gaztelaniaz izaten ziren, eta adin ezberdinetako mutilak egoten ziren gela berean. Gerra ondorenean, eskolan sartu eta aurreneko gauza besoa altxatu eta "¡Viva España!" esan eta 'Cara al Sol' abesten zuten. Ikasteko modua: buruz eta kantuen bidez. Eskolako azken bi urteetan maisu partikular batengana bidali zuten gurasoek.

• 'Poxpolin' komiki liburua

  Juan Joxe Agirre Begiristain (1930) Alegia

  Juan Joxek sei urte zituela argitaratu zen Tolosan 'Poxpolin' komiki liburua. Lopez Mendizabal zen argitaratzailea. Liburuko istorioei buruzko azalpenak.

• Kontzientzia politikoa piztu

  Luis Haranburu Altuna (1947) Alegia

  Urte batean Franco Alegiatik pasa behar zela eta, ume guztiak agurtzera joan zirela oroitzen du. Zigortu egin zuten Luis, Franco galiziarra zela esateagatik, gaizki ikusirik baitzegoen hura.

• Donostiako seminarioan euskal kulturarekin topo

  Luis Haranburu Altuna (1947) Alegia

  Hamahiru urterekin Saturraranetik Donostiako seminariora joan zen. 500 pertsonatik gorako seminarioa zen hau. Euskararekin lehen kontaktua bertan izan zuen, Anton Garro apaizari esker, euskarazko literatura uzten baitzion irakurtzeko. Apaizen artean euskaltzaletasuna bizirik bazegoen ere, guztiz kontrako jendea ere bazen seminarioan.

• Donostiako seminarioan euskara irakasten zen

  Luis Haranburu Altuna (1947) Alegia

  Seminarioan giro politikoa topatu zuen Donostian. Kezka sozialak ziren nagusi orduan, kristauen ikuspegitik beti ere. Hamabost bat urte zituela politikak bazuen bere lekua, alfabetizatze kanpainak. Euskara irakasten zen seminarioan bertan modu formalean.

• Gaztelania ikasteko borondate handia

  Luis Haranburu Altuna (1947) Alegia

  Seminarioetan lagun batzuekin euskaraz egiten zuen, eta beste batzuekin ez. Luisek, ordea, gaztelania ikasteko borondate handia zuen.

• Hiriko eta herriko jantziak oso ezberdinak

  Luis Haranburu Altuna (1947) Alegia

  Euskara ez zegoen lehen mailan seminarioan. Kontzientziazioa geroago etorri zen. Amezketarrak eta alegitarrak zirela euskaran ez ezik, jantzietan ere nabaritzen zen. Osaba zapataria zuen eta botak egiten zizkion.

• Parisen giro politiko bizia

  Luis Haranburu Altuna (1947) Alegia

  Hemeretzi urterekin joan zen Donostiako seminariotik Parisera. Pariseko giroa pil-pilean zen, eta bertan ezagutu zuen, besteak beste, Mikel Azurmendi. Politika mundura hurbiltzen hasi zen orduan. Parisen euskal giroan murgildu zen, euskal etxean. Hala ere, ikasketei eskaintzen zien denbora gehiena.

• 1968ko maiatzaren eragina eta Euskal Herriko egoera

  Luis Haranburu Altuna (1947) Alegia

  Unibertsitatera ere iritsi zen Parisen 68an egindako greba. Kontraste handia nabaritu zuen handik aurrera Alegiara bueltatzen zenean. Era berean, Euskal Herrian giro politika ere pil-pilean zegoen orduan, Etxebarrieta eta Pardinesen hilketak.

• Alderdi komunistako kide

  Luis Haranburu Altuna (1947) Alegia

  Parisen Marxismoa ezagutu zuen. Alderdi komunistak ere indar handia zuen orduan. Batak bestera eraman zuen eta alderdi komunistan sartzea erabaki zuen, 1974. urtearen bueltan.

• Lur argitaletxea ezagutu zuenekoa

  Luis Haranburu Altuna (1947) Alegia

  Parisetik etorri eta irakasleen elkartearekin jarri zen harremanetan. Euskarazko liburuak ekoizten hasi zen. Lan honetan ari zela Lur argitaletxeko lantaldearekin kontaktatu zuen eta haiekin hasi zen lanean.

• Parisen egotetik militante izatera

  Luis Haranburu Altuna (1947) Alegia

  Parisetik etorritakoan euskalgintzan 'militante' izateko asmoa zuen, konszienteki ez bazen ere. 74. urtearen bueltan hasi zuen militantzia. Gabriel Arestiren bitartez sartu zen Lur argitaletxean.

• Ez Dok Amairu Parisera eraman

  Luis Haranburu Altuna (1947) Alegia

  Seminarioan erderaz ikasi zuen. Parisen agureak zaintzen aritu zen eta frantsesa erabiltzen hasi zen. Han zebilela, euskal literatura irakurtzen hasi zen.

• Lur eta euskara batuaren auzia

  Luis Haranburu Altuna (1947) Alegia

  Euskara Batuaren sorreran eta euskara idatziaren auzian, Lur argitaletxearen jokabidea garrantzizkoa zen. Egiten ziren liburu guztiak saldu ohi zituzten. Anaitasuna. Zeruko Argia.

• Salbador Garmendiak asko irakatsi

  Luis Haranburu Altuna (1947) Alegia

  Salbador Garmendia zaldibitarrak asko lagundu zion euskararen kontuarekin. Zeruko Argiako zuzentzailea zen bera, eta hark irakatsi zion euskara batuan idazten.

• Triunfon argitaratutakoak

  Luis Haranburu Altuna (1947) Alegia

  Madrilgo Triunfo argitaletxean ere aritu zen, Gabriel Arestiren bitartez. enbait artikulu argitaratu zizkioten.