Borroka

  • Mari Cruz Sagarzazu Plazaolaren tailerrean metrailadorea

    Mari Cruz Sagarzazu Iturriza (1928) Andoain

    Mari Kruzen etxe ondoan tailer zahar bat omen zen, eta gerra garaian, hantxe jarri omen zuten nazionalek metrailadore bat, Buruntza mendian zeuden 'gorrien' aurka tiro egiteko.

  • Mari Cruz Sagarzazu Bonbardaketak Andoainen

    Mari Cruz Sagarzazu Iturriza (1928) Andoain

    Andoainen izandako Bonbardaketa batean Eguzkitza baserriko morroia hil zutela gogoan du Mari Kruzek. Gau hartan bertan lur eman zioten Mari Kruzen aitak-eta morroiaren gorputzari.

  • Mari Cruz Sagarzazu Tunelak babesleku

    Mari Cruz Sagarzazu Iturriza (1928) Andoain

    Tren txikiaren tuneletan babesten ziren sarritan bonbardaketengandik. Bertaratzeko astirik izan ezean, etxean bertan babesten ziren.

  • Juan Bautista Aizpurua Gerrak bete-betean harrapatu jaio zenean

    Juan Bautista Aizpurua Ormaetxea (1936) Andoain

    Gerra hasi eta 4 egunera jaio zen Juan Bautista. Bataiatu zuten egunean, mitin baten aurretik pasa ziren elizara bidean. Joakin Bermejok bataiatu zuen Juan Bautista, gerratik ihesi joan aurretik. Gauetan, bonbatatik babesteko, ezkutatu egiten ziren eta han haur jaioberria edukitzea arriskutsua zen, negarrarekin salatu egin baitzezakeen non zeuden gainerakoak.

  • Juan Aizpurua Fronteak hamabost egun Borda Berri inguruan

    Juan Aizpurua Otegi (1924) Andoain

    Hamabost egun inguru egin zituen fronteak Borda berri inguruan. Juanek kontatzen du bala batek ia jo zituela, egun horietako batean, eta euren lehengusu Ximonek ere eskapada ederra egin zuela.

  • Juan Aizpurua Bonbardaketak Sorabillan

    Juan Aizpurua Otegi (1924) Andoain

    Sorabilla auzoak dezente nozitu zituen gerraren ondorioak. Eguzkitza baserriko morroia bonbardaketa baten ondorioz erail zuten.

  • Juan Bautista Barandiaran Mundakan zirela, Gernikako bonbardaketa ikusi zuten

    Juan Bautista Barandiaran Iturriotz (1928) Andoain

    Oriotik Mundakara alde egin behar izan zuten, eta lehenengo Zarautzen pasa behar izan zuten gaua. Mundakan ondo zaindu zituzten. Mundakan zirela ikusi zuten nola bonbardatzen zuten Gernika.

  • Felix Zabala San Estebandik eta kanpandorretik tiroak

    Felix Zabala Zalakain (1928) Andoain

    Gerra denborako oroitzapenak. San Estebandik eta kanpandorretik tiroak botatzen zituzten. Familia guztia ukuiluan gordeta egon zeneko oroitzapenak ditu. Auzoko gizon bat idiekin gauzak garraiatzera behartu zuten soldadu "gorriek". Bueltan, Galardi baserrian egon zen gordeta gizona Felixen familiarekin. Hiru egun Galardin pasata, arto tartean ixilka joan zen etxera. Idiak Galardin gelditu ziren hainbat egunez.

  • Migel Ansa Osaba bat gerran hil

    Migel Ansa Goenaga (1937) Andoain

    Migelen bost osaba gerran ibili ziren. Haietan gazteena, errepublikano-abertzaleekin boluntario joan zen eta Anboto aldean hil zuten. Beste bi osaba Donostia defenditzen ibili ziren. Eta beste bi osaba, berriz, etxean geratu ziren baino frankistek eraman zituzten gero.

  • Migel Ansa Soldaduek etxea miatu

    Migel Ansa Goenaga (1937) Andoain

    Gerra hasierako kontuak. Frontea Buruntzan egon zeneko azalpenak. Bonbardeo edo tiroak sumatzen zituztenean, etxeko sagardotegian gordetzen ziren. Soldadu batek etxea miatu zuenekoa kontatzen du. Idiekin bi bandoetako soldaduentzako materiala garraiatzen ibili zen Migelen osaba bat.

  • Txomin Aranburu Gerran Buruntzatik kalera jaitsi beharra

    Txomin Aranburu Artano (1922) Andoain

    Buruntzako frontean Gipuzkoa osoko gizonak aritu ziren borrokan. Gerra garaian, Buruntzako baserria utzi eta kalera jaitsi ziren behiak hartuta.

  • Txomin Aranburu Gerraren bilakaera Espainian

    Txomin Aranburu Artano (1922) Andoain

    Beldurra zegoen gerra garaian. Anaia frontera eraman zuten, eta gutunak idazten zituen handik. Gerraren bilakaera nola izan zen azaltzen ditu.

  • Martin Aranburu Gurdi azpian bonbetatik babesteko

    Martin Aranburu Artano (1926) Andoain

    Gerran, behin, hegazkin batek hiru bonba bota zituen; beraiek gurdiaren azpian "babestu" ziren. Beraien baserrian, bi kanoikada sartu ziren.

  • Martin Aranburu Ukuiluan babestu baino, hobe kanpoan etzan

    Martin Aranburu Artano (1926) Andoain

    Gerrako erasoetatik babesteko, ukuiluan ezkutatzen ziren, nahiz eta hobe izango zen kanpoan etzanda jarri.

  • Primitibo Arregi Gerrako oroitzapen batzuk

    Primitibo Arregi Arizaga (1932) Andoain

    Gerrako oroitzapenak aipatzen ditu: San Roketik tropak sartu zirenean, etxetik alde egin zuten, Buruntzan bizi baitziren. Anaia gerran hil zen, eta etxetik nola joan zen gogoan du. Tiroak eta soldaduen joan-etorriak gogoratzen ditu, baina umeegia zen hura zer zen ulertzeko.

  • Migel Irazusta Gerran Urnietara egin zuten alde

    Migel Irazusta Larrea (1930) Andoain

    Gerra garaian, Migelen familiak Andoaindik alde egin zuen Urnietara, amaren anaia baten etxera. Hegazkinen bonbetatik nola babesten ziren kontatzen du.

  • Fermin Belamendia Gerrako desorekak eta sorpresak

    Fermin Belamendia Arrillaga (1929) Andoain

    Nazionalek Santa Barbaran kanoia jarri zuten. Alderdi militarretik begiratuta, gorriak ahulak ziren, indar guztia nazionalek zeukaten. Hasieran, gerrak 15 egun iraungo zituela esan zuten; eta 3 urte iraun zituen.

  • Fermin Belamendia Abionetari eraso egitearren, baserriko horman zuloak

    Fermin Belamendia Arrillaga (1929) Andoain

    Gerra garaian, nazionalak egon ziren Andoaingo futbol-zelaian. Nazionalek, gorrien abionetari tiro egin nahian, Ferminen familiaren etxera bota zituzten tiro ugari. Fermin eta anaia etxe parean ari ziren jolasten, baina ez zitzaien ezer gertatu.

  • Fermin Belamendia Gerrako borrokak eta abioneta gorri-gorria

    Fermin Belamendia Arrillaga (1929) Andoain

    Gerran ikusitako borrokak gogoan ditu; bera mutil koskorra izanda, ez zen konturatzen horren larritasunaz. Gerrako bandoen armen artean, desoreka handia zegoen. Gorrien abioneta gorri-gorria zen. Abionetari buruzko anekdotak kontatzen ditu.

  • Maria Kristina Zinkunegi Soldaduei esnea ematen

    Maria Kristina Zinkunegi Irazusta (1936) Andoain

    Maria Kristina jaio eta berehala hasi zen gerra. Ilunabarrean, soldaduak errenkan jartzen omen ziren baserri gainaldean eta esnea partitzen zien amak. Soldaduak Belabitatik Buruntzaldera sartu ziren.