Euskara eta politika
-
Magisteritzan musikako irakaslearekin gertatua; Maritxu Zabalbeaskoa
Mari Karmen Garmendia Lasa (1947) Ormaiztegi
Magisteritzan musikako bi irakasle zituzten: Maria Dolores Jauregi, titularra, erregimenekoa, eta Maritxu Zabalbeaskoa laguntzailea. Hirugarren urtean, abesbatza antolatu behar zuela eta Itziar Korta eta bera aukeratu zituen bakarlari gisa. Ikasturte amaieran biei ez gainditua jarri zien. Orduan, Maritxu Zabalbeaskoak bere etxera joan eta berak prestatuko zituela esan zien. Etxean aipatu zuenean konturatu ziren Plazido Domingoren amarekin (Pepita Enbilekin) Eusko Abesbatzan ibilitako Zabalbeaskoatarren familiakoa zela. Familia abertzalekoa eta euskalduna zen. Hari esker gainditu zuten ikasgaia.
-
Guardia Zibila gogor euskararen aurka
Jose Garate Garate (1940) Otxandio
Trinidad izeneko maistra izan zuena oraindik bizi da, 98 urterekin. Eskolak erdaraz izaten ziren, eta Josek ez zekien erdaraz berba egiten. Guardia Zibilek bere amandreari euskaraz ez egiteko nola esaten zioten gogoratzen du. Euskaraz egitearren eskolan ez zituzten zigortzen. Josek zortzi urterekin ez zekien erdara zer zen ere. Otxandio aldea oso euskalduna zen.
-
Euskara galarazi arren egiten zen
Juan Padilla Arruabarrena (1924) Otxandio
Francok euskara erabiltzea galarazi zuen. Elizan ere umeei izen euskaldunak jartzeko arazoak zeuden. Ez zuten uzten berba egiten; hala ere, Otxandion beti egin da. Legution, ostera, ez. Gutxik egiten zuten erdaraz.
-
Txillardegi Kapanagaren D mailako azterketa zaintzen
Amaia Lasuen (1958) Otxandio
Hurrengo urtean Euskaltzaindiko D titulura aurkeztu zen, eta suspenditu egin zuen. Orduan, lagunduko ziola esan zion Bittorrek. Haren sukaldera joaten zen, liburutegi kaotiko bat, azterketa prestatzera. Biak batera aurkeztu ziren Durangoko ikastolan egin zen azterketara. Txillardegi zegoen zaintzen. Amaiak Bittorri kopiatu zion sinonimoen atala, eta aprobatu egin zuen.
-
"Hik sekula ezin den esan espainola haizenik!"
Maria Jesus Legorburu Etxebeste (1923) Ramoni Legorburu Etxebeste (1933) Pasaia
Gerra ondoren, eskolak erdaraz izaten ziren. Galarazita zegoen euskaraz egitea. Etxean, ordea, euskaraz egiten zuten. Ramonik kontatzen du Juan Joxe anaiak zera esaten ziola: "Hik sekula ezin den esan espainola haizenik!". Legorburutarrak ez ziren politikan mugitzen, baina joera abertzalea zuten.
-
Euskara defendatzeko beldurrik ez
Elena Etxebeste Martiarena (1931) Pasaia
Euskara etxean egiten zuten, baina kalean ez, guardia zibilen beldur. Gerora Elenak ez du beldurrik izan guardia zibilen aurrean ere euskara defendatzeko.
-
Euskara galarazita zegoeneko garaia
Florentino Legorburu Etxebeste (1930) Pasaia
Eskolan dena erdaraz egin behar izaten zuten; euskara galarazita egon zen hainbat urtetan. Behin arazoak izan zituzten guardia zibilekin euskaraz hitz egiteagatik.
-
Eskolara joan, eta euskara baztertu
Elena Zurutuza San Sebastian (1935) Pasaia
Eskolan hasi zenean, ez zekien erdaraz. Maistra euskalduna zen, baina ez zieten euskaraz hitz egiten uzten. Galiziarren seme-alabak asko ziren, eta euskaldunak bost bakarrik. Erdara ikasi, eta erdaraz bizitzen hasi ziren, tontotzat hartzen zituztelako bestela.
-
Anai-arrebekin ere erdaraz; frankismoa
Elena Zurutuza San Sebastian (1935) Pasaia
Ama Andoaingoa zuen eta aita Arraiozkoa. Hiru neska eta mutil bat ziren. Beraien artean erdaraz hitz egin zuten umetatik. Beldurraren sasoia zen; Radio Andorra entzuten zuten ezkutuan eta eskolan bandera espainolarekin kantatu behar zuten. Falangekoak hitzaldiak ematera joaten zitzaizkien eskolara.
-
Anaiaren gaizki-ulertua eskolan
Pepita Amiano Larrañaga (1921) Pasaia
Anaiari San Pedroko eskolan gertatu zitzaiona, erdaraz ondo ez zekielako.
-
Orokorrean, herri erdalduna
Iñaki Pascual Erkizia (1941) Pasaia
Euskarazko mezarik ez du ezagutu. Bestela ere euskara ez zen asko entzuten kalean. Kaniketan ibiltzen ziren batzuetan. Etxean ere gaztelaniaz hitz egiten zuten, diktadurari beldurra zioten eta. Pasaia orokorrean oso erdalduna zen.
-
Lagunekin erdaraz
Iñaki Pascual Erkizia (1941) Pasaia
Lagunekin ez zuen sekula euskaraz hitz egiten, guraso erdaldunak baitzituzten gehienek.
-
Euskara ikasteko hiru saio
Iñaki Pascual Erkizia (1941) Pasaia
Hamazortzi urterekin euskara ikasten hasi zen. Lehen irakaslea emakumea izan zuen. Eskolak elizaren lokal batean jasotzen zituen. Serioski 35 urterekin hasi zen ikasten.
-
Euskara ikasiz
Iñaki Pascual Erkizia (1941) Pasaia
Koadrila bat ziren euskara ikasten zutenak. Ondoren batzuek amore eman zuten. Asko irakurtzen zuten.
-
Euskara, militantzia kontua
Iñaki Pascual Erkizia (1941) Pasaia
Hizkuntza ohiturak aldatzea oso zaila da. Ahal dena euskaraz irakurtzen du: egunkaria, aldizkariak... Irratia, telebista... Gaztelaniak dena inbaditzen duela uste du, militantzia kontua dela.
-
Ikastolak elizari eta EAJri esker
Xabier Oiarbide Oliden (1937) Pasaia
Etorkinak Antxora Cáceres eta Badajozetik etorri ziren. Lehenengo Errenteriara eta ondoren Pasaiara etorri ziren. Pasaia erdalduna dela uste du, dakitenek sakrifizioz ikasia. Bere ustez elizari eta EAJri esker ikasi da euskaraz. Ikastolak haiei esker sortu zirela dio.
-
Ikastolen aldeko mugimenduan ibili zen
Xabier Oiarbide Oliden (1937) Pasaia
Ikastolen aldeko mugimenduan ibili zen. Inguruko lehenengo ikastola 1965. urte inguruan sortu zen, elizak utzitako lokal batean, debekaturik baitzegoen.
-
Antxo asko euskaldundu da
Jabier Esnaola Akarreta (1939) Pasaia
Lan handia egin da euskal mugimenduaren alde, ondorioz Antxo asko euskaldundu dela dio.
-
Aita Ondarretako kartzelan
Beatriz Agirregomezkorta Zelaiaran (1926) Pasaia
Aita kartzelan egon zen. Ez zekiten non zegoen. Txalupan egin zuten ihes Mutrikutik, eta harrapatu egin zituzten. Ondarretako kartzelan zegoela jakin zuten. Bisitan joanda ahizpari "hable en cristiano" esan zioten.
-
Eskolako zigorrak eta kantu frankistak
Libe Garbizu Irazu (1936) Pasaia
Eskola non zegoen azaltzen du. Eskolaren ondoan farmazia zegoen. Dena erdaraz egiten zuten; euskaraz eginez gero, jo egiten zituen irakasleak. Oso gaizki pasatu zuela eskolan dio, oso irakasle gogorrak zirelako. Eguerdian egunero "Cara al sol" abesten zuten.